TRABLUSGARP SAVAŞI Tarih: 1911 Savaşan Devletler: Osmanlı Devleti – İtalya Savaşın Nedeni: İtalya’nın, güçsüz duruma düşen Osmanlı topraklarını almak istemesi. Not: Osmanlı Devleti Trablusgarp’a (Libya) asker gönderecek durumda değildi. Bu nedenle bu savaşa gönüllü olan subaylar katılmıştır. Mustafa Kemal’de gönüllü olan subayların arasındadır. Bu onun vatanseverliğini göstermektedir. Mustafa Kemal ve arkadaşları Tobruk ve Derne’de başarılı savunma savaşları yaptılar ve İtalya’nın daha fazla ilerlemesine engel oldular. Mustafa Kemal’in katıldığı ilk savaş Trablusgarp Savaşı’dır. Trablusgarp Savaşı, Mustafa Kemal’in ilk askeri başarısıdır. Trablusgarp Savaşı’ndaki başarılı savunmasından dolayı Mustafa Kemal’e binbaşı rütbesi verildi. Savaşın sonucu: Savaşı Osmanlı Devleti kaybetti, İtalya kazandı. Bu savaşı sonunda İtalya ile Uşi Antlaşması yapıldı. Uşi Antlaşması’na göre Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya verildi. Mustafa Kemal’in ilk görev yeri Şam (Şimdiki Suriye’nin başkenti)'dır.

BALKAN SAVAŞLARI Tarih: 1912 – 1913 Trablusgarp Savaşları devam ederken Balkan Savaşları çıktı. Mustafa Kemal ve arkadaşları Balkan Savaşları’na katılmak üzere İstanbul’a döndüler. Mustafa Kemal ve arkadaşları Balkanlara gidene kadar ordunun düzeni bozulmuştu. Mustafa Kemal, Balkan Savaşları bittikten sonra Sofya’ya (Bulgaristan’ın başkenti) Askeri Ateşe (temsilci) olarak atandı. Balkan savaşlarından sonra Mustafa Kemal’in rütbesi yarbay oldu.

İTTİFAK DEVLETLERİ İTİLAF DEVLETLERİ I. DÜNYA SAVAŞI (1914 – 1918) İTTİFAK DEVLETLERİ İTİLAF DEVLETLERİ Osmanlı Devleti Almanya Avusturya- Macaristan Bulgaristan İngiltere Fransa Rusya İtalya Yunanistan Bulgaristan başlangıçta İtilaf Devletleri’nin yanında savaşırken daha sonra İttifak devletlerine katılmıştır. Rusya 1917 yılında savaştan çekilmiştir. Yunanistan başlangıçta değil sonradan İtilaf devletlerine katılmıştır. www.egitimhane.com

ÇANAKKALE SAVAŞI Tarih:18 Mart 1915 (Çanakkale Zaferi'nin tarihi) Savaşan Devletler: İngiltere, Fransa – Osmanlı Devleti Savaşın Nedenleri: Osmanlı Devleti’nin topraklarının paylaşılmak istenmesi İngiltere ve Fransa’nın, Çanakkale Boğazı’ndan geçerek İstanbul’u almak istemeleri 19. Tümen komutanı Yarbay Mustafa Kemal ve arkadaşları düşman askerlerinin ilerleyişini durdurmayı başardı. Bu savaşta 500 000’den fazla insan hayatını kaybetmiştir. Savaşın sonucu: İngiltere ve Fransa geri çekilmiştir. Çanakkale Cephesi, Osmanlı Devleti’nin I.Dünya Savaşı’nda düşmanı püskürtmeyi başardığı tek cephedir. Not: Çanakkale Savaşı, I.Dünya Savaşı’nın parçası olan bir savaştır. Bu savaşta itilaf ve ittifak devletleri savaşmıştır. Mustafa Kemal’e Çanakkale Savaşı’nda gösterdiği üstün kahramanlıktan ötürü albay rütbesi verilmiştir.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI Tarih: 30 Ekim 1918 Antlaşmanın Önemi: Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda başarı gösterdiği halde birlikte savaştığımız devletler yenildiği için biz de yenilmiş sayıldık. Savaşın sonucunda Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalayarak I. Dünya Savaşı’ndan çekilmiştir. Bu antlaşmanın bazı maddeleri şunlardır: Çanakkale ve İstanbul Boğazları İtilaf devletlerine açılacak. Osmanlı ordusu terhis edilecek (dağıtılacak). Bütün demiryolu ve haberleşme araçları itilaf devletlerinin kontrolü altına girecek. Bu antlaşmanın 7. maddesine göre; galip devletler güvenliklerini sağlamak için istedikleri yerleri işgal edebilecek. (Antlaşanın en ağır maddesi 7.maddedir) Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Önemi: Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti bağımsızlığı kaybetti. Savaşı kazanan itilaf devletleri bu antlaşmaya dayanarak yurdumuzu işgal etmeye başladılar.

