Hasan Ali Yücel Sosyal Bilimler Lisesi DUYGUSAL ZEKA (EQ) Hasan Ali Yücel Sosyal Bilimler Lisesi Serap BİRCAN

Duygusal Zeka Zeka duygusal olabilir mi? Duygular zeki olabilir mi? Duygusuz zeka ne işe yarar? Duygusal zeka = Duygu + Zeka mıdır? IQ’nun boyutları EQ’yu kapsar mı? EQ IO’yu yönetir mi? Başarı neye bağlıdır? Yaşamda mutlu olmak için hangi zeka gereklidir?

Psikolojinin en eski soru ve tartışma konusu “ZEKA NEDİR?” 1- Tek Etmen Kuramı: Farklı alanlardaki yeteneklerin toplamı: Genel Yetenek 2- Zeka: Genel yetenek + Özel yetenek Uyum sağlama yeteneği Problem çözme yeteneği ZEKA Muhakeme yeteneği Soyut düşünme yeteneği

3- THORNDİKE (1909-1920)’ın Zeka Modeli SOYUT ZEKA SOSYAL ZEKA MEKANİK ZEKA SOSYAL ZEKA; insanları anlama ve idare etme, insan ilişkilerinde bilgece(akıllıca) davranma yeteneğidir.

4- MARLOWE (1986)’un Sosyal Zeka modeli Sosyal İlgi Sosyal Kendine Yeterlik Empati Becerileri (Başkalarını bilişsel ve duyuşsal olarak anlamak) Sosyal Performans Duyuşsallık (Duygular üzerinde çalışabilme) SOSYAL ZEKA akademik zekadan bağımsız olarak kişinin hayatın pratik yanıyla başa çıkabilmesi için gerekli bir zeka türüdür.

GARDNER’IN Zeka Modeli DİLSEL:Yazma, konuşma, espri yapma, okuma MANTIKSAL/MATEMATİKSEL: Problem çözme, sorgulama, hesap yapma, deney yapma GÖRSEL: Boyama/çizme, harita okuma, motif çizme, örnek yaptırma BEDENSEL: Dans, egzersiz, spor yapma, bedensel hareketler MÜZİKSEL: Şarkı söyleme, tempo tutma, müzik dinleme, enstrüman çalma SOSYAL: Gruplarla çalışma, aracılık etme, başkalarının duygularını anlama İÇSEL : Kendi kendiyle iletişim kurma, hayal kurma, derin düşünme, hedef koyma, yalnız olma. (Az gelişen yönlerimizi geliştirmeliyiz).

GÜNÜMÜZDE ZEKA ALANLARI Sayısal, sözel yetenekler alanı. Klasik anlamda zeka olarak sadece bu alan bilinmektedir. AKADEMİK ZEKA Kendini ifade edebilme, etkili iletişim kurma, beden dilini kullanabilme, kalabalık karşısında konuşma, eleştirilere karşı nesnel olabilme... SOSYAL ZEKA Duygularının farkında olma, özdenetim, dürtü kontrolü, empatik dinleme ve yaklaşım, sorun çözme, işbirliği sevgi,-saygıyı takdir,yanlışı kabul edebilme... DUYGUSAL ZEKA

DUYGUSAL ZEKA Kavramı İlk kez 1990’da MAYER VE SALOVEY tarafından kullanıldı. 1995’te GOLEMAN “EQ. Why it can matter more than IQ” kitabından sonra gündeme geldi. TANIMLAR: Duyguların akıllıca kullanımı İstediğimiz sonuçlara ulaşmak için duygularımızı istediğimiz yönde kullanma yetisi Duygularımızdan kendi davranışlarımızı yönlendirmek için yararlanarak olumlu sonuçlar elde etme kapasitesi Duyguları tanımak, denetlemek ve yönetmek...

BEYİN YAPISI MacLean, “üçlü beyin teorisi” adlı kuramı ortaya atmış ve evrimsel süreçlerin gereksinimlerine karşılık olarak, birbiri ardına oluşmuş üç katman veya beyin tanımlamıştır. 1- R-kompleks (reptilian system) 2-Limbik sistem 3-Neokorteks (Prefrontal Korteks) Bu katmanların her biri, ayrı ayrı işlevlerle donatılmış olmakla birlikte, üçü de birbiriyle büyük ölçüde etkileşim halindedir. 1- R-kompleks= Yaşamın sürdürülmesiyle görevlidir. R-kompleksin yönettiği davranışlar, hayvanların yaşamlarını sürdürme davranışlarıyla benzerlikler göstermektedir. R-kompleks, yaşama alanının oluşturulmasında, üremede ve toplumsal hakimiyet kurmada önemli roller oynamaktadır. .

