DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Mustafa MEŞE Sayıştay Uzman Denetçisi

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Doğrudan temin yöntemi ihale usulü değildir. Dolayısıyla, ihale usulleri için gerekli olan prosedüre tabi değildir. Doğrudan temin bir alım yöntemidir. İlan yapılmadan, teminat alınmadan, ihale komisyonu kurulmadan, yeterlilik kriterleri aranmadan, sadece ihale yetkilisince görevlendirilenlerin fiyat araştırması yapmak suretiyle alımı gerçekleştirmeleri mümkündür.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Ancak fiyat araştırması sağlıklı yapılmayarak kamu zararına sebep olunursa sorumluluğu vardır. 5018 sayılı Kanunun 71. maddesinde “iş, mal ve ya hizmetin rayiç bedelden daha yüksek fiyata alınması veya yaptırılması” kamu zararı doğuran uygulama olarak görülmüştür.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ İdareler isterlerse teminat alabilir, sözleşme yapabilir, şartname hazırlayabilir, yeterlilik kriterleri arayabilir. Bunlara engel yoktur. 22. maddede sayılanlar dışında hiçbir şey bu yöntemle alınamaz. Sadece d bendi parasal limite tabidir. Diğer bentler için parasal sınır yoktur.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Doğrudan temin uygulamasında Kanunun 10. ve 11. maddelerinde yer alan, isteklilerin ihale dışı bırakılması ve ihaleye katılamayacak olanlarla ilgili hükümler uygulanmaz. İhalelerden yasaklama kararı verilmez. Ancak, 4734 sayılı Kanunun 17. ve 4735 sayılı Kanunun 25. maddelerdeki yasak fiil ve davranışlar nedeniyle, ceza kanunu açısından suç teşkil eden fiiller için ceza sorumluluğuna ilişkin hükümler uygulanır.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ  4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesi uyarınca doğrudan temin yoluyla alım yapılması halinde alım yapılacak kişi ya da firmanın ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığı teyit ettirilmeyecektir. Ancak, anılan Kanunun 22 nci maddesinin (d) bendinde belirtilen parasal limit dahilinde yapılan alımlarda, alım yapılacak gerçek veya tüzel kişinin Kurumun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi ve yasaklı olduğunun belirlenmesi durumunda, söz konusu kişiden alım yapılmaması gerekmektedir.(Tebliğ-31.4)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Bu Tebliğ hükmü sadece 22-d bendinin parasal limitle ilgili kısmı için yasaklılık teyidi istemektedir Tebliğin 22. maddesine göre, onay alınması zorunludur. Ancak bu onay belgesinin formatı yoktur. Harcama belgeleri yönetmeliğindeki bilgileri taşıması yeterlidir. Belge düzeni açısından, harcama belgeleri yönetmeliği esas alınmalıdır.   Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliğinin 5. maddesine göre gerekli belgeler taahhüt dosyasında bulundurulur.    

     MİHBY Madde 5: Taahhüt dosyası        Madde 5 - (1) İhale veya doğrudan temin usulüyle yapılacak her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin ödemelerde; onay belgesi, ihale komisyonu kararı, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesine göre doğrudan temin usulüyle ihale komisyonu kurulmadan yapılan alımlarda piyasa fiyat araştırması tutanağı (Örnek: 3) veya söz konusu maddenin (a), (b) ve (c) bentleri kapsamında tek kaynaktan yapılan alımlara ilişkin olarak ihale mevzuatında belirlenen standart form, sözleşme yapılması halinde sözleşme ve Maliye Bakanlığınca merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için belirlenen diğer belgeleri kapsayan taahhüt dosyası, ödemeden önce veya ilk hakedişle birlikte biri asıl diğeri onaylı suret olmak üzere iki nüsha yada taahhüt olunan işin bedeli bir defada tahakkuk ettirildiği takdirde bir nüsha olarak muhasebe yetkilisine verilir.    

