AİLE HEKİMLİĞİNİN TANIMI TARİHÇESİ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı 2014, Erzurum

AMAÇ Bu oturumda; Aile Hekimi ve Aile Hekimliğinin tanımı, Tarihçesi, Temel özellikleri, Gelişimi ve Bugünkü durumu hakkında bilgi sunulması amaçlanmaktadır.

HEDEFLER Bu oturumun sonunda katılımcılar; Aile Hekiminin ve Aile Hekimliğinin tanımını yapabilmeli, Aile Hekimliğinin temel özelliklerini sayabilmeli, Aile Hekimliğinin dünyada ve Türkiye’deki gelişim sürecini anlatabilmeli, Bu süreç içerisindeki önemli kilometre taşlarını sayabilmelidir.

AİLE HEKİMLİĞİNİN TANIMI Kendine özgü eğitim içeriği araştırması kanıt temeli klinik uygulaması olan akademik ve bilimsel bir disiplin ve birinci basamak yönelimli klinik bir uzmanlıktır. (WONCA Avrupa 2011 tanımı)

Aİle HEKİMİNİN TANIMI Yaş, cins, hastalık ayırt etmeksizin, bireylere, ailelere ve bir sağlık merkezine bağlı nüfusa Bireysel, Kapsamlı, Sürekli, Bütüncül sağlık temel hizmeti sunan tıp fakültesi mezunudur. (Leeuwenhorst Tanımı 1974)

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ Tıpta değişim yeni değildir. Tıp başından beri sık sık değişmektedir. Bu değişim, bazı bilimsel, teknolojik ve sosyal etkilere yanıt olarak gerçekleşmektedir. Aile hekimliği de tıp tarihi sırasında gelişen yeni disiplinlerden birisidir.

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ Yeni disiplinler 3 yolla oluşur; 1- Büyük disiplinlerden bölünerek 2- Eski disiplinlerden dönüşerek 3- Yeni baştan Aile hekimliği için genel pratisyenlikten dönüşmüştür diyebiliriz.

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ Mortalite ve Morbiditedeki Değişiklikler

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ Uzmanlaşmada İlerleme Flexner Raporu (1910-1930) (uzmanlaşmanın önünü açıyor) Branşlaşmanın artması (20. yy başları) İlk defa Francis Peabody 1923’de tıp bilimlerinde uzmanlaşma sonucunda hastaların ortada kaldığını ve insanları bir bütün olarak ele alacak bir uzmanlık dalının olması gerektiğini belirtmiştir. Millis ve Willard (1966) (Nasıl bir birinci basamak hekimi istiyoruz? sorusuna yanıt aramışlardır. Mezuniyet öncesi eğitimi nasıl olmalı, sürekli tıp eğitimi nasıl olmalı, mezuniyet sonrası eğitimi nasıl olmalı? Bununla ilgili problemleri ortaya koyup çözümler üreten bir rapor olarak hazırlanıyor. )

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ İleri uzmanlık alanları Disiplinler arası ilişkinin azalması Teknolojiye bağımlı, pahalı tanı-tedavi Uzmanlaşma çağının doruk noktasında, değişen mortalite ve morbidite paterninde bireylere genel yaklaşım gösterecek yeni bir hekim tipine ihtiyaç vardı.

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ Davranış Bilimlerindeki Yeni Gelişmeler Hasta-hekim ilişkisi Aile ilişkileri Sağlık, hastalık ve rahatsızlık kavramı Hekimin rolü Tıbbi etik

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ Hastanenin Değişen Rolü Yataklı sağlık hizmetlerinin maliyetindeki artış Hastane enfeksiyonları Uzun süreli sağlık hizmeti gereksinimi olanlar Bu durum hastane dışında verilen sağlık hizmetlerinin önemini artırmıştır.

AİLE HEKİMLİĞİNİN KÖKENİ 1978 Alma-Ata konfreransında WHO sağlık hizmetlerinde birinci basamağın önemini kabul etmiştir. AH, sağlık hizmetlerinin basamaklar arasında organizasyonunda lider ve kilit konumdadır.

