İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖĞR. GÖR. FATİH KURTULUŞ A SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ ARİFİYE MYO

1.HAFTA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ, ÇAĞDAŞ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TEMEL İLKELERİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ BÖLÜM-1: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

İLK İŞ GÜVENLİĞİ YASASI “ Eğer bir inşaatçı bir kişi için bir ev inşa eder de işini sağlam yapmazsa ve ev bu yüzden yıkılır da ev sahibinin ölümüne yol açarsa... İnşaatçı ölüme mahkum edilecektir” Hammurabi, Babil İmparatoru, MÖ 1750 dolayları

İSG Tarihsel Gelişim (Dünyada):  Tarihçi Heredot ilk kez çalışanların verimli olabilmesi için yüksek enerjili besinlerle beslenmeleri gerektiğine değinmiştir.  Dioscorides ise zehirleri; bitkisel, hayvansal ve mineral kaynaklı olmak üzere kökenine göre üçe ayırmıştır.  Hipokrat - M.Ö Kurşun zehirlenmesinin zararlı etkilerine dikkat çekmiş  M.Ö. 200 yıllarında Nicander, kurşun koliği ve kurşun anemisini incelemiş ve özelliklerini tanımlamıştır  M.S. 1.y.y.‘da yaşamış olan Plini, çalışma ortamındaki tehlikeli tozlara karşı çalışanların korunması amacıyla başlarına torba geçirmelerini önermiştir  Juvenal ise, demircilerde görülen göz hastalıklarının işten kaynaklandığını, ayakta çalışanlarda varis oluşabileceğini açıklamıştır.

Modern İş Sağlığı Temellerini atan öncü bilim adamları 1. Paracelsus, 2. Acricola 3. Rammazzini

Paraselsus( ) Maden İşletmelerindeki çalışma ortamlarını incelmiştir. ilk iş hekimliği kitabı olan "De Morbis Metallicis“ i yazmıştır. Modern toksikolojinin kurucusudur.

İş kazaları üzerinde durmuştur. "De Re Metallica"isimli eserinde maden işçilerinin sorunlarını incelemiştir. İş ile sağlık arasındaki ilişkiyi açık olarak belirtmiş, sorunların saptanması ile kalmamış, korunma yöntemlerini de önermiştir. Georgius Agricola, ( )

Dr. Bernardino Ramazzini İlk İşyeri hekimi oldu. Hastalara mesleğinin sorarak, İş ve hastalık ilişkisini sorguladı. De Morbis Artificum Diatriba (Çalışanların hastalıkları) adlı kitabında meslek hastalıklarını sistematik olarak ele aldı. İş Sağlığının Kurucusu – “Babası”

Sanayi Devrimi ve Sonrasında Yaşanan Sorunlar Sanayi Devrimi ve Sonrası 1761’ de Buhar keşfi ile birlikte, fabrikalar oluştu. Tarımda çalışanlar fabrikalarda çalışmaya başladı. Göçlerle birlikte, Aileler parçalandı. Sağlıksız koşullarda barınma, Yetersiz beslenme, Uzun süre çalışma, aşırı yorgunluk, Olumsuz çevre koşulları, salgın hastalıklar, İş kazaları ve meslek hastalıkları Çalışanın sağlığının bozulmasına ve ölümlere neden oldu. İSG toplumsal sorun olarak toplumun ilgisini çekmeye başladı.

Dünyada İSG ile ilgili ilk yasal düzenlemeler 1802 de çıraklara yönelik olarak (Health and Morals of Apprentices Act) ilk yasal düzenleme İngilterede yapıldı. Çalışma süresi günlük 12 saat ile sınırlandırılmıştır de "On Saat Yasası" çıkarılmıştır arası çıkarılan yasalarla; Kadınlar ve 10 yaşından küçük çocukların madenlerde çalışması yasaklandı. Çalışanların sağlık kontrolleri de işyeri hekimlerinin görevleri arasına alındı. Bazı tehlikeli meslek hastalıklarının bildirimi zorunlu hale getirildi. 20.yy.da ilk büyük gelişme bazı biyolojik nedenli hastalıkların meslek hastalığı olarak kabul edilmesidir.

İSG’nin Tarihsel Gelişimi (Dünyada) 1922’ de Moskova’ da Semasho Tıp Enstitüsünde İş Hijyen Bölümü Kuruldu. Uluslararası Çalışma Örgütü ILO (International Labour Organization) 1919’ da Versay antlaşmasındaki milletler cemiyeti ile kuruldu. ILO 1944’ de yeniden re-organize edilerek bütün ülkelerin katılımına açık hale getirildi. İSG ile ilgili bağımsız bir kanun ancak 1970’ de A.B.D.’de " Occupational Safety and Health Act" (OSHA) adıyla yürürlüğe girdi. 1974’ de İngiltere de yayımlanan " Health and Safety at Work Act" adlı kanun ikinci örnektir.

