EĞİTİMİ Hazırlayan Prof. Dr. Mustafa Ferit ACAR FUTBOLDA YARATICILIK VE EĞİTİMİ Hazırlayan Prof. Dr. Mustafa Ferit ACAR

YARATICILIĞIN TANIMI Bilinenlerden yola çıkarak eski ile yeni arasında ilişki kurmak,alışılmışın dışındaki farklılıkları yakalayarak,deneyerek,özgün etkinlikler oluşturma çabasıdır. Yaratıcılık yoktan yeni bir şey yaratma anlamında değildir. Tam tersine var olan gerçeği, düşünceyi, zihinsel yetenek ve becerilerini keşfetmeyi, seçmeyi, iletmeyi ve sentezlemeyi kapsamaktadır. Yaratıcılık rastlantısal da olabilir (olasılıkların arttırılması çabasının ürünü ) Yaratıcılık öğrenilebilinen ve geliştirilebilinen bir durumdur.

Yaratıcılık, farklı kavramlar bileşimidir. Aslında insanoğlu yaratıcılıkla ilgili yeterli kaynaklarla doğmuştur. Sorun bu kaynakların zaman içinde eksik tanımı, yanlış inanç ve eylem kalıpları yüzünden tahribata uğramasıdır. İnsanlara bir şeyin nasıl yapıldığını söylemenin yanında, nasıl yapılması gerektiğini onlara da sormanın da büyük önemi bulunmaktadır.

FUTBOLDA YARATICILIK Futbolun teknik elemanlarının futbol müsabakasının beklenmeyen anlarında farklı şekilde uygulanmasında, taktik varyasyonlarda rakibi şaşırtan alışılmamış çözümler üretmede hatta müsabaka sonunda sevinmesinde bile farklılıklarla karşımıza çıkar.

GÜNÜMÜZDEKİ DURUM Türkiye futbol açısından son derece yetenekli gençlere sahip genç ve kalabalık bir nüfusa sahip olmakla beraber bu yetenekli gençler istenilen oranda yukarılara taşınamamaktadır. Halbuki yabancı ülkelerde yaşayan daha az sayıdaki Türk çocuklarının üst düzey futbolcu olabilme oranı ise daha yüksektir. Bu durum eğitim sistemlerindeki farklı yaklaşımların bir sonucudur.

KULÜPLERİN YAKLAŞIMI Kulüp yönetimleri gençlik geliştirme programlarının başarısını sadece tüm kategorilerdeki alınan başarılar ölçüsünde değerlendirmektedir. Bu durumda çalışan antrenörler de yarışmacı özelliği ön plana çıkarmakta, eğitim öğesine yeteri kadar yer vermemekte, yaratıcı futbolculara gerekli toleransı göstermemektedir. Kulüpler bu eğitimi sağlayacak ortamları yaratamamaktadırlar.

OKULLARIN YAKLAŞIMI Öğretmen merkezli eğitime dayanan yöntemlerde öğretmen aktif, öğrenci pasif olduğundan yaratıcılığın geliştirilmesine olanak verilmemektedir. Yaratıcılığı geliştirmek için öğrenci merkezli yöntemler ağır basmalıdır. Bu etkinlikler hem bireysel hem de grup halinde gerçekleştirilmelidir. Yaratıcılık eğitimi okul öncesinden başlayıp, eğitim ve öğretimin her kademesinde uygulanmalıdır.

YARATICILIK KAVRAMI YARATICILIKTAKİ EVRELER HAYAL EVRESİ ( Hazırlık ) Futbolcu burada yeni bir olayı ya da tekniği kafasında birleştirerek tam anlamıyla kullanılır hale getirir. ELEŞTİRİ EVRESİ ve ( Evreka ) Futbolcu ürettiği yeni teknik ve davranışı inceler, onun ne zaman, hangi koşullarda işine yarayacağını, bu yeni tekniğin kendine ve başkalarına olan katkısını düşünür, güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koyar. Gerekirse hayal gücünü kullanarak uygun göreceği yerleri düzeltir ya da yeni bir fikir ve tekniği uygulamaya koyar GERÇEKLEŞTİRME EVRESİ ( rafine olma ) Bu evre yeni ürünün ( teknik ya da davranış) ortaya konulması durumudur. Kullanıma geçilir.