MONDROSANTLAŞMASINA GÖRE HANGİ ÜLKE NEREYİ İŞGAL ETTİ ? İngilizler Antep, Urfa, Maraş, Musul Fransızlar Hatay (Dörtyol), Adana İtalyanlar Antalya, Konya Yunanlılar İzmir, Manisa, Muğla, Aydın www.egitimhane.com Not: Mustafa Kemal İstanbul’un ve Anadolu’nun işgalleri karşısında ümidini kaybetmedi. Kurtuluşa olan inancını şu sözlerle ifade etti: ’’Geldikleri gibi giderler.’’ 1

MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKMASI VE MİLLİ MÜCADELENİN BAŞLAMASI Yurdumuzun işgal altında olduğunu gören Mustafa Kemal, bir şeyler yapılması gerektiğini farkındaydı. O sıralarda Samsun ve çevresindeki Rumların Türklere karşı saldırıları artmıştı. Osmanlı Devleti, Samsun ve çevresindeki karışıklığı önlemesi için Mustafa Kemal’i 9. Ordu Müfettişliği’ne atadı. Mustafa Kemal de zaten Anadolu’ya geçmek için fırsat bekliyordu. 19 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru ile Samsun’a gitti. Mustafa Kemal, bu hareketiyle milli bilinci uyandırmaya çalıştı. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkması Kurtuluş Savaşı’nın (Milli Mücadelenin) başlangıcı sayılır. Mustafa Kemal sırasıyla aşağıdaki illeri gezerek genelgeler yayımlamış ve kongreler (toplantılar) yapmıştır.

HAVZA GENELGESİ (BİLDİRİSİ) Mustafa Kemal, Samsun’dan Havza’ya geçmiş ve burada bir miting (toplantı) düzenlemiştir. Bu toplantıda şu kararlarlar alınmıştır: Bütün Anadolu’da işgalleri protesto eden mitingler yapılmasını istemiştir. İstanbul hükümetine protesto telgrafları çekilmiştir. Not1: İşgallere karşı ilk direniş Dörtyol’da yapılmıştır. Silahlanan halk, Fransızlara karşı büyük bir direniş göstermiştir. Not2: İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali sırasında ilk kurşunu sıkan Hasan Tahsin şehit edilmiştir.

AMASYA GENELGESİ (22 Haziran 1919) Havza’dan Amasya’ya geçen Mustafa Kemal burada yayınladığı genelge ile: Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir. İstanbul hükümeti üzerine düşen görevi yerine getirememektedir. Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Milletin haklarını savunmak için milli bir heyetin kurulması gerekmektedir. Sivas’ta milli bir kongre toplanacaktır. Bu kongreye halkın güvenini kazanmış kişiler seçilip, temsilci olarak gönderilmelidir. Amasya Genelgesi’nin Önemi: Kurtuluş Savaşı’nın gerçekleri ortaya konmuştur. İlk defa milli egemenlik ve milli bir kuruldan (heyetten) bahsedilmiştir. Kurtuluş Savaşı’nın yöntemi belirlenmiştir. İlk defa padişah ve hükümetin sorumluluğunu yerine getiremediği ilan edilmiştir. Not: Amasya Genelgesinden sonra Mustafa Kemal İstanbul Hükümeti tarafından İstanbul’a çağırılmıştır. Bu çağrılara uymayan Mustafa Kemal, çok sevdiği askerlik görevinden istifa ederek mücadeleye sivil olarak devam etmiştir.

ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz 1919) İtilaf Devletleri, Doğu Anadolu’yu Ermenilere vermeyi planlamışlardı. Erzurum Kongresi, Ermenilere karşı bütünlüğü sağlamak ve Doğu Anadolu’nun güvenliğini sağlamak amacıyla toplanmıştır. Erzurum Kongresi’ne Doğu Anadolu’dan gelen temsilciler katıldı. Kongre başkanlığına oy birliği ile Mustafa Kemal seçildi. Erzurum Kongresi’nde şu kararlar alındı: Milli (ulusal) sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez. Manda ve himaye kabul edilemez. Her türlü yabancı işgal ve müdahaleye karşı millet, birlikte karşı koyacaktır. Vatanın bağımsızlığının korunmasına Osmanlı Hükümeti’nin gücü yetmezse geçici bir hükümet kurulacaktır. Temsil Heyeti seçilecektir. Not: Kongre sonunda Temsil Heyeti oluşturuldu ve başkanlığına Mustafa Kemal seçildi.

ERZURUM KONGRESİNİN ÖNEMİ : Erzurum kongresi toplanma bakımından bölgesel, aldığı kararlar yönünden ulusal (milli) bir kongredir. Erzurum Kongresi ile ilk kez, vatanın bir bütün olduğundan ve parçalanamayacağından bahsedilmiştir.

SİVAS KONGRESİ (4 Eylül 1919) Sivas Kongresi, Mustafa Kemal’in Amasya Genelgesi’nde yaptığı çağrı üzerine toplanmıştır. Bu kongreye Türkiye’nin her tarafından seçilmiş olan temsilciler katılmıştır. Kongre başkanlığına yine Mustafa Kemal seçilmiştir. Osmanlı Hükümeti, bu kongrenin toplanmasını engellemeye çalıştı fakat başaramadı. Sivas Kongresi’nde şu kararlar alınmıştır: Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar aynen kabul edilmiştir. Ülkemizin çeşitli yerlerindeki Milli Cemiyetler birleştirildi (Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti) Sivas Kongresi’nin Önemi: Sivas Kongresi’ne ülkenin her yerinden gelen temsilciler katıldığı için ulusal (milli) bir kongredir. Tam bağımsızlık benimsenmiştir. Yeni Türk devletinin temelleri atılmıştır.

TBMM’NİN AÇILMASI (23 NİSAN 1920) İşgal devletlerinin Mondros Ateşkes Antlaşması’na dayanarak İstanbul’u resmen işgal etmesi üzerine Mebusan Meclisi kapatıldı. Bunun üzerine Mustafa Kemal, padişahın işgal devletlerinin baskısında olmasından dolayı Milli Mücadele’nin İstanbul’dan yürütülemeyeceğinin anladı ve işgal edilmemiş olan Ankara’da 23 Nisan 1920’de TBMM’yi (Türkiye Büyük Millet Meclisi) büyük bir törenle açtı. TBMM’nin açılmasıyla: Ankara, Milli Mücadele’nin merkezi haline geldi. Milli (ulusal) egemenliğe dayalı yeni Türk devleti fikri doğmuş oldu. Düzenli ordu kurulması kararı alındı.

SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 AĞUSTOS 1920) Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan Sevr Barış Antlaşması’na göre ülke toprakları düşmanlar tarafından paylaşılıyor, Türklere yaşayacak küçük bir alan bırakıyordu. TBMM, bu anlaşmayı şiddetle reddetmiş ve kabul etmemiştir. Not: Kurtuluş Savaşı’nı kazandığımız için işgal devletleri bu antlaşmayı uygulayamamışlardır. www.egitimhane.com

KURTULUŞ SAVAŞI (İSTİKLAL HARBİ) İtilaf Devletleri Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. maddesine dayanarak yurdumuzu işgal etmeye başlamışlardır. Bu durumdan kurtulmak için Kurtuluş Savaşı (istiklal Harbi) başlatılmıştır. KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER : Doğuda Ermeniler Güneyde Fransızlar Batıda Yunanlılar