   (2) Taahhüt dosyasının asıl nüshası, ödeme emri belgesinin birinci nüshasına eklenir. Ancak, mal ve hizmet alımları ile yapım işi bedellerinin bir defadan fazla tahakkuk ettirilmesi halinde, diğer ödemelerde bu Yönetmeliğin ilgili maddesinde sayılan belgelerden taahhüt dosyası dışındaki belgeler eklenir. Taahhüt dosyasının onaylı sureti ise, bir defadan fazla tahakkuk ettirilen hakediş ödemelerinin kontrolü için muhasebe biriminde saklanır.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Bu madde kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda, alımın bir sözleşmeye bağlanması zorunlu olup bir defada yapılacak alımlarda sözleşme yapılması idarelerin takdirindedir. Buna karşılık, 22 nci maddenin (c) bendi kapsamında yapılan alımlarda ise madde metninde belirtildiği üzere sözleşme yapılması zorunludur. (Tebliğ-22.1.1.3. madde)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ İhale Uygulama Yönetmeliklerinde 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a), (b), (c) bentleri kapsamında idarece yapılacak alımlarda kullanılmak üzere, “4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a), (b), (c) Bentleri Kapsamında Tek Kaynaktan Temin Edilen Mallara/Hizmetlere İlişkin Form” yer almaktadır (KİK022.0/M ve KİK021.0/H). Anılan form hazırlanırken formdaki dipnot belirlemelerine özellikle dikkat edilmesi gerekmektedir. Buna göre alımın gerçek veya tüzel tek kişiden yapılma sebepleri ayrıntılı, net ve objektif bir biçimde ortaya konacak, Kanunun 22 nci maddesinin anılan bentlerinde belirtilen hükümlerin uygulanabilir olmasını sağlayan sebepler detaylı olarak yazılacak, bunlara ilişkin belgeler de anılan forma eklenecektir. Diğer yandan mal alımlarıyla ilgili olarak; ihtiyacın niteliği, ihtiyaç konusu malın ayrıntılı teknik özellikleri ve ne amaçla kullanılacağı, anılan amacı en az aynı verimlilik, etkinlik ve fonksiyonellikle karşılayabilecek diğer ürünlerin-modellerin-markaların vb. bulunup bulunmadığının tespitinin yapılıp yapılmadığı ve bulunmuyorsa nedenleri, ihtiyaç konusu malı satan başka firmaların olup olmadığı gibi hususlara yer verilecektir.(Tebliğ22.1.1.5)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ  Doğrudan temin yoluyla bedel içeren bir sözleşme kapsamında gerçekleştirilen alımlarda, İhale Uygulama Yönetmeliklerinin ilgili maddeleri çerçevesinde iş deneyim belgesi düzenlenmesi mümkündür. (Tebliğ22.1.1.6) Doğrudan temin uygulaması, KİK’ e şikayet edilmez.