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Sağlık sistemiyle ilk tıbbi temas noktası (“Gate keeper=Kapı tutucu” ) Açık ve sınırsız hizmet olanağı Yaş, cinsiyet ya da kişinin başka herhangi bir özelliğinden bağımsız hizmet

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Kolay ulaşılabilir olma Coğrafi Ekonomik Sosyokültürel

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Entegre ve koordineli hizmet Koruyucu Tedavi edici Palyasyon Rehabilite edici Hizmet basamakları arasında koordinasyon Konsültasyon Sevk Takip (Kişinin sağlık sorumluluğunu alan hekim)

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Sürekli bakım Hastalığın belirli bir evresi ile sınırlı değildir; Prekonsepsiyondan ölüm anına kadar sorumluluk (Hastalıkta, sağlıkta, hastalık öncesi ve sonrasında sürekli aynı kişilere hizmet)

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Bütüncül bakım Sağlıkla ilgili bütün durumlar Fiziksel Psikolojik Sosyal (WHO sağlık tanımına uygun!)

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Kişisel Birey merkezli bakım

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Kapsamlı bakım Bireye yönelik danışmanlık, sağlık eğitimi, tanı, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerin bir arada yönetimi ile mevcut sağlık durumunun korunması ve geliştirilmesine yönelik kapsamlı hizmet

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Aile ve toplum yönelimli bakım Sorunların aile ve toplumsal örüntüleri Toplumun sağlık sorunları Gereğinde diğer sektörler, meslek grup ve kuruluşları, gönüllü kuruluşlarla birlikte çalışma

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Gizlilik ve yakınlık Sürekli bakım sonucunda yaşama yayılan, sürekli ve yakın bir ilişki

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Savunuculuk Aile Hekimi tüm sağlık konularında ve sağlık hizmeti veren diğer kişilerle ilişkilerinde hastasının yanındadır

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Sağlık kaynaklarının etkili kullanımı Sürekli aynı kişilere hizmet verilmesi sonucu: Reçete yazımı, Uzmana sevk, Konsültasyon, Labarotuvar tetkikleri, Yatarak tedavilerde kısıtlı kaynakların maliyet etkin kullanımının sağlanabilmesi

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Özgün görüşme ve klinik karar verme süreci Etkili iletişim, etkili hasta hekim görüşmesi Ayrışmamış hastalar Toplumdaki rahatsızlıkların gerçek sıklıklarıyla görülmesi Toplumdaki rahatsızlıkların prevalans ve insidansının klinik kararda belirleyici olması

Aİle Hekİmlİğİnİn TEMEL ÖZELLİKLERİ Ekip hizmeti Diğer disiplinlerle, Diğer sağlık personeli ile işbirliği Gerektiğinde, Sosyal hizmet, Eğitim hizmeti, İş hizmeti verenlerle de işbirliği

AİLE HEKİMLİĞİ TARİHİ ve 4 ÖNEMLİ OLAY

1-LEEUWENHORST: HOLLANDA, 1974 Gereklilik - Tanım Tüm dünyada kabul görmüş bir Aile Hekimliği tanımının yapılması gerekliliği, Birinci basamak hekimliğinin, insanı organ veya sistemlerini esas alarak inceleyen diğer klinik uzmanlık dallarından farklı bir uzmanlık dalı olduğu vurgulanarak Aile Hekimliğinin tanımı yapılmıştır. (Leuwenhorst Tanımı)

2-ALMA ATA KONFERANSI, 1978 Hizmet Sunumu “2000 yılında herkese sağlık” Birinci basamak hekimliği kendine özgü bilgi ve tutum içerir Birinci basamakta hizmet sunumunu birinci basamakta uzmanlaşmış hekimler vermelidir.

