UZAKTAN EĞİTİM KAVRAMSAL ÇERÇEVE BEYZA NUR YILMAZ MERVE TAŞBUNAR

EĞİTİM VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ Eğitim teknolojisi :Öğrenme-öğretme süreçlerinin tasarlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işidir.[1] Öğretim teknolojisi: Öğretimin etkililiğini arttırmak için gerçekleştirilen tüm uygulamalardır.[2] Eğitim teknolojisi öğrenme öğretme ortamlarını en iyi şekilde tasarlarken aynı zamanda meydana gelen sorunları da çözümler . Öğrenme ürün kalitesini ve kalıcılığını artırır. Öğretim teknolojisi ise öğrenme öğretme sürecinin uygulanması sürecidir. Öğretim teknolojisi materyalleri projeksiyon ,bilgisayar internet v.b.

Eğitim teknolojisi kazanım , kuram, değerlendirme , yöntem ve teknik ,ortam öğrenci kavramlarından oluşmaktadır . Bu kavramlar kendi içerisinde etkileşim içerisindedir.

BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ Çağdaş anlamda eğitim teknolojisinde kitle eğitimi ve bireysel öğretim olmak üzere iki yönlü bir gelişim izlenmektedir. Bireysel öğretim Öğretim gereçlerinin, her öğrencinin kişisel yetenek ve ilgisine karşılık verecek biçimde hazırlanıp kullanılmasına önem veren öğretim uygulaması.[3] Bireysel öğretim; eğitim teknolojisinde eğitsel ortamlara dayalı olarak geliştirilmiş öğretim sistemleri, eğitim eşitliğini geliştirme ve eğitimin kalite ve etkinliğini artırma yanında programlara hareket, esneklik ve çeşitlilik niteliği kazandırır. Bu sistemle öğrencinin ne öğreneceği, nasıl öğreneceği, ne zaman ve hangi hızla öğreneceği, geleneksel eğitim sistemlerindeki kontrole bağlı kalmaksızın öğrenci inisiyatifine göre şekillenir. Bireysel öğretim teknolojileri eğitime ve öğrenciye şu olanakları sağlamaktadır: Öğrenci öğrenme yaşamında gerçek maksadını ve öğrenmenin anlamını kavramaktadır. Öğrenciye maksimum düzeyde öğrenme sağlamakta ve başarısını arttırmaktadır. Öğrenciler grup eğitimine kıyasla daha hızlı ve daha iyi öğrenmektedirler.

BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ Modüler öğretim teknolojisi Programlı öğretim teknolojisi Mikro öğretim teknolojisi Bilgisayar destekli eğitim teknolojisi

1.Modüler öğretim teknolojisi, öğrenme ve öğretme etkinliklerinin kendi kendine öğrenme sağlayacak şekilde kendi içinde bütünlüğü olan ve birbirini işlevsel olarak tamamlayacak olan bağımsız öğrenme elemanları şeklinde düzenlenmesidir. 2. Programlı öğretim teknolojisi, öğrencinin öğrenmeye aktif olarak katılmasını, sistemli bir ilerleme yapmasını ve öğrenmenin sürekli kontrol edilmesini sağlayan bireysel, kendi kendine öğrenme yöntemi olarak tanımlanmakta ve bir okulda okutulacak bütün dersleri ve konuları kapsamayıp, sadece belirli bir konunun öğretilmesi ile ilgili olarak uygulanabilecek bir öğretim planlaması ve yürütülmesi yöntemidir. Modüler öğretim teknolojileri davranış analizi, içerik, iş ya da görev analizi gibi bilginin temel elemanlarını ayırarak yapısallaştırılması bu konudaki teknolojilerin özünü oluşturmaktadır. Programlı öğretim teknolojisi ise programlı öğretim ilkelerini dikkate alarak öğretim teknolojilerinin işe koşulmasıdır

