YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)

... konulu sunumlar: "YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)"— Sunum transkripti:

1 YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)
Yrd. Doç. Dr. Esin ŞEKER Beslenme ve Diyet Uzmanı

2 TANIMI Beden yapısı ve işlevlerinde süregelen değişikliklerin sonucudur. Varsayımlar: Telomer kaybı Genetik şifrede hata birikmesi Protein glikozlaşması Oksidasyon stresi

3 FİZYOLOJİK VE METABOLİK DEĞİŞİKLER
Beden görünümünde değişme Sinir sisteminde değişme Hormon salgılarında değişme Sindirim, dolaşım ve boşaltım sisteminde değişme BMH azalma Besin alımında azalma Bağışıklık yeterliliğinde azalma Serum lipidlerin de değişme

4 YAŞLA BEDEN BİLEŞİMİ İLİŞKİSİ
BEDEN AĞIRLIĞI (Kg) BEDEN YAĞI (kg) KAS KÜTLESİ (kg) KREATİNİN ATIMI (mg/kg) 20-29 80 15 24 26 40-49 81 20 - 60-69 79 23 17 70-75 13 16 YAŞLA BEDEN BİLEŞİMİ İLİŞKİSİ

5 ENERJİ GEREKSİNMESİ BMH azalması FA azalması
ENERJİ: kal/kg/gün BMH azalması FA azalması Kas hareketliliğinde verimliliğin azalması Motor yeteneğin azalması

6 YAĞ GEREKSİNMESİ Enerjinin %25-30 yağlardan gelir.
Örn: 2000 kal. diyetle: g yağ alınır. Yarısı besinlerden sağlanır. 30-35 g görünür yağ olarak alınır. Hayvansal besinler fazla ise: yarısı Z.yağı ve bitkisel Hayvansal besinler az ise: 1/3 sıvı yağ 1/3 zeytin yağı 1/3 katı yağdan gelebilir.

7 PROTEİN GEREKSİNMESİ Protein: 0.8-1.0 g/kg/gün (50-70 g/gün)
Protein kalitesine göre, yetişkinler ile aynıdır. Amino asitlere olan gereksinme artar. Kaliteli protein tercih edilmelidir.

8 Enerji Azalır Protein Değişmez Yağ Karbonhidrat Diyet posası
ENERJİ VE BESİN ÖĞESİ DEĞİŞME ÖNERİLEN MİKTAR Enerji Azalır BMHx1.5 veya (27-28 kal/kg/gün) Protein Değişmez g/kg (50-70 g/gün) Yağ Enerjinin %25’i Karbonhidrat Enerjinin %60’ı Diyet posası 25-30 g/gün Tuz 5 g/gün Sıvı Artar lt/gün

9 VİTAMİN/ MİNERAL Enerji alımına göre B1,B2,PP gereksinimi
Homosisteinde artışı olduğundan; B2,B6,B12 , folik asit gereksinmesi Osteoporozun önlenmesi için kalsiyumun artırılması yararlı olur. Vit D gereksinmesi Sodyum

10 Kalsiyum Artar Magnezyum D vitamini E vitamini B6 B12 Folik asit
BESİN ÖĞESİ DEĞİŞME ÖNERİLEN MİKTAR Kalsiyum Artar 1300 mg/gün Magnezyum 6 mg/kg ( mg/gün) D vitamini 15 mcg (600 IU/gün) E vitamini 20-30 mg/gün B6 0.02 mg/g protein ( mg/gün) B12 2.5-3 mcg/gün Folik asit mcg/gün C vitamin mg/gün Selenyum Biraz artar mcg/gün

11 BESLENME DURUMUNUN YAŞLANMA HIZINA ETKİSİ
Yaşlıların %65 kadarı kronik hastalıkların bir veya birkaçını taşır. Çocukluk, gençlik ve yetişkinlikte ki yaşam tarzı bu hastalıklarla da ilişkilidir. Oburluk, açlık, sigara, alkol, aşırı tuz, ilaç Beslenmede yeterli ve dengeli olmak Uyku, çalışma, fiziksel aktivite, dinlenme, eğlence dengesi

12 ÖNERİLER Beden ağırlığını koruyacak beslenme ve yaşam biçimi sürdürme
Glisemik yükü düşük, Antioksidanlardan zengin, Tüm besin öğelerini içeren besinler, Yeterli ve dengeli beslenme, Fiziksel aktivitesi iyi olan bir yaşam biçimi

