MODERN YÖNETİM DÜŞÜNCESİ RAQİF QASIMOV

MODERN YÖNETİM DÜŞÜNCESİ Sistem yaklaşımı Durumsallık yaklaşımı RAQİF QASIMOV

MODERN YÖNETİM DÜŞÜNCESİ Yönetim ve organizasyon konusundaki modern teorileri, 1950 - 1960 yılları arasında neo-klasik yaklaşıma paralel olarak başlatılmıştır. Bu yaklaşımın temelini oluşturan akımlar Sistem Yaklaşımı ve Durumsallık Yaklaşımı’dır. RAQİF QASIMOV

MODERN YÖNETİM DÜŞÜNCESİ Sistem Yaklaşımı ilk olarak biyolojide ve sonrasında diğer alanlarda uygulanmıştır. (Von Bertalanffy) Durumsallık Yaklaşımı 1960’larda “tek en doğru” anlayışının yıkılmasıyla ortaya çıkmıştır. “Durumsallık Yaklaşımı” terimi ilk kez 1967 yılında Paul Lawrence ve Jay Lorsch tarafından kullanılmıştır. 1970 sonrası dönemde Sistem Yaklaşım’ının yerini almıştır. RAQİF QASIMOV

Sistem Yaklaşımı RAQİF QASIMOV

SİSTEM NEDİR? Sistemi; belirli parçalardan oluşan, bu parçalar arasında belirli ilişkiler olan, bu parçaların aynı zamanda dış çevre ile ilişkisi olan, bir bütün olarak tanımlamak mümkündür. RAQİF QASIMOV

Klasik Yaklaşım Sistem Yaklaşımı RAQİF QASIMOV

SİSTEM Bir olaya sistem yaklaşımı açısından bakıldığında şu soruların cevabı araştırılmalıdır: Bu sistemin önemli parçaları nelerdir? Bu parçaları birbirine bağlayan ve uyumunu sağlayan başlıca süreçler nelerdir? Sistemin gerçekleştirmek istediği amaçlar nelerdir? RAQİF QASIMOV

Bir Sistem Olarak Organizasyon Sistem görüş açısından bakıldığında organizasyonlar, çevrelerinden çeşitli kaynakları (input) alan, bu kaynakları işleyerek mal ve hizmet haline getiren (süreç) ve bu mal ve hizmetleri (ileride) kaynak sağlamak üzere çevresine veren birimler olarak görülür. Yani organizasyonlar birer açık sistemlerdir. RAQİF QASIMOV

Bir Sistem Olarak Organizasyon SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem çevreden girdi alır: Maddi girdiler İnsani girdiler Finansal girdiler Bilgi girdileri Dönüşüm Süreci Üretim Yönetim Denetim Teknoloji Sistem çevreye çıktılar verir Ürün ve hizmetler Kar ve zarar Bilgi Geribildirim Girdi Dönüşüm Çıktı RAQİF QASIMOV

Sistemin Diğer Özellikleri Her sistemde bir amaç ve amaçlar vardır, Sistemler çevre ile ilişki kurarlar, Sistemde geribildirim ilişkisi vardır, Sistemin kesin sınırları yoktur. Mekanik-Biyolojik-Sosyal Sistemler mevcuttur, Sistemde olumlu ve olumsuz “entropi” görülür, RAQİF QASIMOV

Yönetimde Sistem Yaklaşımını Kullanmanın Yararları Nelerdir? Yönetici görevini sadece kendi fonksiyonu açısından yorumlamaktan kurtularak, kendi sisteminin bağlı olduğu diğer alt-sistemleri ve çevre koşullarını da dikkate almak zorunda kalmıştır. Yöneticiye kendi sisteminin amaçlarını daha geniş bir sistemin amaçları ile ilişkilendirmek fırsatını vermiştir Yönetici, alt-sistemleri değerlerken bu sistemlerin esas sisteme yaptıkları katkıyı belirleme olanağına kavuşmuştur. Yöneticilerin dikkati belli bir alt-sistemin iç dinamiği yerine alt-sistemler arasındaki karşılıklı ilişkiye çekilmiştir. RAQİF QASIMOV

Sisteme İle İlgili Temel Kavramlar Sistem Yaklaşımının Temel Kavramları Sistem Yaklaşımı Açık Sistem Kapalı Sistem Alt Sistem Sinerji Entropi Evrensellik RAQİF QASIMOV

