dİn kültürü ve ahlak bİlgİsİ HAK VE ÖZGÜRLÜK KAVRAMLARI 10.SINIF

HAK VE ÖZGÜRLÜK KAVRAMLARI

DÜŞÜNELİM - TEFEKKÜR EDELİM Hak Özgürlük

HAK KAVRAMI Hak sözlükte “gerçeğe uygunluk, adalet, hukukun gerektirdiği şey, doğruluk ve emek karşılığı ücret” anlamlarında kullanılır. Kur’an-ı Kerim’deki birçok ayette yer alan bu kelime “insaf, görev, sorumluluk, hakların korunması veya sahibine ödenmesi gereken maddi-manevi değer, pay ve menfaatler” gibi anlamları da ifade eder. Ayrıca Allah’a ve insanlara karşı yerine getirilmesi gereken ödevler, fert ve devletten hakların talep edilmesi anlamlarında da kullanılır.

HAK KAVRAMI Toplumsal bir varlık olan insanların bir arada yaşarken gelişigüzel hareket etmeleri toplumun düzenini bozar. İlk toplumlardan itibaren bazı kurallara uymanın gerekli olduğu ortaya çıktığı için birtakım ilkeler oluşturulmuş yahut Allah’ın peygamberleri vasıtasıyla açıkladığı kurallara uyulmuştur. Böylece bireylerin hakları koruma altına alınmıştır.

ÖZGÜRLÜK KAVRAMI Özgürlük, serbestçe kendi kendine hareket etme ve karar verebilmektir. Bir devlet açısından özgürlük ise yabancı bir gücün etkisi altında kalmamak, başka bir yönetime bağlı bulunmamaktır. Özgürlük, aynı zamanda insanın dilediğini seçme hakkına sahip olmasıdır. “Seçme”den sonra ise “eylem” gelir. İnsanın seçtiği şeyi yapma hakkının olmaması, seçme hakkını anlamsız kılar. Dolayısıyla özgürlükte “seçme” ve “eylem” hakkı vazgeçilmez bir unsurdur.

HAK VE ÖZGÜRLÜK KAVRAMLARI Temel hak ve özgürlükler bütün insanlar için geçerli olduğundan evrenseldir. Kişi; makamı, mevkii, dini, dili, ırkı, cinsiyeti, rengi ve milliyeti ne olursa olsun her zaman her yerde bu hak ve özgürlüklere sahiptir. Ancak insanlar başkalarının hak ve özgürlüğüne zarar vermeden söz konusu hak ve özgürlüğünü kullanabilir.

BAZI HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE DİN İnsanlar bazı hak ve özgürlüklere sahip olarak doğarlar. Bunlara temel hak ve özgürlükler denir. Yaşama, sağlık, ibadet, özel yaşamın gizliliği, eğitim, ekonomik haklar, düşünce ve inanç özgürlüğü temel hak ve özgürlüklerin başlıcalarıdır. Bunlar dinin de temel ilkeleri arasında yer alır. Nitekim İslam dini can, akıl, din, mal ve neslin korunmasını emrederek bu hak ve özgürlükleri güvence altına alır. Bu hakların olmaması durumunda insanca yaşama imkânı ortadan kalkar.

BAZI HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE DİN Söz konusu haklar, Allah’ın kullarına hiçbir ayrım gözetmeden bahşettiği haklardır. Her insan, şerefli ve huzurlu bir hayat yaşayabilmek için bu hak ve özgürlüklere ihtiyaç duyar. Temel hak ve özgürlükler kişiye özel olup gasp edilemez ve bir başkasına devredilemez.

İSLAM DİNİ’NDE HAK VE ÖZGÜRLÜKLER Kur’an-ı Kerim temel hak ve özgürlüklerden bahsederken inanan- inanmayan, kadın-erkek, siyah- beyaz ayrımı yapmadan bütün insanlığa seslenir ve şöyle der: “İnsanların hakkı olan şeyleri kısmayın. Yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın.” Hz. Peygamber de Veda Hutbesi’nde şahsi hak ve hürriyetleri şöyle açıklamıştır: “Ey insanlar bu günleriniz nasıl mukaddes bir gün, bu aylarınız nasıl mukaddes bir ay ve bu şehriniz nasıl mübarek bir şehir ise canlarınız, mallarınız ve namuslarınız da öyle mukaddestir, dokunulmazdır ve her türlü tecavüzden korunmuştur.”

