T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU KONUSUNDA FAALİYET GÖSTEREN ULUSLARARASI KURULUŞLAR Alper ATEŞ Uzman Yardımcısı 5 Kasım 2015 Antalya

Sunum İçeriği 1. Uluslararası örgütler, tanımlar ve terimler 2. Uluslararası örgütlerin tarihsel gelişimi ve genel özellikleri 3. Su Konusunda Faaliyet Gösteren Uluslararası Örgütler

Sunum İçeriği 1. Uluslararası örgütler, tanımlar ve terimler 2. Uluslararası örgütlerin tarihsel gelişimi ve genel özellikleri 3. Su Konusunda Faaliyet Gösteren Uluslararası Örgütler

Tanımlar ve Terimler Örgüt: bir hedefe ulaşmak için veya bir eylemi gerçekleştirmek gayesiyle oluşturulan tüzel kişilik Kuruluş: kurulma, topluma hizmet, üretim, tüketim vb. amaç ve görevlerle kurulan herşey (TDK) Teşkilat: devletin kurumsallaşmasında ve kurumsal yapıları için veya ülkeler arasında yapılan antlaşmalarla oluşturulan örgütlerin alt bazı organları

Tanımlar ve Terimler Uluslararası Örgüt: Devletler arasında yapılan antlaşmalar ile meydana gelen, üyelerinden farklı bir hukuki kişiliği olan, kendine özgü bir yasası ve organları olan bir oluşum (1975 Viyana Sözleşmesi) En az 2 devletin iştirakiyle muntazaman düzenlenen oturumlarla, bir başkan altında bağımsız olarak faaliyet gösteren oluşumlar Devletler arasında yasal ve daimi olarak karar alma mekanizmasını idame ettirmek için oluşturulmuş bağımsız yapılanma (Özcan&Çınar) Belirli veya genel bir hedefi gerçekleştirmek için kurulmuş en az üç devletten müteşekkil ve faaliyet alanı da en az bir devlet üzerinde olan yapılanma Belirli bir amaca ulaşmak için devletlerin ya da devletler dışı örgütlerin meydana getirdikleri sistem, yapı ve süreçler (Hasgüler&Uludağ)

Tanımlar ve Terimler Küreselleşme: Tarihsel olarak politik, finansal, sosyal, kültürel ve kimlik vb. alt süreçlerin belirli aşamalardan geçerek desteklemeler veya dayatmalarla dünya genelinde ortak bir bilincin gelişmesi ve uygulamanın oluşması Dünya genelinde ortak bir bilincin oluşması (Toplumbilimciler) İletişim ve taşımacılık sistemlerinin gelişmesi sayesinde insanlar, fikirler ve malların ulusal sınırları aşarak daha rahat dolaşımı sayesinde dünyada ortak politik ve ekonomik değerlerin oluşması Bölgeselleşme: Bölge özelinde devletlerarasında alt süreçler bağlamında işbirliği arayışları ve işbirliğinin oluşturulması süreci

Sunum İçeriği 1. Uluslararası örgütler, tanımlar ve terimler 2. Uluslararası örgütlerin tarihsel gelişimi ve genel özellikleri 3. Su Konusunda Faaliyet Gösteren Uluslararası Örgütler 4. İslam İşbirliği Teşkilatı 5. Sonuç, Değerlendirme ve Öneriler

Uluslararası Örgütler Değişen şartlar ihtiyaçlar işbirliği (savaş, güç, çıkar) (barış) MÖ 700 MS 100 Kabileler ve kent-devletleri arası birlikler MS 100 1648 İmparatorluklar 1648 Westfalya Antlaşması, 300 bağımsız politik devletçik 1800 Napolyon-Viyana Kongresi-ulus devletler ve egemenlik 1815 1874 Teknik uluslararası örgütlenmeler (Ren (1815), Zolverein (1828), Tuna (1854), Kızılhaç (1863), Telgraf (1865), Posta (1874)) 1919 I. Dünya Savaşı-Milletler Cemiyeti-Türkiye (1932) 1945 1989 II. Dünya Savaşı-Birleşmiş Milletler-İki kutuplu dünya düzeni 2000 Sayıları 67.000’in üzerine çıkan örgütlenmeler