İSG ile ilgili Uluslararası Kuruluşlar İSG konusunda uluslararası olarak en önemli kuruluşlar 1. Uluslararası Çalışma Örgütü- ILO (1919) (International Labour Organization) 2. Dünya Sağlık Örgütü- WHO (1948) (World Health Organization)

ILO NED İ R ??? Uluslar arası çalı ş ma örgütüdür. Ülkelerdeki çalı ş ma yasalarında ve bu alana ili ş kin uygulamalarda standartları geli ş tirmek ve ileriye götürmek amacıyla kurulan bir kurulu ş tur. WHO NED İ R ??? DÜNYA SA Ğ LIK TE Ş K İ LATI Sa ğ lık ş artlarının iyile ş mesi için, Milletlerarası i ş birli ğ ini sa ğ lamak maksadıyla 1948 de kuruldu. İSG ile ilgili Uluslararası Kuruluşlar

İSG’nin Ülkemizde Tarihsel Gelişimi (Osmanlı Dönemi) Osmanlı Döneminde İSG Sanayinin başlangıcı II. Mahmut dönemi kabul edilir. Bu dönemde açılan Ereğli Kömür İşletmeleri Osmanlı Sanayinde önemli bir yer tutmuştur. 1865’de Dilaver Paşa Nizamnamesi ilk yasal belgedir ve madenlerde işyeri hekimi bulundurulması hükmü vardır. 1869’da Maaddin Nizamnamesi sosyal amaçlı hükümler içermiş ancak hayata geçirilememiştir.

Ülkemizde İSG’nin Tarihsel Gelişimi (Cumhuriyet Dönemi) 1930 Umumi Hıfzısıhha Yasası 1930 Belediyeler Yasası İSG açısından denetleme görevi belediyelere verildi ilk 3008 Sayılı İş yasası yılında Çalışma Bakanlığı kuruluş yasası (İşçi sağlığı ve iş güvenliğine yönelik çalışmalar tek elden yönetilmeye başlandı) 1946 yılında SSK Yasası çıkmış ancak meslek hastalıkları üzerine 1964 yılına kadar ciddi bir çalışma yapılamamıştır. Ülkemiz İSG ile ilgili 30 İLO sözleşmesinin sadece 7 tanesini imzalamıştır son 4857 sayılı İş yasası 2012 ilk İş Sağlığı ve Güvenliği yasası

ÇAĞDAŞ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TEMEL İLKELERİ BÖLÜM-2: ÇAĞDAŞ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TEMEL İLKELERİ

19 İş Sağlığı Kavramı Hem ILO hem de WHO’ nun katılımıyla ortak kararlaştırılan tanıma göre ; “İş sağlığı; bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerini sürdürme ve daha üst düzeye çıkarma çalışmalarıdır.”

20 İş Sağlığı Kapsamı iş sağlığını oluşturan iki temel faaliyet işhekimliği ve iş hijyenidir; 1. İş hekimliği; bireylere yönelik olarak sağlık personeli tarafından verilen, tanı tedavi ve bireysel korunma faaliyetlerdir. 2. İş hijyeni (İş ve Çevre Sağlığı); çalışma ve yaşama ortamlarında sağlığı tehdit eden faktörlerin saptanması ve kontrol altına alınması faaliyetleridir.

21 Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulamalarının temel amaçları; 1. Hastalıklar daha oluşmadan tedbir almak 2. Hastalık yapıcı etkenleri önlemek 3. Yok edilemeyen etkenlerin ise insana temas etmemesi için gerekenleri yapmak

22 Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkelerinin altı temel ilkesi vardır; 1. Uygun işe yerleştirme 2. İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi 3. Sağlık risklerinin kontrolü 4. Aralıklı kontrol muayenesi 5. İşyerinde sağlık hizmeti sağlanması 6. Sağlık Eğitimi

23 Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri-1 Uygun İşe Yerleştirme Uygun işe yerleştirmede şunlara dikkat edilir; 1. Çalışanın fiziksel ve mental kabiliyeti, mesleki bilgi, beceri ve özellikleri (örn: İlkokul mezunun yazılımcı olarak) 2. Çalışanın Yaş, cinsiyet, alışkanlık, beslenme durumu, enfeksiyon durumu, Aktivite düzeyi, Genetik yapısı, ırkı gibi fiziksel özellikleri (akciğer rahatsızlığı olan birisinin boya ve kaynak işlerinde çalıştırılması) 3. “riskli kişiler - çocuklar, kadınlar, gebeler yaşlı ve özürlü – grubuna dahil olup olmaması (Gebe kadına ağır yük taşıtılması)

24 Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri-2 İşyeri Ortam Faktörlerinin değerlendirilmesi İşyeri sağlık risklerinin saptanması amacıyla şu ölçümler yapılır; 1. Toz ölçümü, 2. Gürültü ölçümü, 3. Kimyasal maddelerin havadaki konsantrasyonlarının tespit edilmesi, VOC Analizi vb. 4. Ortam hijyenik kontrollerinin yapılması Periyodik sağlık kontrolleri de bu kapsama girer.

