İSLAM DÜŞÜNCESİNDE YORUMLAR 11. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ 4. ÜNİTE İSLAM DÜŞÜNCESİNDE YORUMLAR HAZIRLAYAN SEBAHATTİN YALMAN YOZGAT LİSESİ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENİ

İSLAM DÜŞÜNCESİNDEKİ YORUM FARKLILIKLARI YORUMLARIN ORTAYA ÇIKIŞ SEBEPLERİ ORTAYA ÇIKAN KURUMLAR SONUÇLARI 1-DİNİ CANLILIK 2-DÜŞÜNCE ZENGİNLİĞİ 3- FARKLI GÖRÜŞLERİ BENİMSEYEBİLMEK 1-İNSANIN YAPISI 2-SOSYAL SEBEPLER 3-KÜLTÜREL SEBEPLER 4-COĞRAFİ SEBEPLER 5-SİYASİ SEBEPLER 6-DİNİ METİNLER 1-MEZHEPLER 2- TARİKATLAR 3- CEMAATLER

1-İNSANIN YAPISI İnsanların fiziksel özelliklerinin yanı sıra görüşleri, düşünceleri de birbirinden farklı olabilmektedir. Buna bağlı olarak insanların olaylara bakış açıları, bir konu hakkındaki yorum ve değerlendirmeleri de birbirinden farklılık gösterebilmektedir. Örneğin aynı filmi izleyen öğrencilerden her biri, bu film hakkında farklı değerlendirmelerde bulunabilmektedir. Bunun sebebi, insanların kişiliklerinin, özelliklerinin, birbirinden farklı olmasıdır. İnsan, zamana ve şartlara göre gelişen, değişen bir varlıktır. İnsanların farklı yorum ve düşüncelere sahip olmaları, dinî konularda da farklı yorumların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Çünkü dini anlayan da yaşamaya çalışan da insandır.

2- SOSYAL SEBEPLER İnsanın sosyal bir varlık oluşu da din anlayışındaki farklılıkların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Doğumundan ölümüne kadar toplumun kuralları, gelenekleri ve değer yargıları ile bir sosyal çevrede yaşar. Kişinin inançlarının oluşumunda, kişiliğinin gelişiminde yaşadığı toplumun gelenekleri, örf ve âdetleri çok önemlidir. Çünkü kişi, içinde yaşadığı toplumun bir üyesidir. İnsanlık tarihî bir süreç içerisinde sürekli bir değişim yaşamaktadır. On dört asır önce Hz. Peygamberin yaşadığı şartlarla bugünkü şartlar aynı değildir. Hz. Peygamberin sağlığındaki bazı uygulamalar, yerini bugün yeni yorumlara ve anlayışlara bırakmıştır. Bu da din anlayışındaki farklılıklara yol açmıştır.

3-KÜLTÜREL SEBEPLER İslam düşüncesinde yorum farklıklarının sebeplerinden biri de kültüreldir. Din ile kültür arasında sıkı bir etkileşim söz konusudur. Bu sebeple dinin kültür, kültürün de din üzerinde önemli etkileri vardır. İnsanın kişiliği; içinde yaşadığı toplumun kuralları, inançları, gelenekleri ve örfleriyle şekillenir. Aynı dine inandıkları hâlde farklı kültürel ortamlarda yaşayan toplumlar arasında, ortam ve kültürün etkisiyle farklı anlayışlar oluşmuştur. İnsanın, dinin emir ve tavsiyelerini anlamaya çalışırken bir parçası olduğu toplumun kültüründen etkilenmesi doğaldır. Din, kültürle iç içedir. insanın, dini yorumlarken kendisini içinde yaşadığı toplumdan soyutlaması mümkün değildir. Asıl olan, dinin değişmeyen hükümleridir.

