ÖZBEKİSTAN

ÖZBEKİSTAN HARİTASI

GENEL ÖZELLİKLERİ RESMİ ADI: Özbekistan Cumhuriyeti BAŞKENT: Taşkent YÜZÖLÇÜMÜ/NÜFUSU: 447.000 km2 / 24.102.473 DİLİ: Özbek Türkçesi % 74.3 Rusça % 14.2 diğer % 7.1 YÖNETİM BİÇİMİ: Cumhuriyet PARA BİRİMİ: Sum KOMŞULARI: Kazakistan, Türkmenistan, Tacikistan, Kırgızistan ARAZİ YAPISI: Çoğunluğu düz. Doğusunda Fergana vadisi, batısında Nukus ovası

TARİHÇE Tarihi kaynaklara göre Özbekistan adı, 1313-1340 tarihlerinde Altun Orda Devleti'nin başına geçen Özbek Beğ'in adından gelmektedir. Bu dönemde bütün Kıpçak boylarında Türkçe konuşulduğu bilinir. 1428-1468 tarihleri arasında Özbekler birbiriyle çok yakın dayanışma içine girmişler ve 1500-1510'da Maveraünnehir bölgesini ele geçirmişlerdir. Ancak 1740'ta İran Hükümdarı, Buhara'yı ele geçirmiş ve buradaki Özbek Hanlığı'na son vermiştir. Buhara'nın başına 1753'te Muhammed Rahim geçmiş, bu dönem 1920'ye kadar sürmüştür.

1924'te bugünkü Özbekistan Cumhuriyeti kurulmuş, ancak 1945'ten sonraki yıllarda Sovyetlerin denetimine girmiştir. Özbekistan'da Kongrat, Nagman, Mangıt, Toyaklı, Savay, Barın, Üç Urug, Burgut, Arlat, Kanglı, Baştaş, Karakalpak gibi boylar bulunmakta ve bunlar Özbekistan'ın bütününü oluşturmaktadırlar. SSCB'nin çöküşüyle birlikte Özbekistan 20 Haziran 1990'da egemenliğini; 31 Ağustos 1991'de ise bağımsızlığını kazanmıştır.

EKONOMİK DURUM Özbekistan çok zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir. Altın, doğalgaz, alüminyum, tungsten, kömür, mermer yatakları ön sıradadır. 1998 verilerine göre yılda 61 milyar m3 doğalgaz üretilmektedir. Dünyanın en kaliteli altını burada üretilmekte olup, yıllık 80 ton civarındadır. Bakır rezervleri 800 milyon ton, olarak tahmin edilmektedir. Kömür üretimi yıllık 6 milyon tondur. 1991 yılında bağımsız Özbekistan Merkez Bankası kurulmuştur.

SANAYİ Tekstil, petrol ve petrol ürünleri, pamuk, pamuk ipliği, ham alüminyum, metal hurdaları, klima cihazları, elektrik motorları, meyve konserveleri, şarap, deri, gıda sanayi.

TARIM VE HAYVANCILIK Özbekistan'ın iklimi kara iklimidir. Bu sebeple ülkenin sadece % 9'u tarıma elverişlidir. Ülkede pamuk önemli yer tutmaktadır. Özbekistan, pamuk üretiminde dünyada dördüncü durumdadır. Ayrıca meyve, sebze, pirinç yetiştirilmekte ve ipek üretilmektedir. Ekonomik yapısı tarım ağırlıklıdır. Nüfusun % 30'u tarım sektöründe çalışmaktadır. Tarımsal üretim kolhozlar, sovkhozlar ve meşhozlar (devlet kuruluşları) aracılığıyla yapılmaktadır. ÜIke ekonomisinde hayvancılık önemli yer tutar. Sığır, koyun, keçi ve kümes hayvanları vardır.

Yıllık yün üretimi 1998 verilerine göre 60 Yıllık yün üretimi 1998 verilerine göre 60.000 ton civarındadır ve özellikle ihraç ürünü olan astragan kürk koyunculuğu büyük önem kazanmıştır. Özbekistan sanayi daha çok petrokimya ağırlıklıdır. Yılda 1.5 milyon ton gübre üretmektedir. Ayrıca pamuk üretimine dayalı olarak kimya sanayi gelişmiştir. 1997 yılı verilerine göre ekonomide sektörlerin dağılımı şöyledir: Sanayi % 27, tarım % 26, hizmet sektörü % 47. Hafif sanayi ürünleri ipekli ve pamuklu kumaşlardır. Aral Gölü kıyısında havyar üretme ve işleme tesisleri bulunmaktadır.