Uluslararası Örgütler GENEL ÖZELLİKLER: Kuruluşlarında yasal zorunluluk bulunmamaktadır Kurucu bir metin (Antlaşma, Anlaşma, Sözleşme, Şart, Protokol, Pakt vb.) (amaç) (BM Şartı 102. Madde) Fiziki varlık Kurumsal kimliği Tüzel kişiliği Egemen olduğu bir toprak parçasının olmaması Yapısal (kongre/genel kurul, konsey ve sekreterlik) Bütçe, maddi katkı

Uluslararası Örgütler SINIFLANDIRMA: *BM ECOSOC 27 Şubat 1950 / 288 (Anlaşma ile kurulmayan bütün örgütler hükümetler dışı) *Açık/kapalı, egemenlik devri/ulus üstü, ekonomik gelişmişlik, Coğrafi Durum Faaliyet Alanı Devlet üyeliği Karar alma Küresel Politik Devletler arası Demokratik Bölgesel Ekonomik Hükümet dışı Demokratik olmayan Askeri Teknik

Sunum İçeriği 1. Uluslararası örgütler, tanımlar ve terimler 2. Uluslararası örgütlerin tarihsel gelişimi ve genel özellikleri 3. Su Konusunda Faaliyet Gösteren Uluslararası Örgütler 4. İslam İşbirliği Teşkilatı 5. Sonuç, Değerlendirme ve Öneriler

Uluslararası Küresel Örgütler Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası barış ve güvenliğin sağlanması için 24 Ekim 1945, Türkiye 15 Ağustos 1945 (4081), Merkez New York İlkeler; egemen eşitlik, iyi niyet, barışçıl yöntemler, siyasi bağımsızlık, toprak bütünlüğü, iç işlerine karışmama ve üye olmayanların da BM Şartı’na uyumlu hareket etmesi Ana organlar; Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, ECOSOC, UAD, Vesayet Konseyi ve Genel Sekreterlik

Uluslararası Küresel Örgütler Birleşmiş Milletler (BM) UNDP: (1965) yoksulluğun azaltılması, eşitsizliklerin ortadan kaldırılması, sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması hedefinde MDG ulaşmayı amaçlar. Merkez New York (İstanbul), İnsan Kalkınma Raporu (yıllık), EAGÜ UNESCO: (1945) Entelektüel, Türkiye kurucu üye, Merkezi Paris’te, sosyal, çevresel ve ekonomik boyutlarıyla sürdürülebilir kalkınmaya destek verme, kültürel mirasın korunması, bilgi toplumu inşası, ifade özgürlüğü, 21. yüzyılda eğitim UNEP: 1972 Stockholm İnsan ve Çevre Konferansı, 26 ilke ve 109 noktada eylem planı, UNEP’in kuruluşu, 58 üyeli yönetim kurulu 2012 Rio Zirvesi ile BM Çevre Kurulu, Merkezi Nairobi’de (Gelişmekte olan ülke ilk) Çevre konusunda tam yetki, koordinasyon

Uluslararası Küresel Örgütler Birleşmiş Milletler (BM) Su konusunda Faaliyetler: Doğal kaynaklar politikalarının evreleri 1. ve 2. evre petrol, maden, orman 1982 BM Deniz Hukuku Sözleşmesi 1972 Stockholm Konferansı (yetersiz, az gelişmiş) (1968 İsveç, Norveç diğer kuzey ülkeleri) (Brutland) (1983) Çevre ve Kalkınma Komisyonu Rio 1992 Çevre ve Kalkınma Uluslararası Konferansı Çevre ve kalkınma entegrasyonu Gündem 21 (18. Bölüm) Ticareti de içerecek şekilde genişletildi Sivil toplum örgütlerinin katılımı 2002 Güney Afrika, Kuzey-Güney tartışması ve geniş konferans düzenlenmesinin iptali