Sisteme İle İlgili Temel Kavramlar Sistem ve Alt Sistemler Her bir sistem çeşitli alt sistemlerden (parçalardan) oluşmaktadır. Örneğin; İnsan RAQİF QASIMOV

Sisteme İle İlgili Temel Kavramlar Kapalı Ve Açık Sistemler Eğer sistem ile sistemin faaliyette bulunduğu çevre arasında enerji, bilgi ve materyal alışverişi varsa bu tür sistemler açık sistemdir. Yok eğer sistem ile çevresi arasında bu tür ilişki yoksa kapalı sistemdir. RAQİF QASIMOV

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Durumsallık yaklaşımı 1960’lı yıllarda ortaya atılan ancak 1980’li yıllarda geliştirilen ve genel kabul gören bir modern yönetim tekniğidir. Temel düşüncesi, her yerde ve her koşulda geçerli bir yönetim biçiminin bulunamayacağıdır. Bu temel varsayıma göre yöneticilerin önceden benimseyebilecekleri hiçbir evrensel yönetim ilkesinin veya yönetim tekniğinin bulunmayacağı kabul edilmektedir. Durumsallık yaklaşımına göre değişik durumlar ve koşullar yönetimde başarılı olmak için değişik kavram, teknik ve davranışları gerektirir. Bu nedenle her yer ve koşullarda geçerli tek bir en iyi organizasyon yapısı yoktur. RAQİF QASIMOV

Organizasyon Yapısı ve Durumsallık Yaklaşımı Durumsallık yaklaşımı bir organizasyon yapısını karakterize eden belli başlı boyutlarla, organizasyonun içinde bulunduğu durum ve koşullar arasında ilişkiyi araştırmaktadır. Organizasyon yapısı denildiğinde organizasyondaki işler ile bunlar ve bunları yapacak olanlar arasındaki ilişkilerin açık ve seçik olarak belirlenmesi anlaşılmalıdır. Organizasyonu karakterize eden organizasyon içi süreçler vardır. Bunların başında önderlik, performans değerleme, haberleşme, karar süreci, bilgi akış sistemi, motivasyon gelmektedir. RAQİF QASIMOV

ORGANİZASYON YAPISI ve DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Organizasyon yapı ve işleyişine durumsallık yaklaşımı açısından bakıldığında, sorun içinde bulunulan durum ve koşulların bu unsurları ve süreçleri nasıl etkileyeceğidir. Durum ve koşullara göre, bu unsurlara ve süreçlere verilecek şekil farkları olacaktır. Durumsallık Yaklaşımını daha öncekilerden ayıran en önemli fark budur. Durum ve koşullarla ilgili olarak üç faktör üzerinde çok durulmuştur. Bunlar organizasyon ve çevre, organizasyon ve teknoloji, örgüt ve stratejidir. RAQİF QASIMOV

DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Örgüt ve Çevre İlişkisi: Örgütün çevresini bazı koşullar belirler. Bu koşullar; teknolojik koşullar, yasal koşullar, siyasal koşullar, ekonomik koşullar, demografik koşullar, ekolojik koşullar ve kültürel koşullardır. Durumsallık yaklaşımının ulaştığı genel sonuç, çevre koşullarının özelliklerine bağlı olarak organizasyon yapılarını ve organizasyonda kullanılan çeşitli süreçler farklılık göstermektedir. Durumsallık yaklaşımı, çevre koşulları niteliklerinin organizasyon yapı ve işleyişi üzerindeki etkisini araştırmaktadır. Değişik çevresel koşullarda en uygun olan organizasyon yapı ve süreçlerini belirlemektir. RAQİF QASIMOV

BURNS ve STALKER ARAŞTIRMASI Londra Tavistock Enstitüsünden Tom Burns ile G.M. Stalker 1961 yılında 20 İngiliz ve İskoç endüstri kuruluşunda yaptıkları araştırmada, yönetim fonksiyonlarından planlama, örgütleme ve denetim fonksiyonlarının yönetsel boyutu ile örgütün çevre faktörü arasındaki ilişkilerini ve karşılıklı etkileşim derecelerini ortaya koymayı amaçlamışlardır. Araştırma sırasında yönetici ve büro personeline mülakatlar uygulamışlardır. Teknolojik değişiklikler ve piyasa değişiklikleri bu işletmelerin yönetiminde ne gibi etkiler meydana getirmektedir, bunu incelemişlerdir. Çalışmalar sonucu işletmelerdeki organizasyon yapılarını mekanik ve organik olmak üzere iki grupta sınıflamıştır. RAQİF QASIMOV

