SAFRANBOLU MESLEK YÜKSEKOKULU KARABÜK ÜNİVERSİTESİ SAFRANBOLU MESLEK YÜKSEKOKULU TERMESSOS AYŞE DİNÇ 2007015207009 SAFRANBOLU, 2009

İÇİNDEKİLER 1.Coğrafi Konumu 2.Tarihçesi 3.Büyük İskender olayı 4.Çift “s” nin anlamı 5.Termessos 6.Görülebilecek yerler 6.1.Kral yolu 6.2.Agora 6.3.Tiyatro 6.4.Odeon 6.5.Tapınaklar 6.6.Kaya mezarları ve lahitler 6.7.Kurucunun evi 7.Nasıl gidilir? 8.Kaynakça

1.COĞRAFİ KONUMU Akdeniz Bölgesinde Toros Dağları üzerinde kurulmuş bir Pisidya kentidir. Antalya’nın 30 km kuzeybatısında yer alır. Denizden ortalama yüksekliği 200 metre olan Antalya dağları çevresindeki travertenlerden 1.665 metre yükseklikte, güllük dağının tepesinde doğal bir platform üzerine kurulmuştur.

2.TARİHÇESİ Pisidya şehirlerindendir. Pamphylia ve Roma yönetiminde kalmıştır. III. yüzyılda en parlak çağını yaşayan şehir V. yüzyılda terk edilmiştir. Yollar üzerinde olmayışı nedeniyle ilk çağımızdan günümüze kadar Türkiye’de en iyi korunan antik bir şehirdir. Toros’ların Güllük Dağı yamaçlarında yer alan antik Termessos şehrini, Anadolu’nun yeşil ırkı olan Solymler kurmuştur. Termessos ve Solymler hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte Bellerofon efsanesine bağlı olarak Homeros’un İlyada’sında Solymler’den Termessos halkı olarak bahsedilmektedir.

3.BÜYÜK İSKENDER OLAYI Büyük İskender’e direnen tek Pisidya kentiydi. Bu şehir tarihte ilk defa Büyük İskender kuşatmasıyla anılmaktadır. Bu olayla ilk ilgilenen ve Termessos’un stratejik önemini kaydeden eski tarihçilerden biri olan Arrianos, şehri kuşatan başa çıkılamaz doğal engellerden dolayı şehrin küçük bir birlikle bile savunulabileceğini belirtmiştir. İskender Pamphylia’dan Frigya’ya geçmek istemiş ve Arrianos’a göre Frigya’ya yol Termossos’tan geçiyordu. Gerçekten de daha alçak ve kolay geçitler varken, İskender’in neden o kadar sarp olan Yenice Geçit’ini tırmanmayı seçtiği hala tartışma konusudur. Perge’deki düşmanlarının İskender’i yanlış yola gönderdiği de söylenir. İskender Termessosluların kapattığı geçidi geçmek için oldukça çaba ve zaman harcamıştır. Bu sinirle geri dönerek Termessos’u kuşatmıştır. Muhtemelen Termessos’u zapt edemeyeceğini bildiğinden, İskender hücuma geçmiştir fakat bunun yerine kuzeye doğru yürümüş ve öfkesini Sagalassos’dan çıkarmıştır.

4.ÇİFT “S” NIN ANLAMI Termessos’taki çift “s”, şehrin Anadolu insanları tarafından kurulduğuna dair dil bilimsel bir kanıt sağlar. 5.TERMESSOS Termessos’un, huzur veren ve el değmemiş görünümüyle diğer antik kentlerden daha farklı ve etkileyici bir havası vardır. Ayrıca Termessos Ulusal Parkı içinde bulunması ve koruma altında tutulan çok sayıda bitki ve hayvan türüyle bir arada bulunup eşine az rastlanır bir sentez oluşturması ayrı bir özelliğidir. Kent dağlık ve engebeli bir alanda kuruludur.