1) Doğu Cephesi (2 Aralık 1920): Komutanı: Kazım Karabekir Savaşılan Devlet: Ermeniler I.Dünya Savaşı’ndan sonra galip devletler (İtilaf Devletleri) Doğu Anadolu’yu Ermenilere vermek istediler. Ermeniler de 1920’de savaşı başlattı. Doğu Cephesi’nin komutanı Kazım Karabekir ve askerleri buradaki savaşı kazandılar ve Ermeniler barış istemek zorunda kaldılar. Savaşın Sonucu: TBMM ile Ermenistan arasında Gümrü Antlaşması imzalandı ve Güney Cephesi’ndeki savaşlar sona erdi. Gümrü Antlaşması, TBMM hükümetinin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır. Gümrü Antlaşması ile Ermeniler, TBMM Hükümeti’ni tanımış oldular. Gümrü Antlaşması ile Kars ve çevresi düşmandan kurtulmuştur.

2) Güney Cephesi: Savaşılan Devlet: Fransızlar Mondros Ateşkes Antlaşması’na göre İngilizler güney illerimiz olan Maraş, Antep ve Urfa’yı işgal ettiler. Daha sonra buraları Fransızlara bıraktılar. Fransızlar, bu şehirleri işgal ederken Ermenilerden de yardım aldılar. Bunun üzerine bu illerdeki halk Kuvayi Milliye Birlikleri (Halkın kendi oluşturmuş olduğu düzensiz askeri birlikler) oluşturarak Fransızları geri püskürttüler. Halkın bu kahramanca savaşı karşısında Fransızlar geri çekildi. Savaşın Sonucu: Güney Cephesi’ndeki savaşlar, 20 Ekim 1921’de Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşması ile sona erdi. Fransızlar, yapılan Ankara Antlaşması’ndan sonra 25 Aralık 1921’de Antep, daha sonra da Adana’dan ayrıldılar. Not: Halkın kahramanca yaptığı bu savaşlardan sonra, Urfa’ya ’’şanlı’’ , Antep’e ’’gazi’’ ve Maraş’a ’’kahraman’’ unvanları verildi. URFA ŞANLIURFA ANTEP GAZİANTEP MARAŞ KAHRAMANMARAŞ

3)Batı Cephesi (15 Mayıs 1919 – 9 Eylül 1922: Savaşılan Devlet: Yunanlılar Yunanlılar, İtilaf Devletleri’nin desteği ile Batı Anadolu'daki şehirlere saldırdılar. Batı Cephesi’ndeki savaşlar Yunanistan’ın İzmir ve çevresini İşgal etmesiyle başladı. Bölge halkı, Kuvayi Milliye birlikleri oluşturarak Yunanlıların ilerleyişini durdurmaya çalıştılar. Bazı başarılar elde edilse de istenilen sonuç alınamadı. Düzenli ordunun kurumasıyla Yunanlıların ilerleyişi durduruldu. Not: Düzenli ordu ile ilk savaşlar Batı Cephesi’nde yapılmıştır.

Batı Cephesinde Yapılan Savaşlar Şunlardır: a) I. ve II. İnönü Savaşları (6-10 Ocak 1921 – 26 Mart-1 Nisan 1921) Komutanı: İsmet İnönü I. İnönü Savaşı, düzenli ordunun ilk başarısıdır. I. ve II. İnönü Savaşları’nı Yunanistan kaybetti. Bu zaferle TBMM Hükümeti’nin gücü arttı. I. ve II. İnönü Savaşları’nın ardından halkın düzenli orduya güveni arttı ve moraller yükseldi. Kurtuluş azmi ve umudu güçlendi. Not: Mustafa Kemal, Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa’ya elde ettiği bu başarısından dolayı şöyle bir kutlama telgrafı çekti: ‘’Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin ters giden talihini de yendiniz.’’ Not: I. ve II. İnönü Savaşları’nda gösterdiği başarıdan dolayı Soyadı Kanunu çıkınca İsmet Paşa’ya ’’İNÖNÜ’’ soyadı verilmiştir.