3. Mikro öğretim teknolojisi, normal öğrenme ve öğretim süreçlerinin karmaşıklığını basitleştirmeyi amaçlayan bir laboratuvar öğretim yöntemidir. Dersler işlenirken video kameraya çekilmektedir. Öğretmen adayı ders bitiminde kendisini izlemektedir. Bu arada rehber öğretmenden, öğrencilerinden eleştiri ve öneriler almaktadır. 4. Bilgisayar destekli öğretim teknolojisi, bilgisayarların; sistem içine programlanan dersler yoluyla öğrencilere bir konu ya da kavramı öğretmek, öğrenmeleri pekiştirmek amacıyla kullanılmasıdır Mikro öğretim teknolojisinde seçilmiş davranışın istenilen düzeye gelinceye kadar tekrar edilmesi esas alınmakta olup bu tekrarın sayısını rehber öğretmen karar vermektedir. Bilgisayar destekli öğretim teknolojisinde bilgisayarlar öğretmene, zor fakat zorunlu bazı görevlerini üstlenerek yardımcı olurlarken, öğrencilere kendi öğrenme hızlarına göre ilerlemelerine imkân sağlayan bir öğretim aracı konumundadır

UZAKTAN EĞİTİM NEDİR? Uzaktan eğitim Öğrenci ile öğretmenin fiziksel olarak aynı ortamda olmaması durumunda gerçekleşen kendi kendine öğrenme prensibine dayalı eğitim uygulamasıdır. Uzaktan öğrenme Öğreten ve öğrenenin farklı ortamlarda bulunarak gerçekleştirdikleri öğrenme etkinliğidir. Uzaktan eğitim, öğrenci danışmanlığı, öğrenci başarısının gözetilmesi ve korunması ve öğrenilen materyalin gösterilmesinde, her biri sorumluluk alan öğretmenlerin oluşturduğu bir ekip tarafından yürütülen kendi kendine çalışma şeklinin sistematik olarak düzenlenmesidir.

UZAKTAN EĞİTİMDE TEMEL KAVRAMLAR Açık öğretim :Kitap ,video, televizyon, radyo her türlü geleneksel teknolojilerle geniş kitlelere bireysel öğrenme imkanı sunan açık ve uzaktan öğrenme faaliyeti (Anadolu Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Erzurum Üniversitesi) [4] Eğitim kurumuyla olan ilişkinin öğrencilerin coğrafi, sosyal ve zaman kısıtlarının göz önüne alınarak tasarlandığı esnek ve yaygın eğitim politikalarının uygulandığı eğitim modellerine verilen addır .

e-Öğrenme İnternet veya sadece bilgisayar yolu ile gerçekleşen öğrenmelerdir.[5] m-Öğrenme Mobil iletişim araçları yolu ile gerçekleşen öğrenmelerdir Web tabanlı uzaktan eğitim: Web teknolojileri kullanılarak gerçekleştirilen uzaktan eğitim etkinlikleridir. E öğrenme Kullanılan çoklu ortam teknolojisi ile veri değiş-tokuşu ve işbirliği kolay sağlanmaktadır. Öğrenciler konumlandırmadan uzaktırlar, kendi imkanları ile çevrimiçi derslere eş zamanlı veya eş zamansız olarak erişirler. Web Tabanlı Eğitim ile kurumlar ve bölgeler arası dengesizlikler kaldırılır veya en aza indirilerek eğitimde fırsat eşitliği sağlanır.

Eş zamanlı (senkron) öğrenme: Farklı mekanlardaki bireylerin, aynı anda çift yönlü iletişim teknolojileri yardımıyla sanal ortamda bir araya gelip gerçekleştirdikleri öğrenme[6] Eş zamansız (asenkron) uzaktan eğitim: Öğrenenlere hem farklı zamanlarda ve hem de farklı ortamlarda sunulan eğitimdir. [7] Eş zamansız eğitim(Asenkron) platformları eğitim alan, eğitim veren taraftan bağımsız olarak istediği zaman eğitime başlayıp istediği zaman bitirebileceği şekilde hazırlanmış olan eğitim platformudur. Senkron eğitim, eğitim alan ve eğitim veren tarafların çeşitli yöntemler aracılığı ile bir arada oldukları sanal bir sınıf sistemidir. Senkron etkileşim denilince, genellikle zamana bağımlı, aynı mekânda ve yüz yüze gerçekleşen eğitim süreci akla gelmektedir.