6.GÖRÜLEBİLECEK YERLER Milli Park’ta tabiatin sunduğu bütün güzellikleri zenginlikleri ve Termessos şehrinin surları, kuleleri,kral yolu,Hadrian kapısı Gymnasıum tiyatro Odeon zengin süslemeli mezarlar sarnıçlar ve drenaj sistemi gezilebilir. Nisan Aralık ayları ziyaret için en uygun zamandır.

6.1. KRAL YOLU Ana yoldan sarp yolla şehre ulaşılır. Şehre kuzeydoğu yönünden giren Kral Yolu, şehrin merkezine giren en önemli yoldur. Bu yoldan geçen biri, etrafında Termessosluların Kral Caddesi olarak isimlendirdikleri eski yolun yanı sıra Helenistik Dönem istihkam duvarlarının, sarnıçların ve diğer bir çok kalıntının bulunduğu meşhur Yenice Geçit’ini görebilir. Bu cadde Termessos halkının katkılarıyla yapılmıştır. Şehir kapısının doğusundaki duvarlarda zarlarla kehanet içeren oldukça enteresan yazıtlar vardır. Roma İmparatorluğu tarihi boyunca bu tür büyüler, sihirler ve batıl inançlar yaygındı. Kral Yol’unun sonunda Hadrianus Kapısı dikkat çeker.

6.2.AGORA Resmi binaların bulunduğu Termessos şehri, iç duvarların az ilerisindeki düz arazide yer alır. Bu yapılardan en dikkat çekici olan çok özel mimarı özelliklere sahip bulunan Agora’dır. Bilinenin aksine dikdörtgen biçimli olmayan Agora, üzerinin kapalı olması, önünde açık bir spor alanının bulunması, altında birbiriyle bağlantılı beş sarnıcın yer alması gibi özellikleriyle benzerlerinden ayrılır.

6.3. TİYATRO Agora’nın hemen doğusunda tiyatro vardır. Pamphylia ovasının üzerinde manzaraya hakim olan tiyatro hiç şüphesiz Termessos ovasının en göz alıcı yapısıdır. Bu tiyatro Roma tiyatrosunun en belirgin özelliklerini sergiler. Helenistik caeva yada yarım dairesel oturma alanı, diazoma ile ikiye ayrılır. Diazoma’nın üzerinde sekiz, aşağısında on altı oturma sırası vardır. Tiyatro yaklaşık 4000-5000 seyirci kapasitesine sahiptir.

6.4. ODEON Diğer tüm klasik şehirlerde olduğu gibi tiyatronun yaklaşık 100 metre ilerisinde odeon vardır. Çatı seviyesine kadar iyi korunmuş olan Odeon en iyi kalite yontma taş duvarcılığı örneği sergiler. Üstü örtülü meclis binası olan Odeon’un 600 kişilik oturma yeri bulunmaktadır. Birbirine bağlı 5 sarnıçtan oluşan yer altı sarnıcı su depolamak ve zeytinyağı saklamak için kullanılmıştır.

6.5. TAPINAKLAR Termessos’ta değişik büyüklüklerde ve çeşitlerde 6 tapınak vardır. Bunlardan 4 tanesi Odeo’nun yanında kutsal olduğu tahmin edilen alanda bulunmuştur. Bu tapınaklardan ilki Odeo’nun tam arkasında yer alır ve gerçekten görkemli bir duvarcılık işçiliği sergiler. Ancak, geriye 5 metre yüksekliğindeki tapınağın iç duvarlarından başka çok az şey kalmıştır. İkinci tapınak Odeo’nun güneybatı köşesinde uzanır. Halen ayakta duran ve tamamlanmış olan girişte bulunan bir yazıta göre bu tapınak Artemis’e ithaf edilmiştir. ARTEMİS TAPINAĞI