Uluslararası Küresel Örgütler Birleşmiş Milletler (BM) Su konusunda Faaliyetler (Devamı): UNEP-Küresel Çevre Bilgi Sistemi (GEMS) ve Tehlikeli Maddeler Bölgesel programlar Akdeniz Eylem Planı (MAP) UNEP- GRID Küresel Kaynak İzleme Veritabanı Küresel Çevre Durum Raporları 2000’li yıllar, Binyıl Kalkınma Hedefleri (MDG) 2015, sürdürülebilir kalkınma, iklim değişikliği ile mücadele ve geleceğe yatırım Mar Del Plata (1977) BM Su Konferansı 1980 Gelecek on yıl su ve sanitasyon yılı ilan edildi. 2010, İnsan Hakları konseyi ve BM Genel Kurulu kararı ile su ve sanitasyona erişim gıda, sağlık vb diğer sosyal haklarla aynı seviyede görülmüştür. 2012 Rio +20’de bir bölüm su konusu,

Uluslararası Küresel Örgütler OECD OECD: Yıkılan Avrupa'nın yeniden inşası için OEEC olarak 16 Nisan 1948’de kuruldu (16 devlet). 14 Aralık 1960 OECD olarak değiştirildi. 2010’da Estonya, İsrail, Slovenya ve Şili’nin katılımı ile 34 üye olmuştur. Konsey, Komiteler ve Sekretarya. Bütçe % 22 ABD, Türkiye % 1.64 seviyesinde. 357 milyon Euro (2014) 4 alanda (ülkelere, anlaşmaların onayı, OECD çalışmaları ve diğer ülkeler) karar ve tavsiye kararlar alınmaktadır. Oybirliği geçerli. Onaydan sonra kararların uygulanmaması durumu Sekreterlik altında Direktörlükler (11 Adet) Genel Müdürlük gibi görev üstlenmektedirler. Çevre Direktörlüğü. Alt komiteler; biyolojik çeşitlilik, su ve doğal kaynaklar Tavsiye çalışma raporları Diğer uluslararası örgütlerle su konusunda ortak girişimler ve çalışmalar (WWC, DSF, Rio UNFCCC) Su Yönetişimi Girişimi Konsey Yönetim ve Strateji Komiteler Tartışma ve Uygulama Sekretarya Teklif ve Analiz

Uluslararası Bölgesel Örgütler EİT EİT: CENTO savunma örgütü. Kalkınma için Bölgesel İşbirliği (RCD) 22 Temmuz 1964’te kuruldu. 29 Ocak 1985 tarihinde EİT’ye dönüştürüldü. Merkezi Tahran. Yapılanma Sanayi ve Ticaret Odası, Sigorta Merkezi, Ticaret ve Kalkınma Bankası EİT kararlarının UNEP’e aktarılması. UNDP ile ortak kapasite geliştirme çalışmaları (MDG). İklim değişikliği ve doğal afetler özel ilgi alanındadır. 7 adet uluslararası konferans, Meşhed’de Doğal Afetlerin Yönetimi EİT Merkezi kurulmuştur. Suyun Etkili Kullanımı Merkezi/İslamabad (2009 kararı). Çevre İşbirliği ve Küresel Isınma Eylem Planı (2011). Çevre Bakanları Toplantısı. Sera gazlarının izlenmesi, iklim değişikliğine karşı önlemler, araştırma, eğitim, politika Konsey Bölgesel Planlama Konseyi Sekretarya Daimi Temsilciler Meclisi Genel Müdürlükler (6) Teknik Komiteler İnsan Kaynakları ve Sürdürülebilir Kalkınma Enerji, Çevre ve Maden Çevre ve Sağlık

Uluslararası Bölgesel Örgütler NATO NATO: Prag Darbesi, Brüksel Paktı, Batı Avrupa Birliği, 4 Nisan 1949 tarihinde Washington'da 12 devlet tarafından kuruldu. Başlangıçta Merkez Paris, Fransa’nın çekilmesinden sonra Brüksel’e alındı. Türkiye Yunanistan ile birlikte 1952 yılında katılmıştır. Çevre tanımı; hava, su, toprak, doğal kaynaklar, flora, fauna, insan ve bunlarla etkileşim içinde olan ortam. Çevrenin korunması ve çevre güvenliği ana konular. Çevre koruma; NATO Çevre Koruma Prensip ve Politikaları dokümanı (Çevre Koruma Çalışma Grubu ve Çevre Koruma Özel Ekibi tarafından takip edilmektedir. Çevre güvenliği; doğal kaynakların izlenmesi, kirlilik vakaları, doğal afetler, ENVSEC üyesi (AGİT, UNEP ve UNDP ortak girişimi) Konsey Oybirliği Kuzey Atlantik Asamblesi Askeri Kanat Askeri Komite Sivil Kanat Savunma Planlama Komitesi Avrupa Grubu

