Sebep Sonuç İlişkileri
Sebep sonuç ilişkilerini belirleme gerek günlük düşünmelerimizde gerekse bilimsel düşünmede önemli bir yere sahiptir.
Aşa ğ ıdaki ifadeler sebep sonuç ilişkilerine örnektir: Dünya’nın çekim gücü Ay’ın yörüngede kalmasına sebep olur. Vize ve final sınavlarından başarısız olman dersi tekrar almana sebep olur.
Sebep sonuç ilişkisi içeren çıkarımların incelenmesinde sebep ile belirtilen sonuç arasında gerçekten ba ğ lantı olup olmadı ğ ı sorgulanmalıdır.
Örne ğ in “Ahmet dün gece köpe ğ i havladı ğ ı için uyandı” sonuç önermesinin do ğ ru olabilmesi için köpek Ahmet’in gerçekten ve sadece köpek havlaması sebebiyle uyanmış olması gerekmektedir.
Bu durumda çıkarımın başka önermelerle desteklenmesi gerekmektedir: Dün gece Ahmet’in köpe ğ i havladı. Ahmet’in köpe ğ i Ahmet’in uyudu ğ u yere yakındı. O sırada etrafta başka gürültü yoktu. Köpe ğ i havlamadan hemen önce Ahmet derin bir uykudaydı.
Sebep sonuç ilişkisi içeren çıkarımların test edilmesinde bazı durumlarda ise sebebin gerçekte olmamış olsaydı sonucun ne olaca ğ ının test edilmesi gerekmektedir.
Aşa ğ ıdaki örnekte sonucun sebeple olan ilişkisi test edilmeden karara varılmaktadır: -Arkadaşım sivrisinekleri kovması için evinin balkonuna papatya dikmiş. -Peki, işe yaramış mı? -Evet. Balkonuna hiç sivrisinek gelmiyormuş. -Peki, önceden evinin orada sivrisinekler var mıymış? -Bilmiyorum daha yeni taşındı. Taşınır taşınmaz papatya dikmiş işte.
Aşa ğ ıdaki sebep sonuç ilişkilerini de ğ erlendiriniz: Ayşe araç kullanırken dikkatsiz davrandı ve kaza yaptı. Laboratuvardaki oksijen gazı yangına sebep oldu.