İtiraz olursa, Kamu İhale Kurumu, yapılan itirazı reddetmekte, fakat yapılan işlemin, iddialar çerçevesinde araştırılmasının yapılması için şikayetçinin dilekçesi ve ekleri Kurumun Merkezine gönderilmektedir (KİK Kararı:2009/UH.III-3008)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ 4734 - Madde 22: Doğrudan temin; Aşağıda belirtilen hallerde ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurulabilir: a) İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi. Örneğin asfalt bitümü konusunda TÜPRAŞ gibi.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Fiyat Araştırmasının yapılması: Malı ilgili tek kaynaktan alan diğer kamu/özel tüzel kişiliklerine veya gerçek kişilere malın satış fiyatı Aynı mal daha önce ilgili tek kaynaktan alındıysa, daha önceki alım bedelinin tedavüldeki Türk parası cinsinden ise ÜFE kullanılarak güncellenmesi, döviz cinsinden ise tespit tarihinde geçerli TCMB Döviz Alış Kuru üzerinden güncellenmesi İlgili tek kaynaktan istenen proforma fatura vb yöntemler olabilir.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ İdareler, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a) bendinin uygulamasında mal ve hizmet alımlarında, 4734 Sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a), (b), (c) Bentleri Kapsamında Tek Kaynaktan Temin Edilen Mallara/Hizmetlere İlişkin Formu (KİK022.0/M ve KİK021.0/H) kullanarak ihtiyacın neden sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğini detaylı olarak yazacak, fiyat araştırması yapacak, ihtiyaç konusu malın veya hizmetin niteliklerini tarif edecek ve bu hususlara ilişkin bütün belgeleri standart forma ekleyeceklerdir. Ayrıca, bir taahhüt kapsamında; taahhüt konusu sözleşme veya şartnamede yer alan hükümler nedeniyle belli bir marka veya modelli malın alınmasının zorunlu olduğu hallerde, 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin (a) bendinin uygulanması mümkün bulunmaktadır. (TEBLİĞ-22.2)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Tek Kaynaktan Temin Edilen Mallara/Hizmetlere İlişkin Formu a, b ve c bentleri için kullanmak zorunludur. Bu bentlerin ortak özelliği tek kaynaktan temini zorunlu işler olmalarıdır. Bazı işler, hem a bendi hem de b bendi kapsamına girebilir. Ancak prosedür aynı olduğundan önemli değildir.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ 22-a bendi için önceden yed-i vahit belgesi (malın Türkiyede tek kişide bulunduğunu gösteren belge) isteniyordu. Artık istenmiyor. Şimdi idare elemanı bu tespiti yapıyor.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ b) Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması. Örneğin, patent hakkı, bilimsel yayın, fikir ve sanat eseri, akademik kişilerden eğitim alınması gibi. Heykel, anıt gibi eserlerin tasarım yarışması yoluyla seçilmesi, sonra bu usulün uygulanması gerekir.(2007 UH.Z-203)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ c) Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması. (Tamamlayıcı nitelikteki alımlar olmak şartıyla, toplam süre 3 yılı geçmemek üzere, birden fazla sözleşme yapılabilir.)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Bu kapsamda yapılacak alımlarda, Kanunun 5 inci maddesindeki rekabet, saydamlık, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkeleri ile Kanunun temel alım usullerinin gereği olarak; daha önce sözleşmeye bağlanmış asıl işin kapsam ve miktarının, idarenin ihtiyacını karşılayacak şekilde tespit edilmesi; toplam süreleri üç yılı geçmemek üzere asıl sözleşmeye dayalı olarak yapılacak alımların ise, ihtiyaca ilişkin asıl sözleşmeye bağlanan mal ve hizmet alımıyla ilgili olarak önceden öngörülmemekle birlikte ihtiyacın gereği olarak ortaya çıkmasına ve tamamlayıcı nitelikte bir alım olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Temine konu olacak mal ve hizmet alımları arasında kabul edilebilir doğal bir bağlantı bulunmalıdır. (Tebliğ-22.4.1.1)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Teknik ve bilimsel verilere göre, mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyum ve standardizasyon zorunluluğu olmayan ilave ihtiyaçlar, 22/c kapsamında alınamaz.(2004 UK.Z-1026)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ d) Büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin onbeş milyar, (2015 için, 50.385, - TL), diğer idarelerin beşmilyar Türk Lirasını (16.786,- TL), aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin mal ve hizmetlerin idarelerce temin edilmesi parasal limite tabi değildir. İşin niteliğine göre idareler bu bende göre yapacakları günlük ve küçük ölçekli alımlar için genel bir onay belgesi düzenleyebilecekleri gibi, her bir alım için de onay belgesi düzenleyebilirler.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Ancak bu bent kapsamında gerçekleştirilecek yapım işlerinde fiyat araştırmasının, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde belirlenen yaklaşık maliyetin hesaplanmasına ilişkin esas ve usullere göre yapılması zorunludur. (Tebliğ-22.5.1

