Bileşik (Kompozit) Ar-Ge ve Yenilik Göstergeleri V Doç. Dr. Serhat Çakır

2 Bilim, Teknoloji ve Yenilik Sistemleri İÇERİK: 1.Bileşik Göstergenin Tanımı 2.TAI 3.Örnek

3 Ham gösterge seti, q=1,…,Q, Q gösterge sayısı c=1,….,M, M ülke sayısı Normalize edilmiş gösterge seti, Her ülke için bileşik gösterge

Bileşik Göstergelerin Avantajı/Dezavantajı 4 AvantajDezavantaj Karar vericilere destek için çok boyutlu ve karışık gerçekleri özetleyebilir. Bileşik göstergeleri yorumlamak, bir çok ayrı göstergeleri içeren kümeleri yorumlamaktan daha kolay. Bil ülkenin zaman içinde gelişimini değerlendirmede kullanılabilir. Altta yatan bilgiyi kaybetmeden bir gösterge setinin görünür büyüklüğünü küçültür. Dolayısıyla daha fazla enformasyonu içerir. Ülkenin performans meselelerini ve gelişimini politik arenanın merkezine taşır. Kamu ile konunun paylaşımını daha kolay sağlar. Konuya uzak olan kimse ve grupların dar görüşlü yaklaşımlarını önler. Kullanıcıların karışık çok boyutlu karşılaştırmaları etkin olarak yapmalarını sağlar. Kötü tasarımlandıysa veya yanlış yorumlandıysa doğru olmayan politika yönlendirmelerine neden olabilir. Basitleştirilmiş politik yargılara neden olabilir. Kötüye kullanılabilir. (örneğin, kavramsal yaklaşımların doğru olmadığı veya yapılandırmanın yanlış olduğu istatistiklerin kullanımı ve açıklık prensibinin eksikliği) Göstergelerin seçimi ve ağırlıklandırma politik tartışmalara neden olabilir. Eğer süreç açıklık esasına göre yürütülmezse, bazı boyutlarda önemli eksiklikleri gizleyebilir ve çözüm getirecek yol haritalarının sağlıklı olarak belirlenmesini engelleyebilir. Ölçülmesi zor olan performans göstergeleri göz ardı edilirse, yanlış politikaların oluşmasına neden olabilir.

Teknoloji Başarı Endeksi (Technology Achievement Index) (TAI) TAI teknoloji kapasitesini dört boyutta inceliyor 1. Teknoloji Üretimi Toplumda yeniliğin seviyesi kapsayan iki ayrı göstergeyi kapsıyor: (i) Kişi başına düşen patent sayısı (güncel yenilik etkinliklerinin seviyesini yansıtan), ve (ii) Kişi başına düşen yurtdışından elde edilen telif ve lisans ücretleri (Pazar değeri olan yani hala yararlı olan başarılı yenilik stokunu yansıtan). 2. Son Yeniliklerin Difüzyonu Difüzyon iki farklı gösterge ile ölçülüyor: (i) internetin difüzyonu ve (ii) İleri ve orta teknoloji ürün ihracatının tüm ihracata oran. 3. Eski Yeniliklerin Difüzyonu İki farklı gösterge kullanılmış: telefon ve elektrik. Bunlar yeni teknolojileri kullanmak için gerekli olan ve çok yaygın uygulamaları olan teknolojiler. Her iki göstergenin logaritması kullanılmakta. Bunlar teknolojik gelişmenin ilk safhalarında önemli olan fakat daha sonra önemini yitiren teknolojilerdir. Logaritmik değerlerin kullanımı teknolojik seviyenin yükselmesi ile bu teknolojilerin TAI ye katkısının azaldığını göstermek. 4. Beşeri Yetenek Yeniliği üretmek ve soğurma kapasitesini yansıtması amacıyla İki farklı gösterge kullanılıyor: (i) Ortalama okula gitme süresi (yıl) (ii) Yüksek öğrenimde mühendislik, matematik ve bilim eğitimi gören öğrenci sayısının toplam öğrenci sayısına oranı. 5

