TÜRKİYE’ DE AR-GE POLİTİKALARI HAZIRLAYAN Sevgi ÇETİNKAYA Pelin ÖZKARA Danışman:Doç. Dr. Tufan BAL ISPARTA 2015

İÇİNDEKİLER AR-GE NEDİR? AR-GE HARCAMASINDA İLK 20 ÜLKE HANGİLERİDİR? İYİ BİR AR-GE İÇİN NELER YAPILMALI? AR-GE’NİN GÖREVLERİ? TÜRKİYE’DE HANGİ FAALİYETLER AR-GE FAALİYETLERİ OLARAK KABUL EDİLİR? AR-GE İÇİN HİBELER? KOSGEB NEDİR? KOSGEB NE İŞE YARAR? TÜRKİYE’DE AR-GE DESTEK VE TEŞVİKLERİ NELERDİR?

AR-GE NEDİR? AR-GE, bilimsel ve teknik bilgi birikimini artırmak amacıyla, sistematik bir temele dayalı olarak yürütülen, yaratıcı çaba ve bu bilgi birikiminin yeni uygulamalarda kullanımıdır.

Araştırma ve geliştirme; hem bir şirket, hem de bir ülke için yenilikçilik yoluyla büyüme ve gelişmenin başlıca bir unsurudur. AR-GE yapan kuruluşlar, üretkenliklerini ve üretim kalitelerini artırmak veya yeni ürün ve hizmetler yaratmak amacını güderler.

AR-GE YAPILANMA SÜRECİ Uygulama İzleme Eğitim Analiz Raporlama

Gelişmiş sanayi ülkelerinin yer aldığı OECD’ye göre AR-GE üç farklı uygulamayı bünyesinde barındırır; Temel Araştırma Uygulamalı Araştırma Deneysel Geliştirme

Temel Araştırma Uygulamalı Araştırma Belirli, özgün bir uygulama veya kullanım düşünülmeden, kuramsal veya deneysel çalışmalarla olguların ve gözlemlenebilir durumların altında yatana ilişkin yeni bilgi edinmeye denir. Uygulamalı Araştırma Uygulamalı araştırma da özgün bilgi üretmeye yöneliktir. Ana hedef olarak doğrudan özgün ve pratik bir amaç içerir.

Deneysel Geliştirme Araştırma ve/veya pratik deneyimden edinilmiş ve halen var olan bilginin üzerinde yükselen, ancak yeni materyaller, ürünler, devreler üretmeye; yeni süreçler, sistemler hizmetler oluşturmaya veya halen üretilmiş,oluşturulmuş olanları büyük ölçüde iyileştirmeye yönelik sistemli çalışmalardır.

OECD, AR-GE’nin diğer faaliyetlerden ayırt edilmesinde şu tanımı getirmektedir: AR-GE faaliyetleri bilimsel veya teknolojik belirsizliğin olduğu durumlarla ilgili faaliyetlerdir.

Bazı AR-GE faaliyetlerinde hedef yeni bir ürün geliştirmek veya geliştirilmesine bilimsel altyapı sağlamaktır. AR-GE, mevcut bir ürünün daha etkin ve ucuz üretilmesi ya da hiç üretilmemiş ama ileride üretilmesi planlanan, pazarda öncü olmak amacıyla herhangi bir alanda araştırmaya kaynak ayırmaktır.

AR-GE, özel çalışma gerektiren, kamu, özel sektör ve üniversitelerde yapılabilen yine özel bir faaliyettir. AR-GE, adından da tam olarak anlaşıldığı gibi önce bir araştırma, henüz bulunmamışı bulma ve sonra da bilgiyi veya bir ürünü geliştirme veya yenilemeyi içerir.

Dünyada yaşanan krizler incelendiğinde ortaya ilginç bir sonuç çıkmaktadır. AR-GE’nin krizlerden etkilenmeyip aksine kriz zamanlarında daha çok getiri sağlayan bir faaliyet alanı olduğu görülmektedir. Bu nedenle de AR-GE'nin verimsiz bir yatırım olduğu, harcanan kaynağın boşa gideceği zihniyeti mutlaka terk edilmelidir. AR-GE yatırımlarına harcanan paranın kısa vadede olmasa bile orta ve uzun vadede çok daha fazlasıyla geri döndüğü artık herkesçe bilinen bir gerçektir.