2-Limbik sistem ; evrimsel süreçteki ikinci beyin olan limbik sistem, temel duygu merkezlerini barındırır. Olaylarla, duygular arasında bağlantı kurmada, çok önemli bir yeri olan “amigdala”yı ve deneyimleri, anıları depolayan beynin en önemli bölümü olan “hipokampüs” ü içerir. Limbik sistem, içsel ve dışsal yaşantılarımızdan elde edilen, mesajları birleştirme yeteneğine sahip olduğundan, R-kompleksi ve onun alışkanlık haline gelmiş tepkileri sergileme tercihini, engelleme görevini yerine getirir .

3-Neokorteks (Frontal Korteks) ; mantıklı ve formel düşünebilmeyi sağlar, geleceği tahmin edip planlayabilir, karmaşık çözümlemeler yapabilir. Neokorteksin içinde yer alan prefrontal korteks, nörofizyologların “uyumlu davranışlar” olarak adlandırdığı yetilerin önemli bir kısmından, büyük ölçüde sorumludur. Bunlar arasında planlama, çözümleme, mantık dizgesi kurma, yanlışlarından öğrenme yetileri ile uygun olmayan tepkilerin engellenmesi ve soyutlama yeteneği de yer almaktadır.

Görsel sinirler yoluyla alınan duyumlar önce hypotalamusa ve oradan da görsel kortekse ulaşır, analiz edilir ve uygun tepki belirlenir.Tepki duygusalsa, duygu merkezlerini harekete geçirmek için amigdalaya sinyal gönderilir ve duygusal tepki başlatılır. İlk sinyalin daha ufak bir bölümü, daha hızlı bir aktarımla talamustan doğruca amigdalaya gidip daha çabuk bir tepkiye yol açar. Böylece kortikal merkezler ne olup bittiğini daha tam anlayamadan, amigdala dürtüsel ve ilkel bir tepkiyi başlatabilir. (İd’in ego’nun uyarmasından önce davranması gibi)

DUYGUSAL ZEKANIN BOYUTLARI Duygusal zeka, temel nitelikteki pratik becerileri öğrenme potansiyelimizi Duygusal yeterlilikler ise, işbaşındaki yeteneklerimize bu potansiyelin ne kadarını aktarabildiğimizi gösterir.

Kendi duygularını ve bu duyguların etkilerini tanımaktır. KİŞİSEL YETERLİLİKLER, bireyin hem çevresindeki insanlara hem de sahip olduğu rollere uygun, yapıcı davranışlarda bulunabilmesi için gerekli, olan yeteneklerdir. DUYGUSAL FARKINDALIK Benlik bilinci olarak da ifade edilebilir. Bireyin kendisini tanıması, duygularının farkında olması ve doğru değerlendirme yeteneğidir. Bir duyguyu oluşurken fark edebilme, duygusal zekanın temelini oluşturur. Bir bakıma psikolojik içgörüdür. Duygusal Bilinç Öz değerlendirme Özgüven Kendi duygularını ve bu duyguların etkilerini tanımaktır. Kendi değerini ve yeteneklerini, güçlü bir biçimde duyumsamaktır. İçsel kaynaklarını, yetilerini ve sınırlarını bilmektir.

KENDİ DUYGULARINI YÖNETME Kişinin duygularını, olumlu bir durum yaratacak şekilde yönetebilmesi, sorunlar karşısında yeterli düzeyde özkontrol, özgüven ve esneklik gösterebilmesi, olumsuz duygularla başa çıkabilme yeteneğidir . Özdenetim Yenilikçilik Ve Uyumluluk Güvenilirlik Ve Vicdanlılık Yıkıcı duyguları dengeli, uyumlu biçimde ortaya koyabilme, gerektiğinde doyumu hedefe yönelik olarak ertelemedir Hem bilişsel hem duygusal bir yetenektir. Yeni fikir ve yaklaşımlara, bilgilere, değişime açık davranmaktır. Doğruluk ve dürüstlük ölçütlerini korumak, ve kişisel performansın sorumluluğunu üstlenmektir

MOTİVASYON Motivasyon, bir amaca yönelme, dikkat edebilme, kendine hakim olabilme, yaratıcılık ve sonuçlandırabilme için gereklidir. Teknik olarak enerjiyi, bir amaç uğruna, belli bir yönde harcamaktır. Duygusal sistemimizi aracı olarak kullanarak bir işi başlatmak ve bitirmektir İyimserlik Başarma Dürtüsü Bağlılık Bir mükemmellik ölçütünü yakalamak, yükseltme arayışında olmak demektir. Engellere karşın başarı umudu taşımak, yenilgileri kişisel kusurların değil, üstesinden gelinebilecek koşulların sonucu olarak görmektir Bir grup ya da örgütün, hedefleriyle uyumlu olmaktır.