b) Sakarya Meydan Muharebesi (Savaşı) Tarih: 23 Ağustos 1921 – 13 Eylül 1921 Komutanı: Mustafa Kemal Yunanlılar, 10 Temmuz 1921’de yeniden hücuma geçti. Mustafa Kemal ordumuzu Sakarya Nehri’nin doğusuna çekti. Ordumuzun geri çekilmesiyle Kütahya, Eskişehir ve Afyon, Yunanistan’ın eline geçti. Türk ordusu daha fazla kayıp vermemek için Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi. Bu zor durum karşısında Mustafa Kemal TBMM’den Başkomutanlık yetkisini aldı. Ordumuz çok zor durumda olduğu için halkın orduya yardım etmesi gerekliydi. Bunun için Mustafa Kemal, Tekâlif-i Milliye (Milli Yükümlülükler) emirlerini yayımladı.

c) Büyük Taarruz (Başkomutanlık Meydan Muharebesi) 30 Ağustos 1922 Komutanı: Mustafa Kemal Mustafa Kemal Sakarya Zaferi’nin ardından yeni bir savaşın hazırlıklarına başladı. Orduyu güçlendirdi. 30 Ağustos 1922’de taarruz (savaş) emrini verdi. Yunan birlikleri Dumlupınar’da kuşatıldı ve büyük bir yenilgiye uğratıldı. Büyük Taarruz Savaşı tarihte, Başkomutanlık Meydan Muhaberesi diyerek de adlandırılır. Bu savaş, Yunan ordusunun ağır yenilgisiyle sonuçlandı. Savaşın kazanılmasının ardından Mustafa Kemal: ‘’Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri’’ emrini verdi. Bu emri alan ordularımız 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi. Yunanlıları denize döktü. Böylece İzmir düşman işgalinden kurtulmuş oldu. Buradaki düşmanlar yenilgiye uğratıldıktan sonra ordumuz Boğazlara ve İstanbul’a doğru yola çıktı. Türk ordusuyla savaşı göze alamayan İngiltere, Fransa ve İtalya Türk Hükümeti’ne ateşkes teklifinde bulundu. Bunun üzerine Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.

Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922) İmzalayan Devletler: İngiltere, Fransa, İtalya – Türk Hükümeti Bu antlaşmada Türkiye’yi İsmet Paşa temsil etti.

CUMHURİYET’İN İLANI Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasından sonra artık yeni devletimizin başkentini ve yönetim biçimini belirlemeye sıra gelmişti. 13 Ekim 1923’te çıkarılan bir yasayla Ankara başkent oldu. Yeni kurulan devlete yakışan en güzel yönetim şeklinin Cumhuriyet olduğuna karar verildi ve 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi. Mustafa Kemal Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı seçildi. İlk başbakan ise İsmet İnönü oldu.

Bazı Önemli Olayların Kronolojik Sırası Trablusgarp Savaşı – 1911 Çanakkale Savaşı – 18 Mart 1915 Mondros Ateşkes Antlaşması – 30 Ekim 1918 Atatürk’ün Samsun’a çıkması – 19 Mayıs 1919 Amasya Genelgesi – 22 Haziran 1919 Erzurum Kongresi – 23 Temmuz -7 Ağustos 1919 Sivas Kongresi – 4-11 Eylül 1919 TBMM’nin açılması – 23 Nisan 1920 I. İnönü Savaşı – 6-10 Ocak 1921 2. İnönü Savaşı – 26 Mart-1 Nisan 1921 Sakarya Meydan Muharebesi – 23 Ağustos-13 Eylül 1921 Büyük Taarruz (Başkumandan Meydan Muharebesi) – 30 Ağustos 1922 İzmir’in Kurtuluşu – 9 Eylül 1922 Mudanya Ateşkes Antlaşması – 11 Ekim 1922 Lozan Barış Antlaşması – 24 Temmuz 1923 Ankara’nın başkent olması – 13 Ekim 1923 Cumhuriyet’in ilanı – 29 Ekim 1923

Mustafa Kemal’in Kazandığı Rütbe ve Unvanlar 23 NİSAN Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı 19 MAYIS Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı 30 AĞUSTOS Zafer Bayramı 29 EKİM Cumhuriyet Bayramı Mustafa Kemal’in Kazandığı Rütbe ve Unvanlar Trablusgarp Savaşı Binbaşı Balkan Savaşları Yarbay Çanakkale Savaşları Albay Sakarya Meydan Muharebesi Mareşal-Gazi www.egitimhane.com