Tempolu Büyüme İçin Yerel Kapasite Nasıl İnşa Edilir? Güven Sak Kütahya, 22 Ocak 2007

Çerçeve Üniversite sanayi işbirliğinde problem nedir? Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Çerçeve Üniversite sanayi işbirliğinde problem nedir? TEPAV-Dünya Bankası eğitim projesi bulguları Bilgi üretip ticarileştirebiliyor muyuz? TOBB’un yerel kapasite inşası projesinin anlamı nedir? İhtiyacın kaynağı: Türkiye’nin tempolu büyüme kapasitesinin artırılması Yerel düzeyde politika tasarım ve uygulama kapasitesinin önemi Avrupa Birliği sürecini bu çerçeveden nasıl değerlendirebiliriz? Ne yapmalı? yeni riskler, yeni öncelikler, yeni politikalar

Üniversite sanayi işbirliğinden ne anlamalıyız? Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Üniversite sanayi işbirliğinden ne anlamalıyız? Üniversite, insanlığın bilgi birikimini korumak, gençlere aktarmak ve yeniden üreterek, geliştirmekle görevlidir. Buradan iki işlev çıkartabilmek mümkündür: Eğitim Araştırma-geliştirme faaliyetleri (AR-GE) AR-GE faaliyeti esasen bir pozitif dışsallık olarak kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Üniversite kendi kendine AR-GE için örgütlenebilir mi?

Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Kim kimi bulmalıdır? Üniversitelerimiz AR-GE’yi içselleştirecek bir biçimde örgütlenmiş değildir. Şirketlerimiz AR-GE için proje hazırlayarak, üniversitelerin örgütlenmesine katkı sağlayacak güçte değildir. Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun 2005 yılı toplam satış değeri 106 milyar dolarken Microsoft 364 milyar dolarlık satış gerçekleştirmiştir Ortada bir koordinasyon problemi, bir piyasa aksaklığı vardır. TÜBİTAK kaynakları umut kaynağı olmalıdır. Ama hedef eksikliği dikkat çekmektedir. Hedefler için öncelikleri bilmek gerekir. Odaların üstlenecekleri roller artmaktadır. Öte yandan, rekabet gücü için “bilgi” daha belirleyici hale gelmektedir. Şirketlerimiz için ortam değişmiştir, rekabet artmıştır. Katma değer yaratmak eskisi kadar kolay değildir. Üniversitelerin işlevi hayatileşmektedir. Peki, Türkiye’deki durumla ilgili ne biliyoruz?

Türkiye’deki durum: Yüksek Öğretim Sektörü Çalışması Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Türkiye’deki durum: Yüksek Öğretim Sektörü Çalışması TEPAV ve Dünya Bankası ortaklığı Cevabını aradığımız sorulardan bazıları; Yüksek öğretim kurumlarımız Türkiye ekonomisinin ihtiyaçlarına ne kadar duyarlı? Yüksek öğretim kurumlarından mezun olanlar iş verenlerin taleplerinin ne kadarını karşılayabiliyor? Özel sektör ve üniversiteler arasındaki kopukluğun kaynakları neler? Şimdiye kadar yapılmış en kapsamlı çalışma 14 ilde 120 firma ve 24 üniversitenin üst düzey yetkilileri ile yüz yüze görüşmeler yaptık TOBB vasıtasıyla 364 oda ve borsaya anketler gönderdik ve 1845 tane şirketten geri dönüş elde ettik Resmin tamamını görmeyi hedefledik; artık bir fikrimiz var.