2-ALMA ATA KONFERANSI, 1978 Hizmet Sunumu Sağlık hizmetlerinin yönelimi değişti Sağlık sistem ve politikaları tekrar gözden geçirildi Tıpta uzmanlık dalları yeniden tanımlandı “Aile Hekimliği Uzmanlığı” 1983’te Tababet Uzmanlık Tüzüğü’nde yer almıştır

TÜRKİYE:80’lerde Pratisyen Hekim … Çok sayıda görev ve sorumluluk Yetersiz çalışma ortamları Maaşların yetersiz kalması Sürekli tıp eğitiminin yetersizliği SONUÇ: Birinci basamağın işlevselliğinde azalma, Birinci basamağın güven ve itibar kaybı TUS’a yönelme

3- AVRUPA BİRLİĞİ KARARLARI (Direktifleri) 1975,1986, 1993, 2001 EĞİTİM Avrupa Birliği üyesi ülkelerin birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışacak hekimlerin tıp fakültesi mezuniyeti sonrası en az 2 yıl AH uzmanlık eğitimi alması gerektiğini karara bağlamış ve bu uygulamaya başlanması için 1 Ocak 1995 tarihini hedef olarak belirlemiştir. 2001’de bu süre 3 yıl olarak kabul edilmiştir. 1985 yılında Ankara, İstanbul ve İzmir’deki Sağlık Bakanlığı Eğitim Hastanelerinde uzmanlık eğitimi başlatıldı.

DÜNYADA UZMANLIK EĞİTİMİ SÜRELERİ Belçika 3 yıl Danimarka 5 yıl Almanya 4 yıl İzlanda 5.5 yıl İrlanda 5 yıl Hollanda 3 yıl Norveç 6,5 yıl Portekiz 4,5 yıl İsveç 81 ay İsviçre 5 yıl ABD 3 yıl Filipinler 3 yıl Japonya 6 yıl Kore 3 yıl Tayvan 3 yıl Singapur 3 yıl Y. Zelanda 3 yıl Avustralya 3 yıl İngiltere 4 yıl İspanya 3 yıl

4-WHO VE WONCA , ONTARİO KONFERANSI (1994) POLİTİKA GELİŞTİRME Sağlık bakımını daha eşit, maliyet etkin ve bireysel gereksinimlere yanıt verir kılabilmek için KÖKTEN değişiklikler yapmak gerekir. Her ülkede bağımsız aile hekimliği örgütleri kurulmalıdır.

Türkiye 1990 Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği (AHUD) 1998 Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği (TAHUD) oldu. www.tahud.org.tr 16 Temmuz 1993’de alınan YÖK Kararı uyarınca tıp fakültelerinde aile hekimliği anabilim dallarının kurulması uygun görülmüştür.

Türkiye 1993’te Trakya Üniversitesi’nde Aile Hekimliği Anabilim Dalı kurulmuş ve asistan eğitimi başlatılmıştır 1994 ilk akademisyen Halen 50 Aile Hekimliği anabilim dalı mevcuttur

Türkiye Türkiye Aile Hekimliği Dergisi; 1997’den bu yana hakemli dergi olarak yayımlanmaktadır. www.turkailehekderg.org Ulusal Aile Hekimliği Kongreleri; 1993’den bu yana her yıl düzenlenmektedir. Aile Hekimliği Güz Okulu

Türkiye’deki diğer dergiler Konuralp Tıp Dergisi  Eurasian J. of Family Medicine  Turkish J. of Family Medicine and Primary Care  Smyrna Tıp Dergisi  Sağlıkta Nabız Dergisi  GeroFam Turkish Family Physician Klinik Tıp Aile Hekimliği

Türkiye 2010 dan itibaren her yıl Ulusal Kongre 2008’de Avrupa Aile Hekimliği Kongresi İstanbul’da o yıla dek en geniş katılım olan 5000 kişinin katılımıyla TAHUD tarafından yapıldı. (WONCA EUROPE 2008) 2015’de yine İstanbul’da düzenlenecek.

MESLEKİ ÖRGÜTLENME WONCA : Dünya Aile Hekimleri Örgütü EURACT : Eğitim EUROPREV : Koruyucu hekimlik EQUIP : Kalite EURIPA : Kırsal hekimlik EGPRN : Araştırma