AR-GE HARCAMASINDA İLK 20 ÜLKE HANGİLERİDİR? ÜLKELER 2011 YILI HARCAMALARI ABD 415,2 ÇİN 178,2 JAPONYA 141,0 ALMANYA 91,7 KORE 53,2 FIRANSA 51,9 İNGİLTERE 39,6 RUSYA 33,7 BREZİLYA 25,3 İTALYA 24,8

ÜLKELER 2011 YILI HARCAMALARI İTALYA 24,8 HİNDİSTAN 24,3 KANADA TAYVAN 23,9 AVUSTRALYA 20,2 İSPANYA 19,8 HOLLANDA 14,6 İSVEÇ 13,2 TÜRKİYE 11,1 İSVİÇRE 10,5 AVUSTURYA 9,8

İYİ BİR AR-GE İÇİN NELER YAPILMALI? Türkiye'nin ekonomik istikrara giden yolu AR-GE'den geçmektedir ve Türkiye'nin daha fazla beklemeye tahammülü yoktur. Öncelikli olarak AR-GE'ye bakış açımızı mutlaka değiştirmeli. AR-GE’ye dayalı tedarik, teknoloji tedariği, Teknoloji yönetimi ve AR-GE yönetimi konularında bilgi sahibi olan AR- GE liderleri yetiştirmeli. AR-GE’yi araştırma ve yayın olmaktan çıkaracak yönetici kadrolara sahip olmalı.

Burada en önemli nokta, elbette ki yetişmiş insan gücüdür Burada en önemli nokta, elbette ki yetişmiş insan gücüdür. Ve unutulmamalıdır ki AR-GE, doktoralı elemanlarla yapılır, yönetilir, ölçülür, izlenir ve değerlendirilir. AR-GE ile ilgili her kurumun doktoralı elemanlar istihdam etmesi gerekir. Bu şekilde konusuna hakim, teknolojinin geldiği son noktadan haberdar, araştırma ve geliştirme konularını bilen bir kadroya sahip olabiliriz. Bu şekilde derinlemesine problemleri irdeler, farklılıklar oluşturabilecek detayları yakalayabiliriz. Bu şekilde rekabet üstünlüğü olan yenilikçi ürünler üretebiliriz.

Her AR-GE mutlaka şu üç aşamayı içermelidir; Ölçme İzleme Değerlendirme

AR-GE’nin GÖREVLERİ? AR-GE çemberlerinin oluşumlarında lokomotif olmak, AR-GE çalışmalarının bizzat içinde olmak, AR-GE köşesini düzenlemek ve güncellemek, Araştırma çemberi çalışmalarını yöneticiye sunduktan sonra, geliştirme çemberlerine iletmek, Çemberler arası koordinasyonu sağlamak,

AR-GE gezileri (Ürün ve hizmet konulu) düzenlemek ve katılım, Teknolojik gelişim fuar ve seminerlerini tespit etmek ve katılım organizasyonu yapmak, Görüntülü sunum çalışmaları hazırlamak ve sunum yapmak, AR-GE ve çember toplantılarına katılım, Gönüllü Teşvik ve destek kuruluşlarından direk ve dolaylı destek sağlama girişimleri, “Projelerin gereklerine göre, kamu kurum ve kuruluşlarından (Devlet Planlama Teşkilatından SODES desteği vs)

TÜRKİYE’DE HANGİ FAALİYETLER AR-GE FAALİYETLERİ OLARAK KABUL EDİLİR? Bilimsel ve teknolojik alanlardaki belirsizliklerin açıklığa kavuşturulması amacı ile bilim ve teknolojinin gelişmesi için yeni teknik bilgi edinme, Yeni yöntemlerle yeni ürünler, malzemeler, sarf malzemeleri, cihazları, ekipman, prosedür, sistemlerin geliştirilmesi, tasarım ve çizim çalışmaları yoluyla yeni teknikler ve prototipler üretilmesi,

Yeni ve özgün tasarımlara dayalı yazılım faaliyetleri, Yeni ürünler, yöntemler, süreçler ve prosedürler araştırmak ve geliştirmek, Bir ürünün kalitesini, standardını ve performansını artırırken, maliyetini azaltacak yeni teknikler ve teknolojiler araştırmak.

AR-GE İÇİN HİBELER? AR-GE faaliyetleri kapsamında yapılan AR-GE harcamaları için TUBİTAK, KOSGEB, Kalkınma Ajansları ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı gibi devlet kurumlarınca çeşitli oran ve tutarlarda parasal hibeler sağlanmaktadır. TUBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknoloji Araştırma Kurumu) AR-GE ve yenilik harcamalarına parasal destek sağlayan kurumların başında gelmektedir.

TÜBİTAK tarafından sağlanan hibelerden yararlanmak için, bu kapsamda spesifik projeler geliştirilmeli ve bu projeler için operasyonel ve finansal fizibilite detaylarını içeren gerekli belgelerle TÜBİTAK'a başvurmalıdır. Yapılan başvuru TÜBİTAK tarafından değerlendirilir ve tüm koşulların sağlanması durumunda ilgili AR-GE projesi için sağlanacak hibe onaylanır.

TÜBİTAK tarafından onaylanan AR-GE projeleri; personel maliyetleri, kullanılacak malzemeler, danışmanlık, seyahat ve genel giderler dahil olmak üzere % 60’a varan oranlarda hibe sağlanmaktadır.