25 Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri-3 Sağlık Risklerinin Kontrolü (Primer Korunma) İşyeri Sağlık Risklerinin kontrolü için yapılabilecek uygulamalar; (Öncelik Sırasına göre) Tehlikeli maddeyi kullanmama Daha az tehlikeli olan maddeyi tercih etme “ikame” Tehlikeli maddeyi kullanmak zorunlu ise düşük miktarlarda kullanma Tehlikeli yöntem yerine tehlikesiz yöntem kullanma Tehlikeli İşlemin kapalı sistemle (Boya kabini vb) yapılması – “isolation” “ closed system” Ortama tehlikeli madde yayılması söz konusu ise etkin bir havalandırma – “exhaust” Ortamın sürekli izlenmesi ve ölçülmesi – “ monitoring” Kişisel koruyucu donanım kullanma

26 Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri-4 Aralıklı Kontrol Muayenesi (Sekonder Koruma) Periyodik sağlık kontrolü de denilmektedir. Senede en az bir defa yapılması gerekir – ”İşin niteliğine göre değişik sıklıkta” Çalışanların tümü için yapılır. işkolunun tehlikelerinden kaynaklanabilecek sağlık sorunları için önceden tedbir almak için yapılır. – “erken tanı”

27 Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri-5 İşyerinde sağlık hizmeti sağlanması İşyerlerinde sağlık hizmetinin ne şekilde olacağı “ işyeri sağlık birimlerinin ve işyeri hekimlerinin görevleri ve çalışma usulleri ile ilgili yönetmelik ” kapsamında düzenlenmiştir. İşyerindeki sağlık birimlerinin amacı; 1.Hasta veya kazazede için etkin ve kısa sürede sağlık hizmeti sunmak - “ilk yardım hizmeti” 2.İşyerindeki olası sağlık risklerini saptayarak gerekli korunma tedbirlerinin zamanında alınmasını sağlamak - “işe giriş, periyodik muayene vb.”.

28 Sağlık Eğitimi Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri-6 Sağlık Eğitimi Bu kapsamda İşverenlerin yükümlülükleri; o Çalışanları, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, o Çalışanların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ve bunlarla ilgili alınması gerekli tedbirler konusunda işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim programlarını hazırlamak, o Eğitimlerin düzenlenmesini, çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak ve verilecek eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmek

29 Sağlık Eğitimi Çağdaş İş Sağlığı Ve Güvenliği Uygulama İlkeleri-6 Sağlık Eğitimi Sağlık eğitimi ile amaçlananlar; o İşyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek, o İş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltmak, o çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, o onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ile bu risklere karşı alınması gerekli tedbirleri öğretmek o iş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşturarak uygun davranış kazandırmaktır

Güvenlik Kültürünün Oluşturulmasında Taraflara Düşen Görevler Güvenlik kültürünün oluşturulmasında; 1.Devlet 2.İşveren 3.İşçilerin (çalışanların) Görevleri bulunmaktadır

Devletin Görevleri 1.İş barışını sağlamak 2.İlgili mevzuatı hazırlamak 3.Gönüllü katılımı desteklemek 4.Denetim yapmak 5.Eğitim olanağı sağlamak 6.Teknik destek sağlamak 7.Danışmanlık yapmak

İşverenin Görevleri 1.İşyerini kurmak ve işletmek 2.Sağlık ve güvenlik önlemlerini almak 3.Çalışanlarına İSG eğitimlerini sağlamak 4.İşyerinde sağlık ve güvenlik örgütlenmesini yapmak İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturmak İşyeri sağlık ve güvenlik birimi kurmak İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırmak 5.Yenilikleri ve gelişmeleri izlemek ve uygulamak 6.Diğer işverenlerle işbirliği yapmak

İşçilerin (Çalışanların) Görevleri 1.Aletler ve malzemeyi “doğru” kullanmak 2.Kendisinin ve başkalarının sağlığını önemsemek 3.Sağlık ve güvenlik kurallarına uymak 4.Tehlike durumlarını ilgililere bildirmek 5.Hastalık ve kazaları ilgililere bildirmek 6.Bilme ve bilgi edinme hakkı

BENİ SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN HEPİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM