İLAÇ GÜVENLİĞİ Elvan KILIÇ FATSA DEVLET HASTANESİ

“İlaç” genellikle fizyolojik sistemleri ve patolojik durumları, kullananın yararına değiştiren ürün ya da madde olarak tanımlanmaktadır.

Mevcut piyasa dahilinde 33 Mevcut piyasa dahilinde 33.000 çeşit ruhsatlı ilaç bulunduğu, hatta bu miktarın 40.000’e yakın olduğu,

İlaçların nasıl isimlendirileceği, nasıl ambalajlanacağı, nasıl saklanacağı, nasıl transfer edileceği gibi son derece zordur. Bu zorluklar ilaç hatalarının sıklıkla yaşanmasına neden olmaktadır. İlaç güvenliği kültürünün çok geliştiği, çok iyi durumda olduğunu söylemek ne yazık ki mümkün değildir.

İlaç güvenliği nedir? İlacın üretiminden uygulama sonrası gözlem aralığına kadar tüm süreçleri içeren, ilacın hastaya ve çalışanlara zarar vermesini önlemek, İlaç kullanımından dolayı meydana gelmiş olaylarla ilgili yapılan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin tümüdür.

Ecz.SİNAN ÖZKAN, Mayıs 2009

İlaç Güvenliğinin Kapsamı İlacın bulunduğu her alan ve ilaçla ilgili sorun yaşanan her işlem ilaç güvenliği kapsamında yer almaktadır.

Bu uzun süreç, bir kişinin sorumluluğuna bırakılacak veya bir kalemle düzeltilebilecek bir konu olamaz. Sağlık çalışanlarının ilaç akış sürecinde tüm basamaklara doğru müdahale edebilmek için, kurumsal yapılarını çok iyi planlamaları, yönetim desteğini almaları ve Sağlıkta Kalite Standartlarının ilaç güvenliğini içeren maddeleri çok iyi bilmeleri gerekir.

-”

İHSS İlaç hata raporlamalarının standart hale getirilmesi, ortak bir vizyon oluşturulması ve rapor analizlerinin daha sistematik bir düzende gerçekleştirilmesi amacıyla İlaç Hataları Sınıflandırma Sistemi oluşturulmuştur. İlaç hatası sınıflandırma kodları 4 kısımdan oluşmakta, sırasıyla yer, kişi, zaman ve işlem bilgilerini içermektedir. GRS bildirimleri, yazılı veya sözlü her türlü anonim hatanın bu sistemle kodlanması, hatanın asıl kaynağının tespitini büyük ölçüde kolaylaştıracak ve gerçekleştirilecek iyileştirmelerin hangi yönde olması gerektiği konusunda yol gösterici olacaktır.

İlaç güvenliği ile ilgili hatalar Tüm tıbbi hataların %18-20’sini oluşturmaktadır. En çok doktor istemlerinde hata! En büyük zarar ise uygulama sırasında!

Hangi alanlarda daha sık hata yapılmakta

Hataları Nasıl Önleyebiliriz?

Hataları Nasıl Önleyebiliriz? Hekim istem süreçleri, eczane istemleriyle ve uygulama süreçleriyle ilgili iyileştirmeler yapmak bu konuda alınması gereken temel önlemlerdendir. Sağlık çalışanlarında güvenlik algısı oluşturulması, vicdani ve yasal sorumlulukları olduğunun hatırlatılması için eğitimler düzenlemek, Çeşitli nedenlerle bir şekilde zarar verdiğimiz elimizdeki, malzeme insandır ve bir yedeği daha yoktur.

Sağlıkta Kalite Standartları ilaç güvenliğinin sağlanmasında da önemli bir araç, sistem kurmada ve hataları önlemede iyi bir kaynak. Onu çok iyi değerlendirmek, çok iyi okumak, anlamak, tek tek yerinde uygulamalar yapmak, eksiklikleri yerinde görmek, sorunu yerinde tespit etmek gerekmektedir.

Depoda sıcaklık ve nem takibi yapılmalıdır. İlaçların bozulmasına karşı; depo alanının 25ºC sıcaklık ve %60 nem oranının altında olması gerekmektedir. İstisnai durumlara karşı her zaman hazırlıklı olunmalı.