SOSYAL YETERLİLİK, bireyin çevresindeki kişilerle olan ilişkilerinin şeklini, başarısını belirleyen becerileri içine alan, duygusal zeka unsurlarını içermektedir. Empati diğer bireylerin farkında olma, aynı zamanda duygusal sinyalleri alabilme ve onları diğer insanlarla ilişkilerinde kullanabilme yeteneğidir. EMPATİ Çeşitlilikten yararlanmak Başkalarını anlamak Başkalarını geliştirmek Hizmet yönelimli olmak Politik bilinç Başkalarının gelişim gereksinimlerini sezmek ve yeteneklerini pekiştirmektir Diğerlerinin gereksinimlerini önceden görmek, kabul etmek ve karşılamaktır. Sosyal ve politik akımları algılamaktır. Başkalarının hislerini, bakış açılarını sezmek ve sorunlarıyla, etkin bir biçimde ilgilenmektir Farklılıklardan yararlanmak, farklılıkları olumlu algılamak ve insanlardaki farklılıklardan yeni fırsatlar yaratmaktır .

DİĞERLERİNİN DUYGULARINI YÖNETME İnsanlar arası ilişkilerde başarılı olma ve karşımızdakilerin duygularını anlayarak onları yönetebilme becerisidir Değişim katalizörlüğü Liderlik Etki İletişim Bireylere ve gruplara esin kaynağı olmak ve yol göstermektir İnsanları ikna etmek için etkili taktikler kullanabilmektir. Açıkça dinlemek ve etkili mesajlar yollamaktır. Değişimi başlatmak ya da yönetmektir İşbirliği Ekip yetileri Çatışma yönetimi Bağ kurmak Kolektif hedefleri izlerken, grup sinerjisi yaratmaktır Anlaşmazlıklarda uzlaşma ve çözüm sağlamak ve fonksiyonel şekle dönüştürmektir. Çıkar amaçlı ilişkiler geliştirmektir Ortak hedefler doğrultusunda, başkalarıyla çalışmaktır

DAVRANIŞSAL SONUÇLAR BİREYSEL FARKLILIKLAR Uyumlu/ Yapıcı Davranış Duygusal Zeka Duyuşsal Eğilim Yaşanan Engellenme,Öfke ve Hayal Kırıklığı Tetikleyici Olay Algılanan Haksızlık YAŞANANLAR SONUÇLAR DUYUŞSAL Algılanan haksızlığı çözmek için davranış seçimi Uyumsuz /Saldırgan Davranış Bireyin; pozitif ve negatif duyuşsallık düzeyi ve duygusal zeka düzeyi yaşanan olayın haksızlık olarak algılanıp algılanmamasını ve duyuşsal sonuçlarının ne olacağını etkilemekte ve davranışsal sonuçları biçimlendirmektedir. Pozitif duyuşsal eğilim düzeyi ve duygusal zeka düzeyi yüksek ise, uyumlu / yapıcı davranışlar, negatif duyuşsal eğilim düzeyi yüksek ve duygusal zeka düzeyi düşük ise, uyumsuz / yıkıcı davranışlar olarak ortaya çıkabilmektedir.

Duygusal Zeka Eğitimi Eğitimde akademik zeka ve duygusal zekanın birlikte geliştirilmesi ÖNEMLİDİR. HEDEFLER: Duygusal zekanın kavram olarak anlaşılması Başarıya etkisini, yaşamdaki yerini ve öneminin fark edilmesi Ders etkinlikleri içinde DUYGUSAL ZEKA yı geliştirmeye yönelik etkinliklere yer verilmesi

Duygusal Zeka Etkinlikleri Duygusal okur-yazarlığı artırmak : Kendi duygularını tanıma-ifade edebilme Başkalarının duygularını tanıma-ifade edebilme Hedef saptama, hedefe yönelik gerçekçi eylem planı yapma ve yürütme Aldığı kararları uygulamak için sözleşme yapma Problem çözme becerilerini geliştirme Ders programlarına duyuşsal boyutlar katma Sosyal becerileri geliştirme Takım çalışması, işbirliği yapma Arabuluculuk eğitimi, girişkenlik eğitimi, özsaygı eğitimi verilmesi.

Duygusal Zeka Eğitiminin Sonuçları Bilişsel becerilerde iyileşme Sosyal becerilerde iyileşme Duygu tanıma ve anlamada iyileşme Daha iyi özdenetim Daha etkili anlaşmazlık çözümleme Daha olumlu sınıf atmosferi Başarı ve Mutluluk = Akademik Zeka x Duygusal Zeka % 20 % 80