Yönetim Bilişim Sistemleri Yrd. Doç. Dr. Doğan AYDOĞAN

Sheryl Sandberg  Sheryl Sandberg Facebook'ta COO görevini üstlenmektedir. Bu konum onun Mark Zuckerberg’den sonraki en güçlü yönetici olduğunu gösteriyor. Satış, pazarlama, iş geliştirme, insan kaynakları, kamu politikası ve iletişim dahil olmak üzere şirketin iş işlemlerini denetlemekle görevli.FacebookMark Zuckerberg  Bill Clinton döneminde ABD Hazine Bakanlığında görev aldı, ardından Google da kariyerini sürdürdü. Bill Clinton  Sheryl, Fortune dergisi tarafından En Güçlü 50 Kadından biri seçildi. İş dünyasında oldukça saygın bir isim. Geniş bir mekana yayılmış ya da esnek çalışma biçimi ile işleyen işletmelerde; iş süreçlerinin organizasyonunda, iletişim teknolojilerinin etkin kullanımı, karlılığı ve maliyetlerin düşüşünü doğrudan etkileyen bir faktördür.

BP’nin İletişim Sorunu ?  BP dünya ölçeğinde okyansularda, dağlarda ve çöllerde petrol arayan küresel bir işletmedir. Aynı zamanda küresel bir pazarlama sürecini de devam ettirmektedir. Üretim, dağıtım, araştırma ve pazarlama süreçleri ile ilgili veriyi nasıl toplayabilir ve etkileşime sokabilir ?

7.1. Günümüz İş Dünyasında Telekominikasyon ve Ağ Oluşumları  Doksanlı yıllara kadar geçerli olan posta, telefon ya da faks temelli çalışma modeli artık terk edilmiştir. İnternet ve ağ teknolojileri artık işletmelerin çalışma biçimini belirleyen faktördür.  Artık telefon, internet ve kablolu tv hizmetleri birbiri ile entegre olmuş ve veri ağları dünyayı sarmıştır.  Veri aktarımı daha hızlı ve daha portatif hale gelmiştir. Bu da işletmelerin çalışma biçimlerini ve yatırım, pazarlama coğrafyasını değiştirmiştir.

Bir Bilgisayar Ağı Nedir?  En temel tanımı ile bir ağ, iki veya daha fazla bilgisayarın birbirine bağlanması ile oluşan yapıdır.  Bilgisayarlar, kablolar, göbekler(hublar), ağ kartları ve veriyi yönlendirici bir yazılıma veya kontrol eden sunucu bir bilgisayar tarafından oluşturulur.  İnternete çıkmak istediğimizde veriyi göndereceğimiz adresi doğru adrese gönderen yönlendirici(router) devreye girer.  Büyük işletmelerde ise bu yapı yeterli olmayacaktır. Veriyi yönlendiren sunucular, Web sitesinin ve arka planda varsa veri tabanlarının çalıştırılması, örgüt içi küçük ağların etkileşimi, oldukça karmaşık ve iyi planlanmış bir ağ yapısı gerektirir.

Dijital Ağların Üç Temel Kavramı  İstemci ve Sunucu bilgi işlem modeli: Merkezdeki ana bilgisayar, iletişimin kurallarını belirler ve kendine bağlanan istemcileri adresler. Bunun ardından bilgi alışverişi başlayabilir. İnternet en büyük istemci/sunucu bilgi işlem modelidir.  Paket Anahtarlama: Dijital mesajların, paketlere bölünmesi, gidecekleri adres bilgisi ile kodlanması ve gönderilmesidir. Bu paketler yönlendiricileri kullanarak doğru adrese gider ve orada tekrar birleştirilirler.  TCP/IP Teknolojisi: Birbirine bağlı bilgisayarlar bir kural ve protokol dahilinde çalışmak durumundadır. İleti Kontrol Protokolü ve İnternet Protokolü (TCP/IP) küresel bir standarta dönüşerek, küresel bir ağın ortaya çıkışına olanak sağlamıştır. Bilgisayarlar arasında adreslemenin gerçekleşmesi, Verinin paketlenmesi, doğru adrese gönderilmesi ve doğru biçimde birleştirilmesi bu standart ile yaygınlaşmıştır.