Uluslararası Bölgesel Örgütler AB 1951 Paris Antlaşması (Benelüks, İtalya, Fransa, Almanya) AKÇT kuruldu. 1957 Roma Antlaşması Euratom ve AET kuruldu. 1987 Avrupa Tek Senedi AT oldu. 1993 Maastricht Antlaşması 3 sütunlu yapı, AB’ye geçiş. 2007 Lizbon Antlaşması Son revizyon Kopenhag kriterleri Tüzükler, Direktifler, Kararlar, Tavsiye Kararlar ve Görüşler AB Su Çerçeve Direktifi Nehir havza yönetim planı anlayışı 15 yıl süre, uzatılabilir 6 yıllık periyotlarla raporlama Adalet Divanı Avrupa Konseyi (Zirve) AB Merkez Bankası Parlamento Konsey Sayıştay Komisyon Avrupa Yatırım Bankası

Uluslararası Bölgesel Örgütler Afrika Birliği 25 Mayıs 1963’te Addis Ababa’da Afrika Birliği Örgütü olarak kuruldu. 2002 yılında Durban’da 1. Zirve’de Afrika Birliği’ne dönüştürülerek kurulabilmiştir. Yaşam standartlarının yükseltilmesi, insani gelişmenin desteklenmesi, kalkınma ve gelişme Nihai hedef AB benzeri olma Şarm-el Şeyh Deklarasyonu su ve arıtma hizmetleri Felaket Azaltım Strateji ve Eylem Planı Sahra ve Sahel Büyük Yeşil Duvar Girişimi iklim değişikliğine uyum, çölleşmeyle mücadele, yoksulluğun azaltılması, kırsal kalkınmanın desteklenmesi 2012 Rio+20 taahhüt üstlenmekten kaçınarak Afrika bölümü Nairobi Sözleşmesi (Doğu Afrika Deniz ve Kıyı Çevresinin Korunması, Yönetimi ve Kalkındırılması) Abidjan Sözleşmesi (Batı Afrika Deniz ve Kıyı Çevresinin Korunması ve Kalkındırılması) Maputo Sözleşmesi (Afrika Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması) Bamako Sözleşmesi (Tehlikeli Maddelerin Afrika’ya Girişi ve Sınıraşan Hareketlerinin Kontrolü) Asamble 11 Komisyoner Afrika Parlamentosu Bakanlar Konseyi Kırsal Ekonomi ve Tarım Komisyon Gıda güvenliği Çevre ve doğal kaynaklar Kırsal ekonomi

Hükümetlerdışı Uluslararası Örgütler Küresel Çevre Fonu (GEF) 1991 yılında DB altında 1 milyar $ bütçe ile oluşturulmuştur. Başlangıçta UNDP, ENUP ve DB yönetici makamlardır. 1992 Rio Zirvesi’nden sonra özerk yapıya kavuşmuştur. DB sadece teminat ve yönetimsel destek. Asya Kalkınma Bankası, EBRD, FAO, Amerikan Kalkınma Bankası, IFAD, UNIDO vb. örgütlerden destek almakta ve işbirliği gerçekleştirmektedir. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) Kalıcı Organik Kirleticiler Stockholm Sözleşmesi BM Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) Minimata Civa Sözleşmesi Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Montreal Protokolü 183 ülkede 3900’ün üzerinde proje gerçekleştirilmiştir. Çeşitli aşamalarda 24 proje bulunmaktadır. (iklim değişikliği 7, biyolojik çeşitlilik 6, öncelikli kirleticiler 3, arazi bozunumu 1, entegre su havzası yönetimi 1 ve çok taraflı alanlarda 3) Ülkeler gruplar oluşturmakta ve her grubu 1 temsilci tarafından temsil edilmektedir. Türkiye (Avusturya, Lüksemburg, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Slovenya, Slovakya ve Belçika) Her ülkenin 1 politik ve 1 teknik odak noktası bulunmaktadır. Politik Hazine Müsteşarlığı, Teknik Müsteşarımız Sn. Prof. Dr. Lütfi AKCA 2015 GEF kurucu metni revizyonu-2020 Strateji Belgesi- biyolojik çeşitlilik koruma hizmetleri, iklim değişikliği, denizler ve tatlı su kaynaklarının korunması, arazi bozunumu, kimyasal kirleticiler, şehirleşmenin doğal kaynaklar üzerine baskısı