Video telekonferans İnternet aracılığı ile karşılıklı görüntünün gerçekleştiği telekonferanstır. Görüntü ve ses aktarımı yoluyla öğretim elemanı ve öğrenenler arasında eşzamanlı ve iki yönlü bağlantı kurulur. Gelişmiş teknolojiye sahip sistemlerle yeterli ses ve görüntü kalitesi sağlanır.

Öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyine göre hazırlanır Öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyine göre hazırlanır. Öğrenci ile içerik etkileşim içerisindedir. İçerik :Uzaktan eğitim de belli bir süre içerisinde öğrenilmesi hedeflenen ve öğrencileri bilgilendirmek için hazırlanan eğitsel materyaldir.

İnsanların doğumundan ölümüne kadar olan davranış değişikliğidir. Öğrenme İnsanların doğumundan ölümüne kadar olan davranış değişikliğidir. ÖYS - Öğrenme Yönetim Sistemi Farklı zamanlı ve karma eğitimde öğrencilerin sorunlarını halletmede kullanılan bir yönetim yazılımıdır. Farklı zamanlı veya harmanlanmış eğitimde öğrencilerin ders seçimi ve derse kaydolmasına, içeriklerin sunulmasına, ölçme ve değerlendirme yapılmasına, kullanıcı bilgilerinin izlenip raporlanmasına olanak sağlayan bir yönetim yazılımıdır. 

Bilgisayar destekli eğitim Bilgisayar yoluyla gerçekleştirilen eğitim, öğrencilerin belli bir alanda uzmanlaşmasını sağlayarak eğitim çevresini iyileştirmeyi hedefleyen bir programdır. öğretim sürecinde öğrencilerin bilgisayarda programlanan dersler ile etkileşimde bulunduğu, öğretmenin rehber, bilgisayarın ise ortam rolünü üstlendiği etkinlikler olarak tanımlanabilir.

UZAKTAN EĞİTİMDE ROL ALAN KİŞİLER Öğrenci Öğretim Üyeleri Rehber Teknik Destek Eğitim Destek İçerik Grubu Yöneticiler

Öğrenci : Eğitim ortamı nasıl olursa olsun; öğrencinin görevi öğrenmektir. Uzaktan eğitimde öğrenci derslerle daha fazla ilgili olmalıdır. [8] Öğretim Üyeleri : Bilgisayar ve internet teknolojilerine aşina, web tabanlı eğitimi etkili bir şekilde kullanabilen kişilerdir. [9] Uzaktan eğitimde öğretim üyelerinin özellikleri : Öğrencilerin bireysel farklılıklarının farkında olabilmeli, Kalıcı öğrenmeler için gerçek ve güncel bilgilere sahip olabilmeli, Materyalleri öğrencilerin bireysel farklılıklarını esas alarak hazırlayabilmeli, Teknolojik ve iletişimsel becerilere sahip olabilmeli, Öğrencilerde öğrenme sorumluluğu sağlamak için etkileşimli ortam oluşturabilmeli, Öğrencilere kılavuzluk ederek uygun geri bildirimler verebilmelidir.

Teknik Destek : Sanal derslerin takibini yapan, teknik sorunları çözümleyen, Uzaktan Eğitimin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlayan gruptur. [10] Eğitim Destek : Öğrenci derslerinin sistemde atanmasını sağlayan , sanal derslerin takibini yapan ve raporlayan, sistemi kullanırken yönlendiren gruptur. [11] Teknik destek grubu öğretim elemanının aşina olmadığı teknolojik konularda öğretim elemanına yardımcı olur ve teknik sorunları çözümler.

İçerik Grubu : Verilecek dersin içeriğinin, öğretim görevlisi hazırladıktan sonra dijital ortama aktarılmasını, çoklu ortam ile zenginleştirilmesini ve derslerin içeriğinin güncellenmesini sağlayan gruptur. [12] İçerik grubu öğrenci-içerik etkileşiminin boyutunu belirleyen gruptur. İçerik ne kadar etkili ve öğrenciye uygun hazırlanırsa öğrenme o kadar etkili olur.

Rehber (yardımcı) : Öğretmen kendisiyle öğrenci arasında iletişimi sağlamada bir rehberden yardım almayı uygun bulur. Rehber, etkili olabilmek için öğrencinin ve öğretmenin beklentilerini anlayabilmelidir. Yöneticiler : Uzaktan eğitim programı yapan kurumlarda planlama aşamasında etkili kişiler olmalarına rağmen, program başladığında ilişkilerini, irtibatı kaybederler veya teknik yöneticilere devrederler. Ortak kararları sağlar, karar verir ve hakem görevi görürler.

Öğrenci İşleri : Uzaktan eğitimde internet üzerinden ve posta yoluyla başvuru alabilen, öğrencilerin kayıt, öğrenci belgesi, askerlik tecil işlemlerini internet üzerinden yapabilmelerini sağlayan birimdir. [13] Ölçme ve Değerlendirme : Çevrimiçi sınavlarda öğretim elemanına destek olunan, final sınavı soru bankasının oluşturulması, soru kitapçıklarının basımı ve sınav sonuçlarının sisteme yüklenmesini sağlayan birimdir. Öğrenci başarısını değerlendirirken yapılan ölçme etkinliklerinin amacı yalnızca öğrenciye puan verme ya da başarılı olduğu takdirde bir sertifika, belge vb. verme değil, alınan sonuca göre eğitim etkinliklerini zenginleştirmek için verilen eğitimin ve kullanılan ölçme araçlarının gözden geçirilerek geliştirilmesine olanak sağlamaktır. (Simonson, Smaldino, Albright, & Zvacek, 2003). Değerlendirme işlemleri eğitim süreçlerinin istenilen etkileri yerine getirip getirmediğini, eğitime katılan öğrencilerin konuları öğrenip öğrenemediğini, öğrencilerde beklenen davranış değişiklerinin meydana gelip gelmediğini ve davranış değişikliklerinin ne düzeyde meydana geldiğini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmaktadır.

UZAKTAN EĞİTİMİ OLUŞTURAN BİLEŞENLER Donanım Bileşenleri Sunucular İnternet Bağlantısı Firewall Switchler Yedekleme Donanımı Yazılım Bileşenleri Öğretim Yönetim Sistemi İçerik Yönetim Sistemi Sanal Sınıf Ölçme Değ. Sınav Sistemi Hata Bildirim Sistemi

Donanım bileşenleri: Sunucular : Seçilirken mevcut öğrenci kapasitesi göz önünde alınmalı, 5 yıl değiştirilmeyecek şekilde en iyi yapılandırma seçilmelidir. İnternet Bağlantısı : Uzaktan Eğitim Sistemi'ni kullanabilmeniz için bilgisayar ve internet bağlantısına sahip olmanız gerekmektedir. Firewall Switchler Yedekleme Donanımı : Yedekleme iyi seçilmeli güvenlik duvarı oluşturulmalı. Switch Yedekleme iyi seçilmeli sisteme saldırıları önleyen güvenlik duvarları açık olmalı ve yedekleme donanımı 30 dakika geriden başlayabilecek şekilde seçilmelidir. Sunucular : Sunucu seçilirken sistemde aksama yaşanmaması için Cluster yapı tercih edilmelidir. İnternet bağlantısı : Mevcut öğrenci sayısı çıkarılmalı Gün / Saat Ders/Öğrenci sayıları ders programına göre analiz edilmeli ve test yapılarak hız tespiti ve bant genişliği belirlenmelidir.