Sanayiciye göre üniversite eğitim veriyor. Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Sanayiciye göre üniversite eğitim veriyor. Çalışmanın bulgularına göre sanayiciler yüksek öğretim kurumlarını kendilerine eleman yetiştiren kurumlar olarak görüyorlar. Stajyer öğrenci kabul etmeye oldukça hevesliler Göreli olarak üniversitelerin yetiştirdiği öğrencilerden yerel düzeyde memnuniyet var Sanayici çalıştırdığı elemanın mevcut üretim süreçlerini öğrenmesine daha çok önem veriyor. O yüzden iş başında eğitim üniversitelerin düzenlediği kursların önüne geçiyor. Üniversitelerle ilgili aşağıdaki ifadeler katılıp katılmadığınızı söyleyiniz Hiç katılmıyorum (%) Kısmen katılıyorum (%) Kesinlikle katılıyorum (%) İlimizdeki üniversite mezunlarının kalitesini beğeniyoruz 19,1 38 42,9 İlimizdeki üniversite ihtiyaç duyduğumuz iş alanlarında insan yetiştiriyor 25,5 37,6 36,7 İlimizdeki üniversite ihtiyaç duyduğumuz nitelikte insan yetiştiriyor 24,9 36,2 28,8

AR-GE henüz hayatın bir parçası değil… Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası AR-GE henüz hayatın bir parçası değil… Üniversiteler nitelikli, donanım sahibi eleman yetiştirerek verimliliğe ve dolayısıyla özel sektörün rekabet gücüne katkı yapabilir Ama tek başına bu yeterli değildir. Üniversitelerin innovasyon sürecinde katalizör olması gerekirken Türkiye’de ...... Yükseköğretim kurumlarıyla işbirliği ile ilgili aşağıdaki ifadelere katılıp katılmadığınızı belirtiniz Evet (%) Hayır Hayır ama ileride belki Üniversitelerin teçhizatlarını veya test-kontrol hizmetlerini kullanıyoruz 11 72 18 Çalışanlarımızın üniversitelerdeki sertifika programlarına katılmasına veya üniversitelerde yüksekokul/lisans/yüksek lisans eğitimi almaları için sponsor oluyoruz 70 20 Üniversitelerden araştırmacı veya akademisyenleri eğitim/AR-GE faaliyetleri için danışman olarak tutuyoruz 67 22 Üniversitelerin açtığı kısa süreli kurslardan faydalanıyoruz 57 32 Üniversiteler ile ortak AR-GE faaliyeti yürütüyoruz 9 Üniversitelerle ortak AR-GE dışı projeler yürütüyoruz 7 75 19

Bir koordinasyon eksikliği mi var? Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Bir koordinasyon eksikliği mi var? Üniversitelerle işbirliği yapma konusunda hiçbir girişimde bulunmayanların yüksekliği de dikkat çekici. İşbirliği bir kere başladı mı sorunları çözmek daha kolay TOBB ve yerel odalar koordinasyon eksikliğini ortadan kaldırabilir Sanayicilere göre akademisyenlerin danışmanlık ücretleri olması gerekenden daha fazla Bunun belki de en önemli nedeni aldıkları ücretlerin bir kısmını üniversiteye bırakmak zorunda olmaları Daha da çarpıcı olan ise akademisyenlerin iş dünyasının sorunlarına uzak olduğunun düşünülmesi. Teori ve pratik çelişkisi, terfi kriterleri Üniversitelerle ilgili aşağıdaki ifadeler katılıp katılmadığınızı söyleyiniz Hiç katılmıyorum (%) Kısmen katılıyorum (%) Kesinlikle katılıyorum (%) Akademisyenlerin danışmanlık maliyeti çok yüksek olduğundan hizmet alamıyoruz 18,5 24,5 56,9 Akademisyenler iş dünyasının sorunlarından çok uzak, gelişmeleri takip edemiyorlar 16,7 27,2 56 Bugüne kadar üniversiteler ile işbirliği yapma konusunda girişimde bulunmadık 22,3 22,8 54,9 Üniversiteler bizimle işbirliği yapma konusunda çok istekli değil 24,7 27,5 47,7

Teknolojik yenilenme önemini her geçen gün daha çok arttırıyor Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Teknolojik yenilenme önemini her geçen gün daha çok arttırıyor TÜİK tarafından yayınlanan teknolojik yenilenme istatistiklerine göre İmalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların %40’ı 2002-2004 yılları arasında en az bir sefer teknolojik yenilenme yapmış Bu oran üniversite sanayi işbirliklerinin yaygınlaşmasıyla birlikte yükseltilemez mi? Teknolojik yenilik yapmanın sektörlerin verimlilik ve ihracatlarına katkısı oluyor mu?

