LABORATUVAR TEKNİKERLİĞİ VE SORUNLARI MEMORİAL HASTANESİ Özkan Kaşıkçı

TARİHÇE Dünyada laboratuvar kavramı 200 yıl öncesine dayanır Fransız devrimi sonrası özgürleşen bilim sadece sanayi alanında gelişmemiş tıp alanında da gelişmiştir. Tıp tarihi 19 YY sonlarına doğru kabuk değiştirerek; geleneksel tedavi arayışını bırakmış, nedenler ve mekanizmalar üzerine yoğunlaşmaya başlamıştır. 20 yy başlarında ise Biyokimya,Parazitoloji,Mikrobiyoloji, ve seroloji gibi alanlara ayrılarak ilerlermesini sürdürmüştür. Laboratuvar alanında olağanüstü gelişmelerin meydana gelmesi, bu alanda eğitilmiş elemanların da yetiştirilmesi ihtiyacını doğurmuştur.

TARİHÇE Bunun için ülkemizde ilk olarak 1946 yılında sağlık ve sosyal yardım bakanlığına bağlı olarak hemşire – laborant okulu açılmıştır. Daha sonra 1961 yılında yapılan düzenleme ile Sağlık Bakanlığı bünyesinde Ankara Yenişehir Sağlık Kolejinde Tıbbi Laboratuar, Radyoloji ve Çevre Sağlığı olmak üzere 3 branşta yeni bir okul açılmıştır. 1984-1985 eğitim-öğretim yılında ise lise mezunlarına yönelik, sağlık sistemine ara insan gücü yetiştirmek amacıyla Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulları bünyesinde 2 yıllık Ön Lisans programları başlamıştır.

TARİHÇE 1996 da başlayan A.Ö.Fakültesi bünyesinde Sağlık Personeli Ön Lisans programlarında Sağlık personellerine değişik adlar altında 2 yıllık eğitim verilmeye devam edilmektedir(Sağlık Memurluğu,Sağlık teknikeri, Veteriner Laboratuar Teknikeri v.b) Bugün ise 44 SMYO unda 29 farklı programda eğitim verilmektedir.

LABORATUVARIN ÖNEMİ Teknoloji ve tıbbın hızla ilerlemesi laboratuarların da kendi içlerinde biyokimya, mikrobiyoloji, immunoloji,genetik, patoloji gibi branşlara ayrılmasını gerektirmiştir. Ayrıca laboratuvar teknolojinin gelişmesi, test sonuçlarının seri bir şekilde sonuçlanmasını ve güvenirliliğini artırmıştır. Bu durum hekimlerimizin laboratuara olan ilgisini çekmesini sağlamıştır. Günümüzde ise laboratuvarların önemi 3 alanda kendini göstermektedir. Koruyucu hekimlikte; Toplum sağlığı Antikor taramaları Genetik araştırmalar

LABORATUVARIN ÖNEMİ 2. Tedavi edici hekimlikte; 3. Rehabilitasyon Hastalığın teşhis edilmesinde Teşhis edilen hastalığın tedavisinde Hastalığın takibinde 3. Rehabilitasyon Rehabilite edilen hastaların takibi Sinirsel hastalarda ilaç takibi Eklem rahatsızlıklarında

LABORATUARIN ÖNEMİ Yukarıda belirtilen sebepler doğrultusunda hekimlerimizin laboratuvara ilgisi artmıştır Teşhis ve tedavide %70 oranında laboratuvarlar kullanılmaktadır.

GÜNÜMÜZDE LABORATUVARLARIN TÜRKİYE VE DÜNYADAKİ YERİ Ülkemizde klinik laboratuvarlara verilen önem , diğer gelişmiş ülkelerde verilen önemin oldukça gerisindedir. Örneğin bazı avrupa ülkelerinde her testi çalışan laboratuarlar yerine bir testte uzmanlaşmış laboratuvarlar bulunmaktadır. Yine ülkemizde laboratuar teknolojisine gereken önem verilmemektedir. Örneğin kullandığımız cihaz ve manuel kitlerin hemen hemen hepsi dış orjinlidir. Ülkemizin bir diğer eksiğide uzman hekim yetersizliğidir. Bugün Fransada ortalama 5000 civarında uzman hekim varken ülkemizde yarısı kadardır.