KOSGEB NEDİR?(Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) Eski ismiyle Türkiye Cumhuriyeti Sanayi Bakanlığı’na yeni ismiyle Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı olarak görevini yerine getirmektedir. 1990 yılında kuruluşu tamamlanmıştır. Ülkemizde sosyal ihtiyaçların ve ekonominin karşılanabilmesi adına orta ve küçük ölçekli işletmelerin etkisi ve sanayideki payını artırmak amacıyla kurulmuştur. KOSGEB ayrıca bu işletmelerin rekabet güçlerini ve seviyelerini artırma amacına da hizmet etmektedir. Bir diğer hizmeti ise; KOBİ’lerin rekabet düzeyini artırmak ve ihracat, kurumsallaşma ve AR-GE gibi mevzularda kendilerini geliştirmelerine yardımcı olmaktır.

KOSGEB NE İŞE YARAR? Temel hedefi yeni işletmelerin açılmasına teşvik etmek ve girişimciyi eğitimsel ve mali anlamda desteklemektir. Bu şekilde ekonomiye dolaylı olarak katkı sağlamak için vardır. KOSGEB’in verdiği destekler arasında; KOBİ proje destek programı, kredi faiz desteği, işbirliği güç birliği destek programı, Ar-ge, genel destek programı, tematik proje destek programı, laboratuvar hizmetleri, gelişen işletmeler piyasası KOBİ destek programı yer almaktadır. KOSGEB henüz her ne kadar son derece gelişmemiş olsa da ülke ekonomisine katkısı göz ardı edilemez. Üstelik gelişimine de hala devam etmektedir.

TÜRKİYE’DE AR-GE DESTEK ve TEŞVİKLERİ NELERDİR? 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Kapsamında AR-GE İndirimi 5746 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Destek ve Teşvikler 4691 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Destek ve Teşvikler Nakit Destek Programları

1-5746 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Destek ve Teşvikler  5746 sayılı AR-GE Faaliyetlerinin Desteklenmesi Kanunu, en az 30 tam zamanlı AR-GE personelinin istihdam edildiği AR-GE Merkezleri ile devlet kurumları tarafından desteklenen AR-GE projeleri özel teşvikler sağlamaktadır.

Kanun kapsamında sağlanan teşvikler aşağıdaki gibidir; AR-GE İndirimi: AR-GE harcamalarının %100 oranında Kurumlar Vergisi Matrahından indirilmesi (Eğer tam zamanlı AR-GE personeli sayısı 500’ü aşarsa, %100 indirime ek olarak, bir önceki yıla kıyasla sonraki yılda artış göstermiş olan AR-GE harcamalarının yarısı da indirilebilir.)

Ücret Gelir Vergisi İstisnası: AR-GE Personeli ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin %80 veya %90 oranında vergiden istisna edilmesi.

5 yıl boyunca sosyal güvenlik primi işveren payının  %50 oranında istisna edilmesi Damga vergisi istisnası 100.000 TL’ye kadar teknogirişim sermayesi desteği

2-4691 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Destek ve Teşvikler 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, yüksek teknoloji alanlarındaki yatırımlar ve bu alanlardaki AR-GE projelerini desteklemek için Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde faaliyet gösteren şirketler için özel teşvikler sağlamaktadır.

Kanun kapsamında sağlanan teşvikler aşağıdaki gibidir; Kurumlar Vergisi İstisnası: Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’ndeki yazılım geliştirme ve AR-GE faaliyetlerinden elde edilen kazançlar için, 31 Aralık 2023 tarihine kadar KDV İstisnası: Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde geliştirilen yazılım uygulamalarının teslimi için, 31 Aralık 2023 tarihine kadar

Gelir Vergisi İstisnası: Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’ndeki AR-GE faaliyetlerinde çalışan personel için, 31 Aralık 2023 tarihine kadar SGK İstisnası: 5 yıl boyunca sosyal güvenlik işveren payı için %50 oranında, 31 Aralık 2024 tarihine kadar

3-Nakit Destek Programları Türkiye’de gerçekleştirilen AR-GE projeleri, farklı nakit destek programları tarafından desteklenmektedirler. AR-GE merkezi ve/veya Teknopark’larda yürütülen AR-GE ve yenilik projeleri de Nakit Destek Programlarından yararlanabilmektedirler. Türkiye’de AR-GE ve yenilik projelerine nakit destek sağlayan ulusal programlar bir sonraki slaytta verilmiştir.

ULUSAL PROGRAMLAR; TÜBİTAK-TEYDEB Destek programları TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) AR-GE Proje Destekleri San-Tez Destek Programı KOSGEB Destek Programları

KAYNAKLAR http://www.utb.org.tr/makaleler/arge-nedir-nasil- yapilmalidir.html http://www.erzurumbeah.gov.tr/argehakkinda/ http://www.pwc.com.tr/tr/hizmetlerimiz/vergi/ar- ge/turkiyede-arge-tesvikleri.html http://bilgihanem.com/kosgeb-nedir-ne-ise-yarar/ http://www.dunya.com/guncel/turkiye-ar-ge- gelisiminde-cinden-sonra-ikinci-sirada-187386h.htm