BURNS ve STALKER ARAŞTIRMASI Mekanik organizasyon yapısı, çevre koşullarının durgun ve dengeli, değişim hızının çok az olduğu durumlarda en uygun yapı; organik yapı ise çevre koşullarının sürekli ve hızlı olarak değiştiği durumlarda en uygun organizasyon yapısı olarak belirtilmektedir. RAQİF QASIMOV

BURNS ve STALKER ARAŞTIRMASI Mekanik organizasyon yapısının özellikleri; İşletmenin karşı karşıya olduğu problem ve işler belirli uzmanlık alanlarına bölünmüştür. İşletmedeki her personel, bütün işletmeyi ilgilendiren amacı dikkate almak ve ona göre davranmak yerine, kendi departmanının faaliyet alanına giren ve bütününün çok küçük bir parçası olan amaçlara göre davranmaktadır. Her uzmanlık ve fonksiyonel kademedeki haklar ve sorumluluklar ayrıntılı olarak belirlenmiş ve buralarda hangi teknik metotların kullanılacağı kararlaştırılmıştır. Otorite ve emir-komuta ilişkileri açık ve seçik olarak belirlenmiştir. Örgüt üyeleri arasındaki ilişkiler, esas itibariyle alt – üst ilişkisi şeklinde dike ilişkilerdir. Yapılacak işler ve gösterilecek davranış büyük ölçüde üst kademelerdekilerin verdikleri kararlar ve emirler doğrultusundadır. Emir-komuta ve kurmay personel arasındaki farklılıklar açık seçik olarak belirlenmiştir. Kontrol alanı genellikle dardır ve yakından nezaret vardır. RAQİF QASIMOV

BURNS ve STALKER ARAŞTIRMASI Organik organizasyon yapısının özellikleri; Örgüt üyelerinin yapacakları işler sürekli olarak, örgüt üyelerinin birbirleri ile olan ilişkilerine göre yeniden ayarlanır. Ayrıntılı ve dar görev tanımları yerine iş genişletmesine dayanan sistem esastır. Pek çok karar alt kademelerde verilir ve ademi merkeziyet esastır. Emir-komuta zincirine sıkı sıkıya bağlanmak yerine, problemlere çözüm bulabilecek kişilerle temas ve ilişkiye önem ve ağırlık verilmektedir. Personelin belirli işlerde ihtisaslaşmasından çok personelin yapacağı işin organizasyonun genel amaçlarına göre sürekli olarak değişmesi esastır. Yatay haberleşme en az dikey haberleşme kadar önemlidir. Örgüt üyeleri arasındaki haberleşme emir-komuta haberleşmesinden çok danışma niteliğindedir. Organizasyon genel olarak çevre faktörlerine karşı daha açıktır. Organik yapı, mekanik yapının sahip olduğu ilişki ve görevlerdeki açıklık ve hiyerarşik yapıdan uzaklaşan bir yapıdır. Personel ne işi yapacağını ve nasıl yapacağını sürekli olarak başkaları ile haberleşerek geliştirir. RAQİF QASIMOV

BURNS ve STALKER ARAŞTIRMASI Burns ve Stalker ani Pazar ve teknolojik değişiklikle karşılaşan işletmelerde bu tür yönetime karşı bir eğilim olduğunu görmüşlerdir. Sürekli olarak yeni sorunların doğduğu istikrarın mevcut olmadığı bir sistemde bu tür örgüt yapısı en olumlu sonuç veren yapıdır. Çünkü örgütler katı olmamalı ve uzmanlar sürekli ilişkilerde bulunarak mevcut planlarını yeni koşullara göre ayarlayabilmelidirler. Bu da işletmenin yönetim felsefesini işlevsel bölümler arasındaki katı sınırların ortadan kaldırılıp ve örgüt şemasında gösterilen haberleşme kanallarının gerektiğinde dikkate alınmaması, yatay ve çapraz haberleşmenin desteklenmesi ile gerçekleştirilebilir. RAQİF QASIMOV

Organizasyon - Çevre – Teknoloji İlişkileri SONUÇ : Durumsallık yaklaşımının ana fikri , bir organizasyon yapı ve süreçlerini belirleyen unsurların , organizasyonda kullandığı teknoloji ile organizasyonun ilişkili olduğu çevresel unsurlar olduğudur. Not: Durumsallık yaklaşımı açık sistem yaklaşımını esas alır. RAQİF QASIMOV