Yazılım bileşenleri: Öğretim Yönetim Sistemi : Öğrenme Yönetim Sistemi uzaktan eğitim alan öğrencilerin ilk giriş yaptığı, ders içeriğini görüntülediği, çevrimiçi derslere katıldığı, ödev konularını, sanal sınıf arşivlerinin linklerini ve eğitim geçmişini (karne notları, transkript vb.) görüntüleyebildikleri, okul ve diğer öğrencilerle iletişim kurma gibi temel işlevleri gerçekleştirdikleri web tabanlı bir eğitim platformudur. İçerik Yönetim Sistemi (CMS) : İçerik yönetim sistemleri, site sahibinin ve yetki verilmiş diğer kullanıcıların özel hesap bilgileri (kullanıcı adı, parola...) ile ulaşabildiği Site Yönetim Panelini kullanarak web sitesinde yer alan içeriği (yazı, resim, müzik, dosyalar vs..) değiştirebildiği, yenilerini ekleyebildiği programlardır. Öğretim Yönetim Sistemi : Öğrenci giriş yaptığı zaman içinde kaybolacağı ve bocalayacağı şekilde olmamalı, öğrenci sıkılmadan çabuk istediğine ulaşmalıdır. (Google gibi basit ama çok işlevli olmalı) Kesinlikle çeşitli tarayıcıları desteklemeli ve mobil uygulamalarda çalışabilmelidir. İçerik Yönetim Sistemi’nin amaçları : Çok miktarda insanın paylaşımlı veriye ulaşması ve değiştirmesine imkan sağlamak, Erişilen veri için rol tanımlı yetkilerin verilmesini sağlamak, Verinin kolay saklanmasını ve okunmasını sağlamak, Tekrarlanan ve tekerrür eden veri miktarını azaltmak için gerekli ortamları sağlamak, Rapor yazılmasını kolaylaştırmak, Kullanıcılar arası iletişimin artmasını sağlamaktır.

Sanal Sınıf: Sanal sınıf farklı yerlerde bulunan eğitimci ile katılımcıları platform aracılığıyla bir araya getiren uygulamalardır. Sanal sınıf genel çerçevede online olarak ses, görüntü, doküman ve beyaz tahta paylaşımlarında bulunabileceğimiz yazılımlardır. Sanal sınıfın kullanım alanları ; ürün tanıtımı, destek hizmeti, global ticaret ve eğitimdir. Hata Bildirim Sistemi : Öğrenci ve öğretim elemanlarının karşılaştığı sorunlara çözümler bulmak için oluşturulmuş bir sistemdir. Öğrencilerin sordukları sorulara cevap vermek öğrencilerin güvenini kazanmayı sağlar. Ölçme Değerlendirme Sınav Sistemi : Öğrencinin dönem içi çevrimiçi olarak, dönem sonu ise yüz yüze alacağı sınavların yer aldığı sistemdir. Türkiye’de daha çok eğitim alanında kullanılmaktadır. E-öğrenmede sanal sınıfın yeri : Sanal sınıf uygulamaları ile yapılan eğitimler hem işitsel hem de görsel olduğu için katılımcıların hafızalarında çok daha kalıcı olmaktadır. Sanal sınıf ortamlarında video paylaşımı, Powerpoint ve e-belgelerin de paylaşıldığı düşünüldüğünde dijital tabanlı içeriklerin çoğu kullanılmış olmaktadır. Dolayısıyla bilgi işleme yeteneği, motivasyon ve içerikle uyumda artış olmaktadır. Hata bildirim sistemi : Öğrenci sorununu takip edilmesini sağlayan ilgili bir birimin açılması sağlanmalıdır. Öğrenciyi dinlemek ve sorun çözülemeyecek olsa da cevap vermek çok önemlidir. Sistem hatasından dolayı geç fark edilen soruya geç cevap verilmesi dahi; öğrencinin güvenini alır. Sistem içinde olmasa dahi Hata Bildirim örneği ya satın alınmalı ya da açık kaynak geliştirilmelidir.