YARATICILIKTAKİ ENGELLER Eksik bilgi. Duygusal engeller, Kültürel engeller, Öğrenilen engeller ( çağrışım duvarları ) Yüklü program engelleri.

YARATICILIK EĞİTİMİNİN GENEL KOŞULLARI Yeterli bilgi birikimine sahip olunması Farklı araç ve gereçlerden yararlanmak Uygun eğitim ortamının sağlanması Motivasyon Taklitlerden yararlanma Kalıplaşmanın önlenmesi Kültürü çeşitlendirme Bağlantılar arama, Ekip çalışmalarına yer verme ( beyin fırtınaları) Antrenörlerin tutumu *

ANTRENÖRLERİN TUTUMU Kalıplaşmış davranışlardan uzak kalmalıdırlar, Otoriter bir ortamda yaratıcılık geliştirilememektedir. Mizah ve şakalaşma ortamları da uygun bir çevredir. Antrenör futbolcuları korkmadan yeni şeyler incelemeye yönlendirmelidir.Riskle yaşama yeteneği. Oyuncuların sıra dışı, beğenilmeyen soru, düşünce ve çözümlerini saygı ile karşılamalıdır. Yaratıcı düşünceler ödüllendirilmelidir. Ölçme ve değerlendirme teknikleri çoğaltılmalıdır. Antrenörün kendisi de yaratıcı olmalıdır.

FUTBOLDA YARATICILIĞI GELİŞTİRME TEKNİKLERİ Her maçtan önce, o maçta yer alabilecek oyuncuların listesinin veya oyun sisteminin ne olması gerektiğine ilişkin görüşler değişik yollarla ( yazılı ve sözlü ) futbolculardan istenebilir. Çok fazla kontrole ihtiyaç duyulmayan, ya da karar verebilme olgunluğuna ulaşıldığının görüldüğü durumlarda (penaltıyı atma vs.) antrenör tarafından oyunculara devredilebilir. Hareket ideomotorik bir eylemdir.Bu eylemde zeka boyutu önemlidir. Bu nedenle karmaşık taktikleri çözümlemede gereksinim duyulan zekayı çeşitli yollarla (spor dışında ) geliştirme çalışmaları yapılmalıdır.

Film ve video kayıtları başlatılıp, durdurularak, sorularla futbolcular farklı taktik düşünmelere zorlanmalıdır. Son yıllarda yaygınlaşan FIFA 2009,Football Menager gibi bilgisayar oyunları taktik similasyonlar yoluyla taktik becerilerin, oyun zekasının ve yaratıcılığının geliştirilmesinde son derece yararlıdır. Antrenmanlarda pozisyonlar sonlandırıldıktan sonra durdurularak ( yaratıcı duraklatma) futbolcuya bir düşünme payı bırakılarak yaptığı hareketten farklı bir teknik veya yolla çözüm bulup, sonuca gitmesi ya da alternatifleri sıralaması istenebilir. Hareketler tanınmış bir futbolcunun uyguladığı bir teknik ya da birkaç futbolcunun tekniğinin karışımı ile yapılmaya çalışılmalıdır.

Hareketler abartı ile yapılmaya çalışılmalıdır. Antrenmanın sonunda yapılan tam saha oyun esnasında zaman zaman tam serbest bir bölüm uygulaması yapılmalıdır. Antrenmanın sonunda yeni öğrendikleri hareketlerin evrelerini, hareketlerin püf noktalarını, kendi hatalarını yazmaları veya çizmeleri, antrenmanları özetlemeleri istenebilir. Önemli maçlar, kuvvetli rakipler, çok başarılı ya da başarısız olunan bir maç video filmine kaydedilerek bu film üzerinde çalışma yapıp alternatifler tartışılmalıdır.

Yazı tahtasında soru-cevap şeklinde pozisyonlar sporcularla tartışılmalıdır. Teknoloji geliştikçe slayt, film, bilgisayar gibi olanaklardan yararlanılmalıdır.