Artemis tapınağının doğusunda dor tarzı tapınağın kalıntıları vardır Artemis tapınağının doğusunda dor tarzı tapınağın kalıntıları vardır.Bir kenarda altı veya on bir sütundan oluşan peripteral tiptedir. Boyutlarına göre değerlendirilecek olursa bu tapınak, Termessos’un en büyük tapınağı olmalıdır. Daha ileride doğuda kesilmiş taşlardan yapılan terasın üzerinde küçük bir başka tapınağın kalıntıları vardır. Tapınak yüksek bir podyum üzerinde yükselir,ancak hangi tanrıya ithaf edildiği bugün bilinmemektedir. Bu tapınağın girişi sağdadır ve buda bir yarı tanrıya yada kahramana ait olabileceğine işaret eder. Diğer iki tapınak Korinth düzenindeki Attalos Stoası’nın yanında yer alır. Yine bugün halen bilinmeyen tanrılara ve tanrıçalara ithaf edilmişlerdir.

6.6. KAYA MEZARLARI VE LAHİTLER Şehrin güneyi, batısı ve kuzeyinde çoğu şehir duvarları içerisinde olan, kayaya oyulmuş mezar taşları bulunan geniş mezarlar vardır. Bunlardan bir tanesini Alcetas’a ait olduğu düşünülmektedir. Ne yazık ki, mezar hazine avcıları tarafından yağmalanmıştır. Mezarın içerisinde Kline’nın arkasında sütunların arasında bir çeşit kafes oyulmuştur ve bunun yukarısında muhtemelen süslenmiş bir friz vardı. Mezarın kalan kısmı M.Ö IV. yüzyıla tarihlendirilebilecek ata binen bir savaşçının betimlemeleriyle bezenmiştir.

Yüzyıllardır şehrin güneybatısında sık ağaçların arasında saklanan lahit, insanı bir anda tarihi törenin derinliklerine götürür. Ölüler kıyafeti, mücevherleri ve diğer aksesuarlarıyla bu lahitlere konurdu. Yoksulların bedenleri, sade taş, kil yada ahşap lahitlerde yakılırdı. M.S II. yüzyıla uzanan bu lahitler, yüksek kaideler üzerinde durur. Öte yandan zengin aile mezarlarında lahitler soyuyla ya da onun yanına gömülme izni olanlarla birlikte ölen kişi için hazırlanmış şatafatlı bir şekilde bezenmiş yapının içine yerleştirilmiştir. Böylelikle, kullanım hakkı resmi olarak garanti altına alınmış oluyordu. Ayrıca, lahitlerinin açılmasını engellemek ve mezar soyguncularını korkutmak için tanrıların öfkesini çağıran yazıtlarda bulunabilir.

6.7. KURUCUNUN EVİ Şehrin güneybatısında, kurucunun evi olarak isimlendirilen Roma tipinde fevkalade güzel bir villanın kalıntıları yer almaktadır. Cephe duvarı dor düzeninde olan ve 6 metre yüksekliğine erişen yapı, kapısının sol tarafındaki kitabesinden dolayı kurucunun evi adını almıştır.

7.NASIL GİDİLİR? Akdeniz bölgesinde, Antalya ili Korkuteli ilçesi sınırları içinde ve Toros Dağları üzerinde yer alan Milli Park’a Antalya – Korkuteli karayolu ile ulaşılır. Milli Park Antalya’ya 35 km uzaklıktadır.

8.KAYNAKÇA 1.Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi – cilt 20 2.Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedisi – cilt 12 3.Antik Şehirler Rehberi – Kayhan Dörtlük 4.Yurt Ansiklopedisi- cilt 2 5.2000 Antalya İl Yıllığı – Antalya Valiliği 6.Antalya Rehber – Basım Yayın Dağıtım Reklamcılık ve Ticaret A.Ş. 7.Türkiye Turizm Coğrafyası – Yrd. Doç. D. Mehmet Gürdal 8.Dünya Gibi Bir Ülke Türkiye – M. Ali Birant 9.Türkiye Tarihi Yerler Klavuzu – M. Orhan Bayrak 10.Türkiye’nin Turizm Coğrafyası – Yrd. Doç. Dr. Ersin Güngördü 11.Türkiye’deki Tarihsel Adlar 12.www.e-gezi.net 13.www.anatolia.luwa.be