UZAKTAN EĞİTİMDE İLETİŞİM VE ETKİLEŞİM SÜRECİ Öğrenci Öğretmen Ortam İçerik Öğrenci-öğrenci etkileşimi bir anlamda öğrenciler arasında ders ile ilgili oluşan bilgi, fikirler ve diyalogun karşılıklı değişimini ifade etmektedir. Öğrenci-öğretmen etkileşimi : Yüz yüze iletişimin sağladığı olanaklardan yoksun uzaktan eğitim uygulamalarında öğretmenler öğrencilerin gerek kendi aralarında gerekse öğretmen ile oluşacak etkileşimi öğrencilerin bilişsel özellikleri ve teknik olanaklarını da dikkate alarak planlanmalı, etkileşimi sağlamada uygun teknolojileri işe koşabilmelidir. Ayrıca yüz yüze ve anında etkileşimin olanaklı olmadığı bu tip ortamlardan öğrencilere yeterli miktarda ve sıklıkta geri bildirim sağlanması öğrenci-öğretmen etkileşimi açısından son derece önemli bir durumdur. Öğrenci-ortam etkileşimi : Uzaktan eğitimde etkileşimin bir diğer boyutunu ise öğrenci ve ortam oluşturmaktadır. Ortam tasarımı, çevrimiçi öğretimde etkileşimin sınırlarını belirleyecek olan boyuttur. Örneğin bilgisayar ağları üzerinden gerçekleşen ve uzaktan eğitimin bir türü olan çevrimiçi öğrenmede, öğretim ortamında etkileşimin tamamen tasarım ile ilgili olduğu ve ortamın sunulduğu teknolojiden çok tasarımın, etkileşimin sınırlarını belirlediği söylenmektedir.(Akpınar, 2002). Uzaktan eğitimdeki etkileşim türleri : Öğrenci-öğrenci etkileşimi, Öğrenci-öğretmen etkileşimi, Öğrenci-içerik etkileşimi, Öğrenci-ortam etkileşimidir.

UZAKTAN EĞİTİMİN YARARLARI Artan eğitim fırsatları Farklı coğrafi konumlarda daha fazla kişiye ulaşması gereken eğitimin zamanında verilmesi Çok farklı yerlerde olabilen konu uzmanlarına gerçek zamanda erişim Öğretim ortam ve metotlarında artan esneklik Öğretmen ve öğretim ortam kaynaklarının paylaşımındaki artış Öğrencinin çalıştığı yerde eğitilmesinin sağlanması ile artan üretkenlik

Öğrenci yolculukları ve masraflarında azalma Öğretim ortamı ile gerçek çalışma ortamı arasındaki farklılığının azalması Öğretim masraflarında önemli ölçüde azalma Öğrencilerin derslere erişimini kolaylaştırma Bilgiye erişimin hızlanması ve kolaylaşması Öğretim materyallerinin dağıtımının hızlanması [14]

UZAKTAN EĞİTİMİN SINIRLILIKLARI • Öğrenme ortamlarında önemli görülen yüz yüze etkileşim ortam ve olanakları ortadan kalkması,  • Öğrenme sürecinde karşılaşılan öğrenme güçlüklerinin anında çözülememesi ve bu durumun ardından gelişebilecek sıkıntılar,  • Anında yardım görememe ve sorunun giderilmemesinden kaynaklanan davranışların gelişimi, 

• Kendi kendine çalışma alışkanlığı olmayan ve bu yeteneğini geliştirmemiş bireyler için planlama zorluğu,  • Çalışan bireylerin kendine ayıracakları vakitte ders çalışma zorunluluğu,  • Laboratuvar, atölye gibi uygulama ağırlıklı konuların işlenmesindeki sınırlılıklar,  • Öğrenci sayısındaki fazlalık nedeni ile iletişimdeki sınırlılıklar [15]

BLOG ADRESİMİZ >>>