BAZI HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE DİN

BAZI HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE DİN

2.1. YAŞAMA VE SAĞLIK HAKKI Yaşama, hak ve özgürlüklerin en önemlisidir. Diğer temel hak ve özgürlükler, ancak bu hakka sahip olmakla kullanılabilir. İslam, yaşama hakkı yanında her insana yaşatma sorumluluğu da yükler. Bu sorumluluğun gereği olarak öldürmeyi en büyük günahlardan sayar. Yüce Allah bir ayette şöyle buyurur: “…Kim bir cana kıymayan veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmayan bir kimseyi öldürürse bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir kimsenin yaşamasına sebep olursa bütün insanları yaşatmış gibi olur...”

YAŞAMA VE SAĞLIK HAKKI Hayat, insana Allah’ın emaneti olduğu için insanın kendi canına kıyması da büyük bir günahtır. Nitekim Yüce Allah bir ayette, “…kendinizi öldürmeyin...” buyurmaktadır. Günümüzde birçok ülkenin hukuk sisteminde iyileşme ümidi bulunmayan bir hastayı öldürmek (ötenazi) de suç olarak kabul edilmiştir. İslam, diğer dinlere mensup kimselerin hayat haklarını da koruma altına alır. Savaş hâlinde olsa bile fiilen savaşa katılmayanlara, kadınlara, yaşlılara, çocuklara, esirlere ve din adamlarına, sadece işiyle uğraşan ve savunmasız yaralılara dokunulmaz.

YAŞAMA VE SAĞLIK HAKKI Bir toplumda yaşam hakkı ihlalleri olursa o toplumda huzur ve güven kalmaz. Bizler bütün insanların, yaşama hakkına, onların haysiyet ve şerefine saygılı olmalıyız. İslam, kişiye sağlık hakkıyla birlikte sağlığını koruma sorumluluğunu da yüklemiş, sağlığa zarar veren davranışlardan uzak durmasını istemiştir. Bu konuda Allah bizleri şöyle uyarır: “…Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın…”

YAŞAMA VE SAĞLIK HAKKI Peygamberimiz sağlık hakkında “…Hastalık gelmeden sağlığınızın kıymetini biliniz…” , “Hastalandığınızda tedavi olunuz. Şüphe yok ki Allah, ilacı olmayan hiçbir hastalık vermemiştir…” buyurmuştur. Peygamberimiz ayrıca temizlik, beslenme, uykuya dikkat etme ve hastalıklardan uzak durma gibi konulara dikkatimizi çekmiştir. İnsanların sağlığını tehdit eden her tür üretim, tüketim, alım ve satım dinimizce günah sayılır. Ayrıca çevre kirliliğinin günümüzde insan sağlığını tehdit eden büyük bir tehlike olduğu bilinen bir gerçektir. Dolayısıyla çevre sağlığına da dikkat edilmeli ve ekolojik dengeyi bozacak davranışlardan uzak durulmalıdır.

DEĞERLENDİRME A- Aşağıdaki verilen cümlelere doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” işareti koyunuz. (...) İnsanların inanç ve ibadetleri, yasalarla engellenebilir. (...) İnsan sahip olduğu haklar gereği dilediğini yapmakta tamamen özgürdür.

DEĞERLENDİRME B- Aşağıdaki boşlukları doldurunuz. 1- Hukukun gerektirdiği veya birine ayırdığı şey veya kazanca ..................... denir. CEVAP: HAK 2- İnsanın herhangi bir baskı ve etki altında kalmaksızın düşüncelerini, görüşlerini ifade edebilmesi, davranışlarını serbestçe ortaya koyabilmesine ............................... denir. CEVAP: ÖZGÜRLÜK 3- Temel insan haklarının en önemlisi ..................... ........................'dır. CEVAP: YAŞAMA HAKKI