13 BESİN GRUPLARI ERKEK KADIN (Gram) 1. ET, YUMURTA, KURUBAKLAGİL 100-150
2. SÜT VE TÜREVLERİ SÜT PEYNİR 23-30 25-30 3. SEBZE VE MEYVE YEŞİL VE SARI TURUNÇGİL- DOMATES DİĞERLERİ SOĞAN- SARIMSAK 50-60 4.TAHILLAR EKMEK PİRİNÇ, BULGUR, MAKARNA 30-60 75-150 20-40 5. YAĞLAR KATI YAĞ SIVI YAĞ CEVİZ, FINDIK, ZEYTİN 8-10 15-20 10-15 3-8 10-16 6. ŞEKER VE DİĞERLERİ ŞEKER BAL,PEKMEZ,REÇEL SALÇA 20-30 20-25 5-10 Ekmek alımı kişilerin kilosuna göre verilmelidir. Pilav makarna ekmek ve yağ ile yer değiştirebilir. Meyveler komposto yapılabilir.

14 DİYET İLKELERİ Enerjinin %50-55’i CHO %25-30 Yağ %15-17 Protein

15 YAĞ %25-30 oranı % 7-8 doymuş : Katı ve yarı katı yağlar
% 7-8 çoklu doymamış: (n-6) % tekli doymamış:(n-3) n-6/n-3 oranı 7:1 olmalıdır.

16 CHO Karbonhidrat kaynağı olarak: Kurubaklagiller Sert kabuklu meyveler
Glisemik yükü düşük tam tahıl ürünleri Kurubaklagiller Sert kabuklu meyveler Sebzeler tercih edilmelidir. Saf CHO ve basit şekerlerden kaçınılmalıdır.

17 EK VİTAMİNLER Homosistein düzeyi 20mikromol/lt düzeyine çıktıysa:
Ailesel kalp hastalığı, hipertansiyon,düşük HDL öyküsü varsa, Homosistein düzeyi 20mikromol/lt düzeyine çıktıysa: 2000 mcg folat, 500 mcg B12, 20 mg B6 vitamini ek alınabilir.

18 DİĞER EKLER n-3 yağ asiti içeren balık tüketimi az olacağından her gün 1 g balık yağı alınması önerilir. Güneşten yararlanamayan yaşlılara ek olarak 600 IU Vit D alınabilir. Vit B6 ve B12 depresyon belirtiler iyi gelir.

19 ÖNERİLEN DİYET Öğün sayısı artırılır. Az ve sık tüketilir.
Sıvı artırılır, tuz azaltılır. Ekonomik durum ve yeme alışkanlıkları dikkate alınır. Her öğünde 4 temel besinden 2-3 tanesinin bulunması istenir. Pişirme yöntemlerine özen gösterilir.Yumuşak, sulu, sulu ısıda pişirilir. Kızartma önerilmez.

20 DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Ağır tatlılar (baklava, kadayıf vb), ve hamur işlerine çok yer verilmez. Sütlü tatlılar, meyve ve sebze tatlıları seçilmeli, Yoğurt sıklıkla kullanılmalı,tatlandırılabilir. Günde 2-3 kez çay kahve alınabilir. Taze meyve suları, limonata, süt ve ayran daha uygun içeceklerdir.

21 ÖRNEK MENÜ KAHVALTI YUMURTA ZEYTİN REÇEL/PEKMEZ PORTAKAL/DOMATES EKMEK
AÇIK ÇAY/BİTKİ ÇAYLARI

22 ÖRNEK MENÜ ÖĞLE KIYMALI SEBZE YEMEĞİ YOĞURT PATATES SALATASI EKMEK

23 ÖRNEK MENÜ AKŞAM MERCİMEK ÇORBASI Z.YAĞLI SEBZE YEMEĞİ MEYVE EKMEK

24 ÖRNEK MENÜ ARA ÖĞÜNLER KUŞLUK: ÇAY İKİNDİ: AYRAN AKŞAM: MEYVE

25 YEMEYİ ENGELLEYEN ETMENLER
Beslenme ile ilgili olumsuz alışkanlıklar, Gelir durumu, Besinleri pişirme, saklama olanakları, Duyu organlarındaki bozukluklar, Yalnızlık, Diyet düzenlerken bu noktalar dikkate alınmalı. Yaşlı eğitilmelidir.