7.2 Ağ Türleri  LAN (Local Area Network) – Tüm bağlantı çeşitleri Lan örneğidir. Birden çok LAN ağının birbirine bağlandığı yerlerde LAN merkezi konumundaki anahtarlar arasına bridge denilen köprü bağlanır.  MAN (Metropol Alan Ağı) – Kent genelindeki ağların birleşerek oluşturduğu ağdır. Trafik yoğunluğunu kaldırabilmesi için fiberoptik kablo ile oluşturulur.  WAN (Uzak Alan Ağı) – Geniş coğrafyalara yayılan ağ’dır. Adresin bulunabilmesi için bir router-yönlendirici üzerinden bağlanılması gerekir.  Neden Ağ Kurarız ?  Dosya Paylaşımı  Donanım Paylaşımı  İletişim  Etkileşim

Kablosuz İletişim Ortamları  Üç temel kablosuz iletişim teknolojisi vardır. Mikrodalga sistemler, Hücresel iletişim ve Wİ-Fİ teknolojisi.  Mikrodalga iletişim: mikrodalga sinyaller düz bir hat boyunca ilerler. Yeryüzünün yapısına uymazlar. 60 km de 1 yeni bir iletişim istasyonu tarafından tekrar yönlendirilmesi gereklidir. Ya da mikrodalga sinyalleri; iletişim uyduları tarafından yönlendirilerek ulaştırılır. BP uzak mesafeli birimlerinden gelen veriyi bu teknoloji ile toplamaktadır.  Hücresel sistemler: Belirli protokollere göre oluşturulmuş radyo frekanslarını kullanırlar, birbiri ile iletişim kuran radyo antenleri aracılığı ile veri sırasıyla aktarılır.  Wİ-Fİ; kablosuz ağların belirli standartlara (802.11b/g/n) dayalı olarak kablolu ağlarla iletişim kurarak veri iletisini sağlamasıdır.

7.3 İnternet ve Geleceği  Artık kişisel ve iş yaşamımızı internet olmadan yürütmemiz mümkün görünmemektedir.  İnternet  Bir ISS (internet servis sağlayıcısı) tarafından sunulan hizmettir.  Dünyanın en büyük iletişim ortamıdır.  Bir iş alanıdır.  Kişilerin alan (domain ve hosting) alabilecekleri bir ortamdır.  Yalnızca ses değil, görüntü ve farklı veri türlerinin aktarımına olanak sağlayan bir ortamdır.

İnternet adresleri  Aslında internet adresleri 12 haneli rakamlardan oluşan bir adreslerdir. DNS (Domain Name System) alan adlarını IP adreslerine dönüştürerek, kişilerin aklında kalabilecek sözlü ifadelere çevirir.  İnternet kök alanının altında; com, edu, gov, org ya da net gibi üst seviye alanlar yer alır.  Ülkelerin kendilerini tanımlamasına yönelik alan adları da mevcuttur. ÖRN : Com.tr  Kişiler ya da işletmeler kullandıkları internet hizmetinin bedelini internet servis sağlayıcılarına öderler.  Bunların kıtalar arası iletişimini sağlayan ağ omurgaları ya büyük telefon işletmelerine aittir ya da devlete aittir.  İnternetin standartları ve kullanımına yönelik hukuksal, ahlaki tartışmalar hala gelişmekte olan bir alandır.

İnternet Hizmetleri ve İletişim Araçları  Bütün internet içeriği istemci, sunucu mantığı ile çalışır. Web siteleri, mailler bir sunucudan, bir istemciye gönderilir.  E-posta, elektronik tartışma grupları, sohbet, anında mesajlaşma, Telnet (Başka bir bilgisayarda iş yapma teknolojisi), FTP (Dosya aktarım protokolü, bilgisayarlar arasında dosya aktarım teknolojisi)  Ortaya çıkan her yeni iletişim teknolojisi örgütlerin iş yapma biçimini şekillendirmiştir.

IP Üzerinden Ses İletimi (VOIP)  Geleneksel telefon ağı yerine internet üzerinden sesi gönderildiği bir iletişim sistemidir.  Yerel telefon işletmelerine ücret ödemek gerekmez.  Örgüt veya kişi yer değiştirdiğinde yeni kablolar gerekli değildir. Veri IP üzerinden yönlendirilir.  Sadece Voip uyumlu telefonlar değil, Bir voip uygulaması (Skype) ve voip uyumlu telefonda görüşme yapabilir.  Bütün bu teknolojiler sayesinde birleştirilmiş iletişim kavramından bahsedilebilir. Eskiden her farklı teknoloji farklı yatırımları ve farklı yönetim, know-how bilgisini gerektirmekteydi. Bugün yazışma, ses gönderimi ya da görüntü gönderimi bir araya gelmiştir.