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI I. EĞİTİM Yukarıda da belirtildiği gibi klinik laboratuvarların hızla gelişmesi ve çalışılan testlerin hassasiyetinin artması laboratuvar personelinin de kalifiye olmasını gerektirmektedir. Ülkemizde laboratuvar teknisyeni eğitimi ya sağlık meslek liselerinde yada SMYO okullarında verilmektedir. Buralarda verilen eğitim de yeterli olmamaktadır. Egitim sorunlarını 3 ana başlıkta toplayabiliriz

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Temel eğitim Sorunları; Bilindiği gibi SMYO iki yıllıktır. Bu iki yıl içerisinde hem teorik hemde pratik eğitimi verilmektedir. Uzman hekim ise 6 yıl temel eğitim, 4 yıl uzmanlık egitimi almaktadır. Bu eğitim farkı ciddi bir sorun olarak görünmektedir. Bir laboratuvar teknikerinin her laboratuar branşında çalışır anlayışından vazgeçerek bir kişinin bir laboratuar dalında uzmanlaşmasının sağlanması gerekir.

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Laboratuvar teknikerliği mezunlarına kendi alanlarında ilerleme yolunun açılması gerekir. Sertifika proğramlarının olmaması veya yeterli seviyede olmaması Laboratuvar teknolojileri ile ilgili kongre ve seminerlerin yeteri kadar düzenlenmemesi ve laboratuvar teknikerlerinin katılımının sağlanmaması Oss kat sayı uygunsuzlugu

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Katsayısı mesleki eğitimi bitirdi Malatya'da İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi projesi kapsamında 'Hayat boyu öğrenme stratejileri' bilgilendirme semineri düzenlendi. Seminere Malatya Valisi H. İbrahim Daşöz, İnönü Üniversitesi Rektörü Cemil Çelik, Milli Eğitim Müdürü Mehmet Bulut, Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı H. Hüseyin Erkoç, YÖK Temsilcisi Prof.Dr. Abdullah Çavuşoğlu, Avrupa Komisyonu Türkiye delegasyon Temsilcisi Prof. Dr. Mustafa Balcı ve sivil toplum kuruluş temsilcilerin yanı sıra yöneticiler katıldı. Seminerin açılışında konuşan İl Milli Eğitim Müdürü Mehmet Bulut, yok olmaya başlayan mesleki eğitimin bu projeler sayesinde hak ettiği yere gelmesini beklediklerini söyledi. Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı H.Hüseyin Erkoç da kalifiyeli eleman sıkıntısı yaşadıklarını belirtti. Erkoç, "ÖSS'deki adaletsiz katsayı uygulaması nedeniyle mesleki eğitim yok olmaya başladı. Hükümetten bir an evvel bu uygulamayı kaldırmasını bekliyoruz." dedi. Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu Eğitim Sektörü Yöneticisi Prof. Dr. Mustafa Balcı ise, hayat boyu öğrenmenin kendilerini esnek öğrenme sistemlerinin kurulmasına doğru götürdüğüne dikkat çekti. Balcı, bir ülkenin tüm vatandaşlarının öğrenme fırsatlarından yararlanabilme imkânlarını sağlamak gerektiğini kaydetti.

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI b. İletişim eğitimi sorunları; laboratuvar teknisyenler değişik vesilelerle hastalarla muhatap olmaktadır. Dolayısı ile hasta ile iyi iletişim kurması gerekmektedir. Hasta memnuniyetinin ön plana çıktığı günümüzde iletişimin önemi daha da artmaktadır. O yüzden laboratuvar teknisyenlerinin iyi bir halkla ilişkiler veya iletişim eğitimi almaları gerekir. Laboratuvar teknikeri işini çok iyi bilmesi yeterli değildir. hastaların testlerle ilgili sorularına anlaşılır cevap vermesi, aynı zamanda doğru sonuç için doğru örnek alımı ile ilgili hastalara anlaşılır bilgi vermesi gerekir.