Neler Yapılmalı? İlaç bulunan tüm alanlarda ısı nem takibi (form, Kayıt) Buzdolabında saklanan ilaçların takibi (envanteri, derece takibi kayıtlar) Isı nem cihazlarının kalibrasyonu, Takiplerin kontrolü kim yapar? Sapmalar veya uygunsuzluk görüldüğünde GRS Düzeltici önleyici faaliyet başlatılmalı

Güvenlik raporlama sistemine yönelik düzenleme yapılmalıdır Örnek Olaylar Yanlış ilaç istenmesi Yanlış ilaç uygulanması İlacın yanlış yolla uygulanması İlacın yanlış zamanda uygulanması Eczaneden yanlış ilaç gelmesi Eczaneden ilaçların uygun şartlarda gelmemesi Kayıtların yanlış olması gibi…

Hasta kimliğinin doğrulanmasına ilişkin yazılı düzenleme bulunmalıdır. Uygulanacak ilacın doğru hastaya yapıldığından emin olmak amacı ile; Kimlik tanımlayıcı Kimlik doğrulama Eğitim (sağlık çalışanı, hasta)

İlaç yönetimine yönelik yazılı bir düzenleme bulunmalıdır. Yazılı düzenleme; » Hastanın -beraberinde getirdiği, -yatış sürecinde kullanmaya devam edeceği, -taburcu olduktan sonraki süreçte kullanacağı, -Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların yönetimini » İlaç güvenliğini sağlamaya yönelik tedbirleri, » İlaç güvenliği ile ilgili hataların gerçekleşmesi durumunda yapılacakları, » İlaçla ilgili istenmeyen reaksiyon geliştiğinde yapılacakları kapsamalıdır. İlaç Güvenliği ve Yönetimi Prosedürü Listeler, formlar..

İlaçların güvenli uygulanmasına yönelik düzenleme yapılmalıdır. Kapalı kaplarda kişiye özel hazırlanması, Hekim Tedavi Planı (hekim tarafından yazılmalı, kaşelenmeli ve imzalanmalı, ilacın tam adını, uygulama zamanını ve dozunu, uygulama şeklini ve veriliş süresini İçermelidir) Hemşire hekimin tedavi planını hemşire gözlem formuna kaydetmeli İlaçlar hastaya hemşire tarafından uygulanmalı

Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler alınmalı, İlaçların karışmasını engellemeye yönelik düzenlemeler (İlaç isimleri kısaltılarak yazılmamalı, Yazılışı, okunuşu, ambalajı birbirine benzeyen ilaçların listeleri hazırlanmalı, Listeler kullanım alanında bulunmalı) Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlara yönelik düzenleme, Sözel istem uygulamasına yönelik düzenleme (hekim ve hemşirelere eğitim), Acil müdahale seti (sağlık hizmeti sunum alanlarında),

Akılcı ilaç kullanımının sağlanmasına yönelik düzenleme (ekip, Hastane politikası, Faaliyetler planlanmalı ve uygulanmalı, hasta bilgilendirme), Depoda bulunan malzemelerin yerleştirilmesine yönelik düzenleme (yerleşim planı, uygun yerleştirme, ısı nem takibi) İlaç, anestezik ajan, kit, kalibratör, kontrol serumları ve malzemelerin stok takibi HBYS üzerinden yapılmalı, Tehlikeli maddelerin yönetimine yönelik düzenlemeler (yazılı düzenleme, envanter, etiketleme ve eğitim)

Advers Etki Bildirimi ile ilgili düzenleme, Advers etki kavramı SHKS açısından önemlidir! Advers etki; Bir ilacın kabul edilen normal dozlarda kullanımında ortaya çıkan zararlı ve amaçlanmamış etkilerinin zararlı olanlarıdır. Yan Etki; Bir ilacın zararına bakılmaksızın gösterdiği amaçlanmamış bütün farmakolojik etkileridir.

Farmakovijilans sorumlusunun adı, iletişim bilgileri ve mesleki öz geçmişi TÜFAM'a bildirilmelidir. İlaçların advers etkileri farmakovijilans sorumlusuna bildirilmelidir. Ciddi ve beklenmeyen advers etkiler 15 gün içinde TÜFAM'a "advers etki bildirim formu" doldurularak bildirilmelidir.

Sonuç Tüm sağlık çalışanları ve hastane yöneticileri olarak içinde bulunduğumuz olumsuz koşullar nedeniyle yaptığımız ilaç hatalarının, bizi ne derece haklı çıkaracağı konusunda öz eleştiri ve vicdan muhasebesi yapmamız önemlidir. Hastaya zarar verdikten sonra ortaya konulacak mazeretler hiçbir zaman, hiçbir şekilde ne karşı tarafı hukuki olarak haklı çıkartacaktır, ne de ömür boyu bizim vicdanımızı rahatlatmamıza yardımcı olacaktır.

Hasta Güvenliği Kültürü