 Sanal Özel Ağlar (VPN): İşletmeniz için ayrı bir ağ oluşturmak yerine, internet üzerinden, şifreli ve güvenli bir ağ oluşturma teknolojisidir. Burada oluşturulan ağ özel bir protokol ile –PPTP- şifrelenmiş veri paketleri, istediğiniz adrese gönderilir.  WEB: İnternet ile karıştırılan bir teknolojidir. Web, sunuculardaki içeriğin, istemci bilgisayarlara, belirli bir dille ve gömülü unsurlarla (link, resim v.b.) gönderilmesidir.  Bağlantılı Metin (HyperText): İnternet ortamında, bir web sunucudan içerik istediğimizde, bu içerik HTTP diliyle kodlanarak bilgisayarımıza aktarılır. Görüntülediğimiz sayfada bir nesneye tıkladığımızda, bu nesne yeni bir istek gönderir ve yeni içerik, ilgili sunucudan bilgisayarımıza aktarılır. Bu yöntem sayesinde, web siteleri ve kişi arasında etkileşim sağlanır.

WEB’te Bilgi Aramak  İnternette herkese açık 100 milyar, şifreli girişlere açık 900 milyar sayfa vardır. Bu karmaşada istediğimiz veriyi bulmanın tek yolu arama motorlarundan faydalanmak ya da kendi bilgimizi arama motorlarına duyurmaktır.  Bugün internetteki içeriği indexleyen dört büyük girişim vardır. (Google, Yahoo, Bing, Yandex) Kişiler çoğu kez doğrudan adrese gitmek yerine, adreslerini bu arama adreslerine yazarlar. İnternetin giriş kapısı bu teknolojilerdir.  Bu yeni bir pazarlama ve reklam alanıdır. Arama yaptığınızda sayfanın üstünde ücretli olarak reklamı yapılan, aradığınız terime yakın işletmeler görüntülenir. Diğer bir alan ise kenarda gösterilen ilgili reklamlardır. Arama motoru pazarlama yöntemi 2010 yılında 25 milyar dolarlık bir Pazar oluşturmuştur.  İşletmeler için ön planda olma  İşletmeler için bu aramalarda yer almanın birinci yolu, SEO (Arama motoru optimizasyonu) yöntemidir. Bu yöntemle, girilen anahtar kelimeler ve siteyi kullananların aradıkları kelimeler eşleştikçe, site ön plana taşınacaktır.  Diğer yöntem Web sitesinden dışarıya ve dışarıdan web sitesine çok link olmasıdır. Bu da web sitesinin popülerliğini arama motorlarına göstermekte ve sıralamayı etkilemektedir.

WEB 2.0  Etkileşimli hizmetler sunan ikinci nesil hizmetler Web 2.0 olarak adlandırılır.  Flickr, Youtube, İnstagram, Wordpress v.b. Kullanıcı etkileşimli hizmetler Web 2.0 üzerine kuruludur.  Dört Ana Unsur  Etkileşimlilik  Gerçek Zamanlı Kullanıcı Kontrolü  Sosyal katılım (Paylaşım)  Kullanıcı tarafından üretilmiş içerik.

WEB 3.0  WEB, bilgi sunma deneyimidir, WEB 2.0 bilginin etkileşimli olması ve diğer kullanıcılarla paylaşılabilmesidir. WEB 3.0 ise üzerinde tartışmalar devam eden ve WEB kullanımını daha akıllı hale getirme girişimidir.  Google’da Paris Hilton ya da Hilton in Paris yazarsanız, pariste Hilton oteli yerine her iki örnekte de bir bayanı gösterecektir. Web 3.0, internet uygulamalarının etkileşimli zeka unsurlarıyla birleştirilmesini hedeflemekte olan bir projedir.  3D web siteleri, otomatik rezervasyon yapan komutlar, evimizi ya da arabamızı kontrol edebilmek bu çerçevede öne atılan düşüncelerdir.

RFID (Radyo Frekanslı Tanımlama Sistemleri  Tedarik zinciri içinde malların yerini, niteliğini ve güzergahını takipte kullanılır.  RFID; zaman bilgisi, ürünün ne olduğu ve nerede olduğunu işleyebilir.  RFID verileri için etkin ve gelişmiş bir veritabanı yönetimi gereklidir.  Wallmart bu teknoloji ile raflardaki tüm ürünleri takip etmektedir.

RFID (Radyo Frekanslı Tanımlama Sistemleri