Bileşik Gösterge Seti Oluştururken Kullanılacak Kontrol listesi 6 ADIMGEREKSİNİM NEDENİ? 1. Teorik Çerçeve Değişkenlerin seçiminden ve kombinasyonundan anlamlı bir bileşik göstergeye dönüşmesinin amaca uygunluk prensibi ile temel ilkelerini sağlar. (Bu adımda uzman ve paydaşların birlikte çalışması gerekir). Ölçülecek çok boyutlu olgunun açık anlaşılması ve tanımlanması için. (Gerektiğinde) olgunun değişik alt gruplarının yapılandırılması için. Öncelikli değişkenler (girdi, çıktı, süreç vb.) için seçim kriterlerini derlemek için. 2. Veri Seçimi analitik geçerliliği, ölçülebilirliği, ülke çapında olması ve uygunluğu olan göstergelerden ölçülecek olguların ve aralarındaki ilişkinin sağlıklı olmasının sağlanması. Veri eğer nadir bulunabiliyorsa onu yerine geçecek değişkenler olmalı. (Bu adımda uzman ve paydaşların birlikte çalışması gerekir). Değişken olarak kullanılacak göstergelerin kalitesini kontrol etmek için. Seçilen her göstergenin zayıf ve kuvvetli yönlerini belirlemek için. Veri karakteristiklerinin özet tablosunu oluşturmak için ( Örneğin, bulunabilirliği, kaynak, cinsi (girdi çıktı, süreç..) 3. Eksik verilerin yerine yaklaşık değerler verilmesi Tam veri setinin sağlanması gerektiği durumlarda. eksik verilerin belirlenmesi için. Veri setinde aykırı verilerin tartışılması için.

Bileşik Gösterge Seti Oluştururken Kullanılacak Kontrol listesi 7 ADIMGEREKSİNİM NEDENİ? 4. Çok değişkenli Analizler Veri setinin yapısı, uygunluğu ve metodun seçimi (ağırlık, kümelenme ) için kullanılmalı. Kümelenme analizleri için Benzer ülkeleri veya benzer göstergeleri gruplandırmak için. Bu şekilde benzerleri birbirleri arasında karşılaştırma olanağı olur. Gruplar arasındaki farklılıkların anlaşılması için… 5. Normalize etme Göstergeleri bir bir ile karşılaştırmak için kullanılır. 6. Ağırlık ve Kümeleme Teorik yöntem çerçevesinde kullanılır 7. Belirsizlik ve Hassasiyet Analizi 8. Veriye Geri Dönüş 9. Diğer Göstergelerle İlişkiler Bileşik göstergelerle onu oluşturan göstergeler arasındaki ilişkiyi incelmek

Normalize Etme Yöntemleri 8 YÖNTEMDENKLEM 1. Sıralama 2. Standartlaştırma (veya z-scores) 3. Min-Maks 4. Bir Referans Noktasına Göre

Normalize Etme Yöntemleri 9 YÖNTEMDENKLEM 5. Kategorik Ölçekleme Örnek: 6. Ortalamanın Altında veya Üstünde Olan Göstergeler

Normalize Etme Yöntemleri 10 YÖNTEMDENKLEM 7. Devirli (Cyclical) göstergeler (OECD) 8. Uzman Görüşlerinin Dengelenmesi (AB) 9. Ardışık Yıllar İçin Yıllık Fark Yüzdesi Zamana Göre OrtalamaGösterge dağılımının yüzde dilimleri p ortalama etrafında belli bir eşik değerN e ankete katılan uzman sayısı sgn operatörü argümanının işaretini verir (örneğin argüman pozitifse +1, negatifse -1)

Sıralama Sıralama en basit normalizasyon yöntemidir. Bu yöntemde sıra dışı durumlara bakılmaksızın ülkeler in göstergeleri zaman serileri olarak büyüklüklerine göre sıralanırlar. Ülke performansı mutlak değerlerle ölçülür. Örnekler: The Information and Communications Technology Index (Fagerberg, 2001) The Medicare Study on Healthcare Performance across the United States (Jencks et al., 2003). 11

Standartlaştırma (veya z-scores) 12 Standartlaştırma (veya z-scores) göstergeleri, standart sapma yoluyla, ortak bir skalaya dönüştürür Çok büyük değerleri olan göstergeler bileşik endeksi daha fazla etkiler. Sıra dışı durumlar incelenmek isteniyorsa bu yöntem kullanılmaz Örneğin ortalamadan çok iyi olan bazı göstergelerin ağırlıkları görünmeyebilir. Bu durum kümelendirme yöntemleri ile giderilebilir. En iyi en kötü iki gösterge hesaba katılmayabilir veya ağırlıklandırma yöntemi kullanılabilir.

Min-Maks Normalizasyonu 13 Min-Maks yöntemi, gösterge değerinin minimum değerden çıkartılıp göstergelerin alabildiği değer aralığına bölerek göstergeleri (0,1) aralığında normalize eder. Ancak çok yüksek ve düşük değerler ortaya çıkan bileşik endeksi bozabilir. Diğer taraftan Min-Maks normalizasyonu küçük bir aralıkta olan göstergeleri geniş bir değerler aralığına yayar, ve bileşik endeksin etkinliğini z-score transformasyonuna göre arttırır.