4-COĞRAFİ SEBEPLER İslam tarihinde ortaya çıkan farklı düşünce ekollerinin en önemli nedenlerinden biri de bölgesel ve coğrafi farklılıklardır. Coğrafi sebepler de İslamın farklı yorumlanmasında siyasi, sosyal ve kültürel sebepler kadar etkin olmuştur. Coğrafi şartlar insanların yaşam biçimlerini, fiziksel özelliklerini etkilediği gibi düşünceleri, anlayışları ve olaylara bakış açıları üzerinde de etkili olmuştur. Kayalık, sert, dağlık bölgelerde zor şartlar altında yaşayan insanlarla; bol yağışlı, ılıman bölgelerde yaşayan kişilerin görüş ve anlayışları birbirinden farklılık göstermektedir. Yaşama şartlarının güç olduğu yerlerde ikamet eden insanlar olaylara daha katı ve tavizsiz yaklaşabilmektedir. Buna karşın sıcak iklimde, ılıman bölgelerde ve dışa açık yerlerde hayatını sürdürenler hayata daha iyimser, kolaylaştırıcı bir anlayışla yaklaşabilmektedir. Bu gibi farklılıklar, dini anlama biçimlerini de etkilemektedir.

5-SİYASİ SEBEPLER Din anlayışında farklılıkların ortaya çıkmasında etkili olan sebeplerden biri de siyasi olaylardır. Siyaset her dönemde dinin anlaşılmasında doğrudan veya dolaylı olarak etkili olmuştur. Çünkü siyasi olayları, sosyal olaylardan, kültürel etkenlerden ayırmak mümkün değildir. Din, insan hayatına yön veren ve toplumsal ilişkilerde etkili olan en önemli kurumlardan biridir. Bunu bilen yöneticiler, siyaset adamları dinin halk üzerindeki etkisinden faydalanmak istemişlerdir. Bazı siyasetçiler dinden ve din adamlarından yararlanarak kendi konumlarını güçlendirmeyi amaçlamışlardır. Toplumdaki siyasi gruplar, yapılanmalar kendi görüşlerini desteklemek, haklılıklarını ispat etmek için dinî metinleri kendi anlayışları doğrultusunda yorumlama çabası içine girebilmişlerdir. Bütün bunlar insanlar arasından farklı din anlayışlarının ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

6-DİNİ METİNLER İslam düşüncesinde ortaya çıkan yorum farklılıklarının biri dinî metinlerden kaynaklanan sebeplerdir. Dinî metinlerden kastedilen, Kur’an ayetleri ile Peygamberimizin hadisleridir. Müslümanlar ayet ve hadisleri kendi bilgi birikimleri, kültürel özellikleri, anlayış ve kavrayış seviyeleri çerçevesinde anlayıp yorumlama çabası içine girmişlerdir. Kur’an’ın ifadesine göre bazı ayetlerin manaları kesin olduğu hâlde, bazıları değişik manalara gelebilmektedir. Vahyin üslubu ve Kur’an’da bulunan “müteşabihler” adı verilen ve ancak Kur’an’ın bütünlüğü içinde anlaşılabilecek olan bazı ayetler de din anlayışında farklı yorumlara sebebiyet vermiştir. ve kültürel gibi çeşitli sebeplerle farklı yorumlamalarından kaynaklanmaktadır.

Örneğin Kur’an’da “Allah’ın eli”, “Allah’ın yüzü” gibi Bazı ifadeler bulunmaktadır. Bir kısım Müslümanlar, bunlardan hareketle Allah’ın insan gibi elinin, yüzünün ve diğer organlarının bulunduğunu ileri sürmüşler ve buna bağlı olarak da çeşitli anlayışlar geliştirmişlerdir. Bununla birlikte Kur’an ayetlerinin ve Peygamberimizin hadislerinin kişilerin bilgi, düşünce ve kültürel düzeylerine göre yorumlanması da farklı din anlayışlarının oluşmasına etkisi olmuştur. Bütün bunlar bize gösteriyor ki İslam düşüncesindeki yorum farklılıklarının sebepleri dinin özünden değil, kişilerin sosyal, kültürel, siyasi ve kültürel gibi çeşitli sebeplerle farklı yorumlamalarından kaynaklanmaktadır.

Din anlayışındaki farklılıklar, dinin özünü değiştirmeye yönelik olmadığı, çatışma ve kutuplaşmaya yol açmadığı sürece birer kültürel zenginlik olarak görülmelidir. Çünkü doğru kararlar ve görüşler ancak farklı anlayışların karşılıklı olarak ortaya konması ve doğruyu bulma isteğiyle oluşur. Yorum farklılıklarının amacı, din içinde değişiklikler yapmak değil; dinî bilgi ve anlayışımız oranında açıklamak ve kolaylaştırmaktır. Bu farklı anlayışları İslam kültürünün birer zenginliği olarak görmek gerekir.