Kalkolitik Çağ Neolitik Çağ’ın sonuna doğru ölülerin evlerin tabanına gömülmesi adeti ortadan kalkmış ve ölüler yerleşim yerlerinin dışına gömülmeye başlanmıştır. Kalkolitik Çağ aynı zamanda Bakır Çağı olarak da bilinmektedir. Geç Neolitik’ten sonra yaklaşık M.Ö. 5000-4500’lerde başlar ve Tunç Çağı’nın başlaması ile birlikte M.Ö. 3500’lerde sona erer.

Kalkolitik Çağ M.Ö. 5.500 – 3.500

Kalkolitik Çağ Neolitik Çağ’a özgü çiftçiliğe dayalı köy yaşamı, birçok yerde uzun süre devam etse de bazı bölgelerdeki köylerin büyüyüp gelişerek kentlere dönüştükleri görülür. Kalkolitik Çağın en önemli özelliği, bu dönemde köylerin kentlere dönüşmesi ve tarımcı köy toplumlarından kent devletlerinin doğmasıdır.

Kalkolitik Çağ Bu dönemde bölgeler arası sosyo-ekonomik açıdan bir farklılaşma ortaya çıkmıştır. Dünya tarihinde ilk kez ekonomik çıkar bölgeleri oluşmuştur. Ekonomisi tahıl tarımına dayalı toplumlarda kuraklık büyük bir risk anlamına gelmektedir. Bu nedenle kıtlık riski bulunan bölgelerde artı ürün üretmek ve bunları depolamak son derece önemlidir.

Kalkolitik Çağ Kuraklık riskinin az olduğu ve doğal besin kaynaklarının bol olduğu bölgelerde ise artı ürün bu kadar büyük bir anlam ifade etmez. Ekonomik merkez, doğal imkanların zengin olduğu bölgelerden, sulamalı tarım yapma imkanının bulunduğu Dicle ve Fırat arasındaki Mezopotamya bölgesine kaymıştır. Mezopotamya bölgesi, daha kuzeydeki Güneydoğu Anadolu bölgesine göre daha kurak ve doğal besin kaynakları sınırlı bir bölgedir.

Kalkolitik Çağ Bu yüzden Kalkolitik Çağ’da sosyal ve ekonomik gelişmeler, doğal koşulların insanları zorladığı yerlerde gerçekleşmiştir. Bu bölgelerde artı ürüne sahip olan yerleşimler, avantajlı duruma geçerler ve bu onlara önemli bir güç kazandırır.

Kalkolitik Çağ – Sulamalı Tarım Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki Mezopotamya bölgesinin kurak olması ve kuru tarımın nüfusu beslemeye yetmemesi, sulamalı tarımı zorunlu kılmıştır. Bu bölge sulama kanallarının yapılabilmesi ve sulu tarımın başlayabilmesi için uygun koşullara sahiptir. Sulu tarımın başlamasıyla birlikte ürün fazlası, yani artı ürün de ortaya çıkmıştır.

Kalkolitik Çağ – Artı Ürün Bu artı ürün, bölgede büyük değişimlere neden olmuştur. Her şeyden önce bu artı ürünün üretimi ve depolanması için büyük bir organizasyon gerekmiştir. Üretimin planlanması, sulama kanallarının (40 metre uzunluğunda olanlar bile vardır) yapılmasında insanların çalıştırılması, elde edilen ürünün bir merkezde toplanarak depolanması ve elbette bu ürünün korunması gerekmiştir.

Kalkolitik Çağ Tapınak ekonomisi adı verilen bir sistem, Kalkolitik Çağ’da yavaş yavaş kurumsallaşmıştır. Tapınak ekonomisinde üretilen ürün, dini merkez olan tapınakta toplanır ve yeniden halka dağıtılır. Tapınağa getirilen ve dağıtılan ürünün kaydını din adamları, yani tapınağın rahipleri tutar. Bu sistemde ekonomi ve din iç içedir. Üretimi tapınaklar ve rahipler kontrol eder.

Kalkolitik Çağ Böylece toplumda net bir tabakalaşma ortaya çıkar. Üretenler ve üretimi kontrol edenler arasındaki ayrım çok belirgindir. Tapınak rahipleri en üst tabakayı oluşturur. Bütün bu gelişmeler, toplumsal hayata bir çeşitlilik getirmiştir.

Kalkolitik Çağ Yeni bir toplum modeli şekillenmeye başlamıştır. Sulu tarım, artı ürün ve artan sosyal dinamizmle birlikte Mezopotamya’da nüfus da artmıştır. Bu dönemde ticaret de gelişmiştir. Mezopotamya ve Anadolu, İran, Hindistan, Pakistan, İndus Vadisi ve Güney Arabistan arasında geniş bir ticaret ağı kurulmuştur.