Bir Referans Noktasına Göre 14 Bir referans noktasına göre göreceli konumu ölçülen göstergeler… Bu bir zaman süresinde erişmek istenen bir hedef olabilir. ÖrneK: Kyto Protokolüne göre AB üye ülkeleri 2010 da CO2 emisyonunu %8 azaltmayı hedeflemektedir. Bu referans ülkelerin değerlerini kendi aralarında karşılaştırma olanağı verir. Örnek: AB Lizbon hedef göstergeleri, ABD ve Japonya ile karşılaştırılır. Örnek: Referans ülke ortalama bir ülkede olabilir ve değeri 1 olarak tanımlanabilir. Diğer ülkelerde bu değere göre konumlandırılır. Örnek: Referans ülke her gösterge seti için en başarılı ülke de olabilir ve değeri 1 olarak alınır. Ancak bu yöntem sıra dışı ekstrem bir değere göre diğer ülkeleri normalize eder, ve bazı ülkeleri gereğinden fazla ortalamanın altına iter.

Kategorik Ölçekleme 15 Kategorik Ölçekleme her göstergeye bir değer atfeder. Kategoriler 1,2,3 gibi sayı olabilir yada hedefe tam ulaşıldı, hedefe kısmen ulaşıldı veya hedefe ulaşılamadı gibi kalitatif olabilir. Ölçekler genelde ülke göstergelerinin dağılımına bakılarak yüzde dilimler olarak seçilir. Örnek: En üst %5lik gruba 100, %85 ile %95 arasına 80, %65 ile %85 arasına 60 diğerlerine 0 verilerek belli göstergelerde en iyi performans gösteren ülkeler incelenebilir. Bu yöntemde bir ülkenin zamana bağlı gelişmesini incelemek doğru olmaz. Kategorik ölçekleme transforme edilmiş gösterge ile ilgili değişim bilgilerini büyük ölçüde yok eder.

Ortalamanın Altında Veya Üstünde Olan Göstergeler 16 Ortalama civarında olan göstergeler 0 olarak, altında veya üstünde olan göstergeler, İse -1 ve +1 değerlendirilir. Örnek: SII-Summary Innovation Index (AB 2001a). Bu normalizasyon basit olup sıra dışı gösterge değerleri tarafından etkilenmez. Ancak ortalama etrafında seçilen eşik değerin belirsizliği ve mutlak değerlerin katkılarının olmaması bu yöntemin eksik yönleridir. Örnek: Bir A ülkesinin göstergesi ortalama değerin %300 den fazla ve B ülkesi göstergesi ortalama değerin sadece %25 üzerindeyse ve eşik değer %20 ise her iki ülkede ortalamanın üzerinde olarak değerlendirilmektedir.

Devirli (Cyclical) Göstergeler Yöntemi 17 Ticari eğilimleri belirlemek üzere yapılan anket sonuçları bileşik gösterge ile birlikte değerlendirilir. Bu yolla yanlış sinyal riski azaltılır ve ekonomik etkinliklerin (devir-cyle) öngörüleri daha iyi yapılır (Nilsson, 2000). Örnek: OECD bileşik öncü göstergeleri (composite leading indicators), ve AB ekonomik duyarlılık göstergeleri (economic sentiment indicators).

Uzman Görüşlerinin Dengelenmesi (EC) 18 Bu yöntem fikirlerin dengelenmesi genel yönteminin özel bir halidir. Değişik sektörlerden ve büyüklüklerden firmaların yöneticilerine firmalarının performansı ile ilgili görüşleri sorulur

Ardışık Yıllar İçin Yıllık Fark Yüzdesi 19 Ardışık yıllar için yıllık farkların yüzdesi, mutlak değer yerine bir önceki yıla göre gelişim yüzdesini verir. Bu yöntem yıllar bazında göstergeler varsa kullanılabilir. Örnek: Internal Market Index (EC, 2001b; Tarantola et al., 2002; Tarantola et al., 2004).