Hükümetlerdışı Uluslararası Örgütler Uluslararası Su Kaynakları Birliği Bölgesel Çevre Merkezi IWRA: 1971 çeşitli disiplinlerdeki uzmanlar tarafından oluşturulmuştur. Fiziksel, ekolojik, kimyasal, kurumsal, sosyal ve ekonomik konular. Yönetim Kurulu (1 başkan, 3 başkan yardımcısı, 3 daimi komite başkanı ve 10 direktörden) Yayın Komitesi, Ödül Komitesi ve Üyelik Komitesi Yönetim Kurulu yılda 1 kez, Dünya Su Kongresi ise 3 yıla 1 toplanmaktadır. Konferans, seminer, çalıştay ve kurslar düzenlemektedir. Su kaynaklarının yönetimi, politikalar geliştirilmesi konusunda faaliyetlere destek. Afrika ülkelerine yönelik su konusunda karşılaşılan zorluklara ilişkin tavsiyeler. 1994 Kahire’de Dünya Su Kongresi’nde Dünya Su Konseyi kuruluşunda etkin rol oynamıştır. REC: Çevresel konularda yardım sağlayan Macaristan merkezli örgüt. AK, diğer örgütler, özel kuruluşların katkıları ile oluşturulan bütçe. Direktörler Kurulu en üst karar alma organı (1 başkan 9 üye), danışma oranı Genel Kurul 2015 itibariyle stratejisini sürdürülebilirlik için yönetişim ve yeşil ekonomi olarak belirledi. Devletlerin kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi, AB mevzuatının uygulanması desteği Çevresel suçlara karşı yaptırım imkanlarını sağlayacak anlaşmaların hazırlanması ve uygulanması (Strateji Belgesi) Hedef bölgeler; Sınıraşan Suların Sürdürülebilir Yönetimi ve Su Güvenliği Projesi (Orta Doğu) Entegre Su Kaynakları Yönetimi ve Bölgesel İşbirliği Projesi (Afrika) Finansör, İsveç, Mısır ve Fas kurumları ile görüşmeler gerçekleştirilmiş, 2015 yılında Ürdün’de çalışta düzenlenecek. Güneydoğu Avrupa’da sınıraşan sular ve su kalitesinin korunması, AB mevzuatı ile uyumlaştırma

Sonuç, Değerlendirme ve Öneriler Genel Değerlendirme İhtiyaçlar, sorunlar, problemlere çözüm üretme Yoksulluk; temel ihtiyaçları karşılayamama, barınma, temiz su kaynaklarına ve sanitasyon hizmetlerine erişememe, politik özgürlükten yoksun olma (DB) Açlık, sağlık, temizlik Sürdürülebilir kalkınma, iklim değişikliği, felaketler, MDG (7. madde) uluslararası örgütlere gereksinim duyulmaktadır.

Genel Değerlendirme Genel Değerlendirme Revize MDG 6. Madde Su ve Sanitasyon, (1990-2.6 milyar, günümüzde 663 milyon, kirli su kaynağı 1.8 milyar, 2.4 milyar sanitasyon) 12. Madde Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Modelleri 13. Madde İklim Değişikliği, 14. Madde Denizler Çevresel sorunlar bağlayıcı olmayan ilkelerle çözülmeye çalışılmış Küresel çevre sorunları; bütçe, tüm devletlerin katılımı ve küresel yönetişim sistemi

TEŞEKKÜR EDERİM