26 OSTEOPOROZ Doruk kemik kütlesi yetersizliği Kalsiyum alımında azalma
Vit D yetersizliği Kemik kütlesinin bozulması

27 HASTALIKLAR Kardiyovasküler hastalıklar sık görülebilir:
Kan lipidlerinin denetimi Kan şekerinin denetimi Kan basıncının denetimi Kan homosistein düzeyinin denetimi Boya uygun vücut ağırlığının denetimi Düzenli fiziksel aktivitenin sürdürülmesi Antitrombotik öğelerin kullanımı Metioninden oluşan homosistein, sisteine dönüşemediği için kandaki düzeyi yükselir. İdrarla homosistein atılır.

28 TEŞEKKÜRLER

29 TELOMER KAYBI Hücreler bölünerek kendini yeniler.
Kromozomlarda bulunan DNA’lar ile ilintilidir. Hücre bölünmesinde kromozomlar kendi kendilerini kopyalar Kopyalama için DNA sarmalları çözülür. Her bir ipliğin bir parçası kaybolur.

30 TELOMER KAYBI DNA’nın bu bölgesi “telomer” olarak adlandırılır.
Her hücre bölünmesiyle telomerin bir parçası kayba uğradığından zamanla hücre bölünmesi durur ve “yaşlanma” başlar. Telomer uzunluğu hücresel ömrün belirlenmesinde önemlidir. Telomerin uzatılarak hücre bölünmesini artırmak tümör oluşumunu hızlandırır.

31 GENETİK ŞİFREDE HATA BİRİKİMİ
Somatik hücrelerin DNA’larında biriken hatalar dejeneratif değişimin temelidir. DNA hasara açık bir yapı gösterir: Reaktif oksijen türleri (metabolizma sonucu) Radyasyon Toksik öğeler

32 GENETİK ŞİFREDE HATA BİRİKİMİ
DNA’daki hasar hücre bölünmeden önce onarılmazsa yavru hücreye de geçer ve genetik hatalar birikir. Hücresel yaşam; DNA’yı hasarlayan güçlerle DNA onarım mekanizması arasında sürüp giden bir savaştır. DNA’ya hasar verenler: Oksidan’lar DNA’yı onaranlar. Antioksidanlardır.

33 OKSİDAN STRESİ Yaşam için “oksijen” esastır.
Eşleşmemiş oksijen içeren moleküller yıpratıcıdır. Bunlar reaktif oksijen türleri “ROS” olarak tanımlanır. Hidroksi radikal ve Superoksit radikal “serbest radikaller” olarak adlandırılır.

34 OKSİDAN STRESİ-2 ROS eşleşmemiş oksijen içerdiğinden hücre bileşenlerini oksitler. Bu olaya “oksidan stresi” denir. Buna karşı insan organizması antioksidan savunma sistemleriyle donatılmıştır. Sağlıklı yaşam bu ikisi arasındaki dengeye dayanır.

35 YAŞLANMA İLE İLİNTİSİ Metabolizma sırasında ROS üretimi önlenemez.
Fakat: Radyasyon Sigara, besin ve suda bulunan toksik öğeler sınırlanabilir. Ana rahminden başlayan yeterli ve dengeli beslenme ile antioksidan enzim sentezini kesintisiz sürdürebilirse durum değişebilir.

36 BESLENME İLE İLİNTİSİ Antioksidan enzim sentezi için yeterli protein ve B vitamini alımı ön koşuldur. A, E ve C vitaminleri ile karotenoidler, flavonoidleri içeren sebze ve meyveler önemlidir. Bu enzimlerden; Glutatyan peroksidaz için; selenyum Superoksit dismutaz için; çinko gereklidir.

37 PROTEİN GLİKOZLAŞMASI
Serbest amino gruplarının glikozla tepkimeye girmesi sonucunda ileri glikosyon son ürünleri (AGE) ler oluşur. AGE’ler ; DNA , RNA ve işlevsel proteinlere zarar verirler. Proteinlerin esnek yapıları bozulur. İşlevlerini yerine getiremezler. Katarak, ALS, Alzheimer, Parkinson, kırışıklık/ sarkmalar ve arterlerin sertleşmesini etkiler.

38 PROTEİN GLİKOZLAŞMASI-2
Bu olay kan şekerinin yükselmesiyle hızlanır. İnsülin direnci önemli etkendir. Şeker hızla sindirilerek kan şekerini yükseltir, insülin salgısını artırır. Genetik yatkınlığı olanlarda insülin duyarlılığının azalmasına neden olur. Şişmanlık insülin direnci için önemli bir etkendir.