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ İhtiyacın parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle (d) bendine göre temini, Kanunun temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde yapılan uygulamalar sorumluluk doğurur. Tebliğ-22.5.1.2)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Bu Kanunun 21 ve 22 nci Bu Kanunun 21 ve 22 nci (21/F 2014 için 157.923 TL) maddelerindeki parasal limitler dahilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamı, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10'unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamaz.(4734-62. madde)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ e) İdarelerin ihtiyacına uygun taşınmaz mal alımı veya kiralanması. 22.6.1.  Genel yönetim kapsamındaki idarelerin taşınmaz mal kiralamalarına ilişkin olarak; daha önce kiralanmış bulunan taşınmaz malların kira artış oranları, “Kamu İdarelerinin Taşınmaz Mal Kiralamalarına İlişkin Genelge” hükümlerine göre yapılacaktır. 4734 sayılı Kanun kapsamındaki diğer idarelerin kira bedellerinin ise, sözleşmelerinde belirtilen oranlarda artırılması mümkün görülmektedir.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ 22.6.1.1  Bu nedenle, taşınmaz mal alımı ve kiralanmasında; alım veya kiralamaya ihtiyaç duyulmasına ilişkin gerekçenin belirtilmesi, alınması veya kiralanması düşünülen taşınmazın yeri ve sahip olması gereken özelliklerin belirlenmesi, alım veya kiralamaya ilişkin rayiçlerin tespit edilmesi, bu konudaki bilgilerin alıma veya kiralamaya ilişkin onay belgesine eklenmesi, ayrıca tabi olunan mevzuatının öngördüğü diğer zorunlulukların da yerine getirilmesi gerekmektedir. Bunun yanında, düzenlenecek sözleşmelerde kira bedelinde artış yapılmasının öngörülmesi halinde; sözleşmeye, genel yönetim kapsamındaki idareler için artış oranının Maliye Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan kira artış oranlarını geçmeyeceği yönünde hüküm konulması, diğer idarelerce ise genel uygulamalar dikkate alınmak suretiyle belirlenecek oranlarda artış yapılacağı yönünde hüküm konulması zorunludur. (Tebliğ-22.6)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ f) (Değişik: 20/11/2008-5812/8 md.) Özelliğinden ve belli süre içinde kullanılma zorunluluğundan dolayı stoklanması ekonomik olmayan veya acil durumlarda kullanılacak olan ilaç, aşı, serum, anti-serum, kan ve kan ürünleri ile ortez, protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirlenebilen ve hastaya özgü tıbbî sarf malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Kanun maddesinin gerekçesinde; özellikle hayati önemi haiz olan ve acil müdahale gerektiren kalp ve ortopedi ameliyatlarında kullanılan ilaç ve malzemelerin özellikleri, boyutları ve nitelikleri kullanılacak hastaya göre değiştiğinden ya da belli bir kullanım süresi bulunmasından dolayı bu süre içinde kullanılmaları zorunlu olduğundan; hem idarenin yararı, hem de hastaların mağdur edilmemesi açısından bu gibi ilaç ve malzemelerin ihale yoluyla önceden temin edilip stoklanması yerine, ihtiyaç duyulduğunda doğrudan temin edilmesinin öngörüldüğü belirtilmektedir. Buna göre, hastaya özgü olup özelliğinden dolayı stoklama imkanı bulunmayan mal ve malzemelerin de bu madde çerçevesinde temini mümkün bulunmaktadır.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ g) Milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülen uyuşmazlıklarla ilgili davalarda, Kanun kapsamındaki idareleri temsil ve savunmak üzere Türk veya yabancı uyruklu avukatlardan ya da avukatlık ortaklıklarından yapılacak hizmet alımları. Bu kapsamda yapılacak hizmet alımları milletlerarası tahkim yoluyla çözülecek anlaşmazlıklara münhasır olduğundan, anlaşmazlıkların milletlerarası tahkim dışındaki çözümü yollarında idarelerin Kanunun genel hükümlerine göre hareket etmeleri gerekmektedir.

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ h) 8/1/1943 tarihli ve 4353 sayılı Kanunun 22 ve 36 ncı maddeleri uyarınca Türk veya yabancı uyruklu avukatlardan hizmet alımları ile fikri ve sınai mülkiyet haklarının ulusal ve uluslararası kuruluşlar nezdinde tescilini sağlamak için gerçekleştirilen hizmet alımları. (Türk Patent Enstitüsü ile ilgili hizmet alımları)

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ ı) (Ek: 15/5/2008-5763/35 md.) Türkiye İş Kurumunun, 25/6/2003 tarihli ve 4904 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (b) ve (c) bentlerinde sayılan görevlerine ilişkin hizmet alımları ile 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 48 inci maddesinin yedinci fıkrasında sayılan görevlerine ilişkin hizmet alımları,

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ i)-(Değişik 6504 sy kanun 19.11.2013) “Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi, Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların halkoyuna sunulması, milletvekili genel ve ara seçimleri, mahalli idareler ile mahalle muhtarlıkları ve ihtiyar heyetleri genel ve ara seçimi dönemlerinde Yüksek Seçim Kurulunun ihtiyacı için yapılacak filigranlı oy pusulası kâğıdı ile filigranlı oy zarfı kâğıdı alımı, oy pusulası basımı, oy zarfı yapımı hizmetleri ile bu seçimlere yönelik her türlü seçim malzemelerinin alımı ile yurt dışı seçim harcamaları, il seçim kurulu başkanlıkları tarafından alınacak oy pusulası basım hizmeti alımı.”

DOĞRUDAN TEMİN YÖNTEMİ Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir.

TEŞEKKÜRLER