Sektörlerde teknolojik yenilenme verimliliği de getiriyor Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Sektörlerde teknolojik yenilenme verimliliği de getiriyor Kaynak: TUİK

Teknolojik yenilenme, verimlilik ve büyüme Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Teknolojik yenilenme, verimlilik ve büyüme Hızlı büyüyen sektörler, yıllık ortalama verimlilik artışları daha yüksek olan ve daha fazla sayıda şirketin teknolojik yenilenmeye yöneldiği sektörler aynı zamanda.   Verimlilik artışı (2002-2005) Teknolojik yenilenme yapanların %'si Büyüme (2002-2005) Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makinaları %10.9 35.62 %37 Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhizatı ve Cihazları %11.32 80,61 %27 Tıbbi Aletler; Hassas Optik Aletler ve Saat %7.31 42.61 %15 Kimyasal Madde ve Ürünler %11.06 52.63 %11 Dabaklanmış Deri, Bavul, El Çantası, imalatı %4.57 17.66 %1 Tekstil Ürünleri %1.88 25.78 %0 Tütün Ürünleri %3.85 12.08 Giyim Eşyası %-0.07 21.93 %-1

Daha çok teknolojik yenilik yapan ihracatını daha hızlı arttırıyor Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Daha çok teknolojik yenilik yapan ihracatını daha hızlı arttırıyor Kaynak: TUİK

Tüm bunların anlamı nedir? (1) Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Tüm bunların anlamı nedir? (1) Üniversite-sanayi işbirliği veya teknolojik ilerleme kendi başlarına amaç değildir. Bu konuların neden önemli olduğunu görmek için daha geniş bir çerçevede bakmakta fayda vardır. Türkiye’de temel sorun: Ekonomimiz bir türlü gelişmiş ülkeler düzeyine yaklaşamamaktadır; aradaki fark kapanmamaktadır.

Türkiye’nin son yıllardaki yakınsama performansı Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Türkiye’nin son yıllardaki yakınsama performansı Türkiye Kişi Başına GSMH’nin AB ve ABD’ye oranı, 1999-2006, 2000 sabit fiyatlarıyla

Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Biz aslında şu anda bir kaç krizle kaybettiklerimizi geri kazanmaya çabalıyoruz… Türkiye Kişi Başına GSMH’nin AB ve ABD’ye oranı, 1968-2006, 2000 sabit fiyatlarıyla

İrlanda, Kore, Türkiye ve Çin için Kişi Başına GSMH’nin AB’ye oranı, Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Kaybetmek kader değil, iyi yönetilen ekonomiler “mucizeyi” başarabiliyorlar... İrlanda, Kore, Türkiye ve Çin için Kişi Başına GSMH’nin AB’ye oranı, 1975-2006, 2000 sabit fiyatlarıyla

AB için son 10 yıllık büyüme ortalaması olan %2,14 baz alınmıştır. Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Türkiye de son dört yılda büyüdüğü gibi büyüyebilirse AB’yi bir kuşakta yakalayabilir Türkiye Kişi Başına GSMH’nin AB’ye oranı, 1975-2047, 2000 sabit fiyatlarıyla, AB için son 10 yıllık büyüme ortalaması olan %2,14 baz alınmıştır. 2033 2019

Tüm bunların anlamı nedir? (2) Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Tüm bunların anlamı nedir? (2) Biz de mucizeyi başarmak istiyorsak, büyüme kapasitemizi artırmamız zorunludur. Bunu yapmak için tempolu büyüme sürecini sürdürülebilir kılmalıyız. Fakat önce risklerimizi iyi yönetmek zorundayız. Cari açık İşsizlik Yaratıcı yıkım

Rekor seviyelerdeki cari açık Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Rekor seviyelerdeki cari açık Yeni dönemde bütçe açıkları yerini cari açığa bıraktı. Kamu tasarruf ederken özel kesim borçlanmasını arttırdı Kamu kesimi bütçe dengesi ve cari denge’nin GSMH’ye oranı (2000-2006) Kaynak: TCMB, Maliye

Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Bazı sektörlerin yapısal olarak daha fazla ithal ara girdiye ihtiyacı var Cari açığın sanayinin değişen yapısından kaynaklanan bir boyutu mu var? Asimetrik büyüme süreci yapısal değişime mi işaret ediyor? Sektörler İthalat Gereği Ortalama Büyüme (2002-2005) (%) Büro Muhasebe ve Bilgi İşleme Makineleri İmalatı %34 37 Radyo,TV Haberleşme Cihazları İmalatı %43 27 Tıbbi, Hassas ve Optik Alet, Saat İmalatı %37 15 Kimyasal Madde Ürünleri İmalatı %41 11 Deriden İşlenmiş Bavul, Çanta vb. İmalatı %23 1 Tekstil Ürünleri İmalatı %20 Tütün Ürünleri İmalatı %14 Giyim Eşyası İmalatı %29 -1 Kaynak: TÜİK 2006 ve TEPAV Hesaplamaları

Son zamanlardaki istihdam eğilimleri: iyi ama yeterli değil.. Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Son zamanlardaki istihdam eğilimleri: iyi ama yeterli değil.. Son dönemde büyümenin iş yaratmadığı doğru değil. Ancak yeterli seviyede iş yaratılamıyor. İşsizlik devam ediyor. Tarım sektörünün küçülmesi ve açığa çıkan istihdam Artan çalışma çağındaki nüfus Bunlara ek olarak: şirketler üstündeki rekabet baskıları, istihdam üzerindeki yüksek vergiler ve artan verimlilik oranları Türkiye’de İstihdam ve Nüfus Artışı Eğilimleri, 1989-2005 Source: TÜİK and WDI

Gençlerdeki ümitsizlik kaygı verici boyutlara ulaşıyor Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Gençlerdeki ümitsizlik kaygı verici boyutlara ulaşıyor İş bulma ümidini kaybedenler, 15-24 yaş arası, bin kişi, 1989-2006 Kaynak: TÜİK

İşsizlerin büyük bir bölümü bir yıldan daha uzun bir süredir işsiz Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası İşsizlerin büyük bir bölümü bir yıldan daha uzun bir süredir işsiz Bir yıldan daha uzun süredir işsiz olanların tüm işsizler içerisindeki payı

Tescil olunan - Terkin olunan esnaf ve sanatkar sayıları (1996-2006) Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Dönüşüm süreci hem şirketleri hem de esnaf ve sanatkarları doğrudan etkiliyor Tescil olunan - Terkin olunan esnaf ve sanatkar sayıları (1996-2006) Kaynak: TESK

Tüm bunların anlamı nedir? (3) Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Tüm bunların anlamı nedir? (3) Riskleri iyi yönetmek günü kurtarmamıza yardımcı olur. Ancak bunun ötesine geçip, büyüme tempomuzu artırabilecek önlemleri de almamız gerekmektedir. İşsizliği azaltmak için eğitim seferberliği Özel sektörün yeni ihtiyaçlarına göre beceriler Beceri dönüşümü; kadınların işgücüne katılımı Cari açığın finansman biçimini kalımlı hale getirmek için yatırım ortamı engellerinin kaldırılması Finansmana erişim, rekabet ortamı, devlet yardımları. Altyapı reformları: enerji-ulaştırma-telekomünikasyon. Katma değeri artırmak, cari açığı azaltmak için bölgelerimizin rekabet güçlerini artıracak tedbirlerin hayata geçirilmesi Yerel kümelenmelerin güçlendirilmesi

Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Şirketlerimizin rekabet gücünü yükseltmek için bölgesel düşünebilme ve hareket edebilme kabiliyeti gerekiyor Kümelenme yaklaşımını benimsemek zorunda olduğumuz bir dönemdeyiz Rekabet gücü ve kümelenmeye dayalı sanayi politikaları önem kazanacak Küresel düşünüp, yerel davranabilme kapasitemizi arttırmamız gerekiyor. Küresel düşünebilmek için malumat ihtiyacı Sektörel ve bölgesel eksenlerde kurulacak diyalog mekanizmaları Doğru bir yabancı yatırım stratejisi ile mevcut kümelenmeler güçlendirilebilir, yenilerinin tohumları atılabilir

Bundan sonraki sürecin nasıl olması gerekiyor? Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Bundan sonraki sürecin nasıl olması gerekiyor? BKA’ların kurulma süreci başladı, ancak bu yeterli değildir. İlk olarak: Yerel kamu kapasitesinin inşa gereği Yerelleşme sürecinin başlaması gerekiyor. Etkin hizmet ulaştırma kapasitesinin ve becerilerinin yerel düzeyde geliştirilmesi önem kazanıyor. Düşünme kapasitesi ise bir sonraki adım. TEPAV’ın rolü İkinci olarak:Yerel sivil kapasitenin inşa gereği Odaların rolü; merkezden yerel düzeye Yerel politika analizi ve politika tasarım kapasitesinin geliştirilmesi Karar alma süreçlerinde şeffaflığın önemi ve medyanın rolü Üniversite-oda işbirliği TEPAV’ın rolü: Akademik ve Yerel Medya Network Projeleri

Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası TEPAV Nedir? Sivil Toplum Kuruluşu değildir. Düşünce üreten bir kuruluştur. “Bağımsız yapıda kurulması” kararı. NGO’dur ama kamu ile birlikte çalışır. Politika analizi yapar, ortak düşünme platformu oluşturur. Amaç, günlük olayları anlık kararlarla karşılama geleneğini kırmak, günlük olaylara uzun vadeli ve üzerinde önceden düşünülmüş bir perspektiften bakabilmektir. Türkiye özellikle son dönemde acil kararları etraflıca düşünemeden almaktadır. “Stratejik Derinlik” kararları.

TEPAV Projelerinden bazıları: Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası TEPAV Projelerinden bazıları: Özel sektörün hükümetle kuracağı politika diyalogu için araçlar geliştirmek, gündemin bilgi içeriğini doldurmak IX. Kalkınma Planı için Sanayi Politikası Raporu ( DPT ile birlikte) Yatırım Ortamı Değerlendirme Projesi (Dünya Bankası ile) Rekabet Ortamı Değerlendirme Projesi (FIAS ve Rekabet Kurumu ile) Yükseköğretim Sektörü Projesi (Dünya Bankası ile) Ekonomik gelişim sürecinin yönetişimi Etki analizi kapasitesi oluşturulması Yerelleşme çalışmaları, yerel kalkınma çerçevesi (İç İşleri Bakanlığı ve yerel idareler ile) Mali izleme ve Şeffaflık İzleme Bölgesel Entegrasyon Barış için Sanayi Girişimi-Filistin (TOBB ile) Karadeniz ve Avrasya Projesi (TOBB ile)

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Demografik geçiş çok önce başladı, ancak değerlendiremedik: Becerilerin dönüşümü en az eğitimi kadar önemlidir Ülkenin en çok ihtiyacı olan becerilerin verilmesi Tüm öğrenciler sanayi ile yakın ilişki içindeler Küresel ekonomide faaliyet gösteren iş adamları yetiştirmek: Yabancı dil, eleştirel düşünmeyi teşvik, farklı alanlarda eğitim Sektörlerde ticari yenilik yapabilecek mühendisler Yoğun bir üniversite-sanayi işbirliği Politika analiz edebilen ve tasarlayabilen kamu yöneticileri Kamu Yönetimi Yüksek Lisans Programı (Harvard ve SAIS) Çok sayıda ülkedeki vaka çalışmalarına odaklanarak, doğru ve yanlış tecrübelerin incelenmesi Bölgeden kamu yöneticileri arasında “network” kurulması Sektörel Araştırma Enstitüleri

Tempolu Büyüme için Yerel Kapasite İnşası Teşekkürler www.tepav.org.tr