Bileşik Göstergeler İçin Bir Örnek: TAI 20

Teknoloji Başarı Endeksi (Technology Achievement Index) (TAI) Dört Ana Grup 1.Teknoloji Üretimi: –Patentler: Milyon kişi başına alınan patent sayısı –Lisanslar: Bin kişi başına düşen lisans miktarı (ABD $) 2.Son Yeniliklerin Difüzyonu: –INTERNET: Bin kişi başına düşen host sayısı –İleri ve orta düzey teknoloji ihracatının tüm ihracata oranı (%) 3.Eski Teknolojilerin Difüzyonu: –Telefon: Bin kişi başına düşen telefon hattı (log) –Elektrik : Kişi başına düşen elektrik enerjisi (log) kW/s 4.İnsan Kaynağı: –15 yaş üstü öğrenim süresi (yıl) –Üniversite: Bilim ve mühendislikteki öğrenci sayısının toplama oranı (%) 21

Teknoloji Başarı Endeksi (Technology Achievement Index) (TAI) (Ham veri) PATENTLİSANSINTERNETİHRACATTELEFONELEKTRİKOKULLAŞMAÜNİVERSİTE 1 Finland United States Sweden Japan Korea, Rep. of Netherlands United Kingdom Canada Australia Singapore Germany Norway Ireland Belgium New Zealand Austria France Israel Spain Italy Czech Republic Hungary Slovenia

Max-Min Normalizasyonu 23 Normalize (Max-Min) PATENTLİSANSINTERNETİHRACATTELEFONELEKTRİKOKULLAŞMAÜNİVERSİTE 1 Finland United States Sweden Japan Korea, Rep. of Netherlands United Kingdom Canada Australia Singapore Germany Norway Ireland Belgium New Zealand Austria France Israel Spain Italy Czech Republic Hungary Slovenia

Standartlaştırma (z-score) 24 PATENTLİSANSINTERNETİHRACATTELEFONELEKTRİKOKULLAŞMAÜNİVERSİTE Finland United States Sweden Japan Korea, Rep. of Netherlands United Kingdom Canada Australia Singapore Germany Norway Ireland Belgium New Zealand Austria France Israel Spain Italy Czech Republic Hungary Slovenia

Bir Referans Noktasına Göre 25 PATENTLİSANSINTERNETİHRACATTELEFONELEKTRİKOKULLAŞMAÜNİVERSİTE Finland United States Sweden Japan Korea, Rep. of Netherlands United Kingdom Canada Australia Singapore Germany Norway Ireland Belgium New Zealand Austria France Israel Spain Italy Czech Republic Hungary Slovenia

Bileşik Endekslerin Karşılaştırılması 26 MaxMinz-scoreReferans Finland United States Sweden Japan Korea, Rep. of Netherlands United Kingdom Canada Australia Singapore Germany Norway Ireland Belgium New Zealand Austria France Israel Spain Italy Czech Republic Hungary Slovenia

Bileşik Endekslerin Karşılaştırılması 27 MaxMinz-scoreDistanceMaxMin 1 Finland Japan Finland 2Sweden FinlandSweden 3United States 4NorwayJapanSwedenNorway 5JapanNorwayKorea, Rep. ofJapan 6NetherlandsKorea, Rep. ofNetherlands 7Korea, Rep. ofNetherlandsUnited KingdomKorea, Rep. of 8 Canada Ireland Canada 9United Kingdom NorwayUnited Kingdom 10Australia GermanyAustralia 11GermanySingaporeAustraliaGermany 12SingaporeGermany CanadaSingapore 13Ireland BelgiumIreland 14Belgium SingaporeBelgium 15 New ZealandAustria New Zealand 16Austria New ZealandFranceAustria 17France AustriaFrance 18Israel 19Italy SpainItaly 20Spain SloveniaSpain 21Czech RepublicSloveniaItalyCzech Republic 22SloveniaCzech RepublicHungarySlovenia 23Hungary Czech RepublicHungary

Gruplandırma 28 MinMaxz-scoreReferans Finland Finland Japan Sweden Sweden Finland United States United States United States Norway Japan Sweden Japan Norway Korea, Rep. of Netherlands Korea, Rep. of Netherlands Korea, Rep. of Netherlands United Kingdom Canada Canada Ireland United Kingdom United Kingdom Norway Australia Australia Germany Germany Singapore Australia Singapore Germany Canada Ireland Ireland Belgium Belgium Belgium Singapore New Zealand Austria New Zealand Austria New Zealand France France France Austria Israel Israel Israel Italy Italy Spain Spain Spain Slovenia Czech Republic Slovenia Italy Slovenia Czech Republic Hungary Hungary Hungary Czech Republic

Gruplandırma MinMaxz-scoreReferans Lider Ülkeler Finland111 United States111 Sweden112 Japan221 Korea, Rep. of221 İleri Ülkeler Netherlands232 Norway224 Canada323 United Kingdom333 Australia334 Gelişmiş Ülkeler Germany444 Singapore444 Ireland444 Belgium444 New Zealand445 Austria445 France445 Israel555 Italy556 Spain656 Gelişenler Czech Republic666 Slovenia666 Hungary666 29

Eksik Verilerin Tamamlanması: 30 ÜlkeBileşik Göstergesi (y )

Teşekkür ederim.