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Bebek ve çocuklardan numune almadan önce onlarla çok iyi iletişimin kurulması gerekir. Bu durum hem çocukların korkularını yenmesini sağlar hem de ebeveyni rahatlatır. Bunun için pedagoji eğitimi de verilmesi gerekir.

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI c. Güvenlik Eğitimi; Laboratuvar da karşılaşılan tehlikeler Kan veya serumda bulunan bulaşıcı patojenler AIDS HCV HBSAG Diğer numunelerde bulunan patojenler Bakteri enfeksiyonları Hastane enfeksiyonları

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Laboratuvarda bulunan kimyasallar Yanıcı kimyasallar Yakıcı kimyasallar Kansorejen kimyasallar Laboratuvarlarda bulunan toksik maddeler Formaldehit Sülfirik asit Hidroklorik asit Cihazlardan yayılan radyasyon

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Görüldüğü gibi laboratuvar teknikerleri bir çok tehlikeyle karşı karşıyadır. Buna karşın verilen eğitim yeterli olmamaktadır. Gelişmiş laboratuvarlarda gerekli ikaz ve işaretler olsa bile birçok laboratuvarda yeterli düzeyde bulunmamaktadır. Böyle bir tehlike ile karşı karşıya kalındığı zaman hangi şartlarda ne gibi haklara sahip olunduğu laborantlar tarafından bilinmemektedir.

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI II. YASAL SORUNLAR Laboratuvar kurulum şartları Laboratuvar kurmak için bir takım yasal zorunlulukların yerine getirilmesi gerekir. Bunlardan bazıları, Dilekçe Uzman hekim diploma örnegi Tescilli uzmanlık belgesi örnegi Çalışacağı testlerin listesi Kimyasa madde listesi Laboratuvar araç gereç listesi Kroki vb.

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Laborantların bağlı olduğu kanunlar Kamuda çalışan laborantlar kadrolu olanlar 657 sayılı devlet memuru kanununa Sözleşmeli olanlar ise 657 sayılı devlet memuru kanunun 4/B maddesine bağlı Özelde sektörde çalışan laborantlar 4857 sayılı iş kanununa bağlı

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI B. Laborantların sahip olduğu haklar Çalışma saati - kamu da mecburi çalışma haftada 45 saattir ve bu çalışma saati Cumartesi Pazar tatil olacak şekilde düzenlenir. özel sektörde net 45 saat olmakla birlikte brüt 55-60 saati bulabilmektedir. İzin - kamuda yeni başlayan bir memurun yıllık izni 20 gün iken özel sektörde bu 14 gündür. Ücret - kamu sektöründe maaşın yanında döner sermayeden pay verilirken özel sektörde sadece teklif edilen maaş verilmektedir Tazminat İş akdinin fesh edilmesi

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI C. İyileştirilmesi gereken durumlar Maaş Gelişmiş ülkelerde laboratuvar teknisyenlerinin yıllık gelirleri 25-45 bin dolar iken ülkemizde en fazla 15 bin dolar olabilmektedir. Özellikle Anadolu’da özel sektörde çalışan teknikerler neredeyse asgari ücrete çalışmaktadırlar. Çalışma şartları Yetersiz ekipman Fiziksel şartlar Güvenlik ikaz ve işaretlerin yetersizliği Düzenli risk takibi yapılması

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI D. Laboratuarlarda çalışan personelin orjinleri şu anda kamu ve özel sektörde çalışan personel SML SMYO Biyoloji Kimya Su ürünleri v.b. Gibi okullardan mezun olmuşlardır

LABORATUVAR TEKNİKER VE TEKNİSYENLERİNİN SORUNLARI Kazanılmış hakların devam ettirilmesi Yukarıda da belirtildiği gibi laboratuvar personelinin eğitim durumu farklılık göstermektedir. Sağlık bakanlığının 20.12.2006 ve 6766 sayılı yazısı sonucu biyoloji ve kimya mezunları laboratuvar teknikyen veya tekniker olarak çalışamamaktadır. Şimdiye kadar çalışan biyoloji ve kimya mezunların haklarının korunması veya bu bölümlerde gerekli derslerin verilmesi