T.C. BAŞBAKANLIK Hazine Müsteşarlığı TÜRKİYE İÇİN ÇOK YILLI HARCAMA ÇERÇEVESİNİN TASARLANMASI

YAPI  Bütçeler; ekonomide fiyat istikrarının sağlanması, gelir dağılımının düzeltilmesi, yatırımların teşvik edilmesi gibi hedeflerin gerçekleştirilmesinde kullanılan en önemli mali araçlardan biridir. Bu amaçlara ulaşılabilmesini teminen bütçe mutlaka çok yıllı tasarlanmalıdır.  Anayasa’da yıllık yapılması öngörülen bütçe, 5018 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ile 3 yıllık hazırlanmaya başlanmıştır.  Dönemi Bütçe Çağrısı; “Kamu idareleri, Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan, Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberinde yer alan makro politikalar, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükler, ödenek teklif tavanları, genel ilkeler ve standartlar ile çok yıllı bütçeleme anlayışını esas alarak gider ve gelir tekliflerini sunacaklardır.”

SÜREÇ Mayıs’ta DPT, Orta Vadeli Program’ı hazırlar, Bakanlar Kurulu onaylar, Resmi Gazete’de yayımlanır. 15 Haziran’da Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Mali Plan’ı hazırlar, Yüksek Planlama Kurulu onaylar, Resmi Gazete’de yayımlanır. 30 Haziran’da Maliye Bakanlığı, Bütçe çağrısı yapar, Bütçe hazırlama rehberini yayımlar Başbakanlık, Resmi Gazete’de yayınlatır. 30 Haziran’da DPT Yatırım Genelgesi ve, Hazırlama Rehberi yayımlar. Resmi Gazete’de yayımlanır.

ORTA VADELİ MALİ PLAN Bütçe sürecinde yer alan 2. dokümandır. Gelecek 3 yıla ilişkin,  Toplam gelir ve gider tahminlerini  Hedef açık ve borçlanma durumunu  Merkezi yönetim bütçe büyüklüklerini  Kamu idarelerinin ödenek teklif tavanlarını içerir. OVMP’ye dayalı olarak hazırlanan yılları merkezi yönetim bütçesi ile;  Kaynakların belirlenmiş temel politika öncelikleri doğrultusunda tahsisi,  Kamu harcamalarının kalitesinin artırılması ve bu suretle halkımızın hayat standardının yükseltilmesi amaçlanmıştır.

UYGULAMA  Mali mevzuatın, çok yıllı bütçeleme anlayışı açısından yeterli derinliğe sahip olmasına rağmen, uygulama alanında arzulanan sonuçlara henüz ulaşılamamıştır.  Kanunda sürecin açıkça tanımlanmasına rağmen, politika dokümanlarının yayınlanması konusunda aksaklıklar yaşanmaktadır. Örneğin Dönemi bütçesi, OVP ve OVMP yayımlanmadan hazırlanmıştır.

UYGULAMA...  Çok yıllı bütçeleme, yalnızca ilgili yıl bütçe büyüklüklerine Maliye Bakanlığınca belirlenen deflatör rakamının uygulanması ve izleyen 2 yılın bütçesinin oluşturulmasından ibarettir.  İzleyen yıl bütçelerinin gerçekçi projeksiyonlar yapılmadan yalnızca deflatör yardımıyla hesaplanıp, hazırlanması; çok yıllı bütçelemenin modern fonksiyonlarını yerine getirmesi konusunda yetersiz kalmasına neden olmaktadır.

UYGULAMA...  Merkezi yönetim geliri ve gideri arasındaki bağın kopuk olması nedeniyle bütçe, ekonominin geneli açısından otomatik stabilizatörlerin çalışmasına olanak vermemektedir.

FİNLANDİYA - TÜRKİYE  Harcama limitlerinin Hükümet Programlarında 4 yıllık sürecin tümü için kararlaştırılması, karar alıcılara siyasi sorumluluk yüklemesi açısından olumludur.  Güçlü siyasi taahhüde uyma yönünde varolan eğilimin, karar alıcıların uzun vadeli politikalardan uzaklaşıp popülist kararlar almalarını engelleyici bir tedbir olduğu düşünülmektedir.  Bu amaçla, kararlaştırılan harcama limitlerine uyulması açısından gerekli tedbirlerin alınması ve bunu teminen kamuda etik kültürünün yerleştirilmesi adına çalışmalar yapılmalıdır.

FİNLANDİYA v.s. TÜRKİYE  Yatırımların veya finansmanlarının ötelenmesi konusunda Türkiye’de yatırımların özellikle seçim öncesi dönemlerde yüksek oy getirmesi nedeniyle derhal yapılması, finansmanının ise bir sonraki hükümete ötelenmesi uygulaması mevcuttur. Bu amaçla, hazırlanan çok yıllı yatırım programlarında belirtilen taahhütlere uyulmasını teminen gerekli tedbirler alınabilir.  Mahalli idareler tarafından yerine getirilen hizmetlerin toplam kamu hizmetleri içerisindeki oranı açısından iki ülke arasında büyük fark bulunmaktadır. Bu nedenle, yerel yönetim hizmetleri konusunda her iki ülke açısından kendi iç dinamiklerine uygun politikalar üretilmesi önem arz etmektedir.

T.C. BAŞBAKANLIK Hazine Müsteşarlığı TEŞEKKÜRLER..