Tıbbi Atık Yerel Eğitim Programı Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı TIBBİ ATIKLARIN TOPLANMASI AYRI TAŞINMASI GEÇİCİ DEPOLANMASI VE BERTARAFI ÇEVRE BEKÇİ İLE DEĞİL, AKIL VE SEVGİ İLE KORUNUR Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 BATMAN İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi Atık Yerel Eğitim Programı Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi Atık ? Dünya Sağlık Teşkilatı : “Sağlık kuruluşları, araştırma kuruluşları ve laboratuarlar tarafından oluşturulan tüm atıklar tıbbi atıktır.” “Bunun dışında evde yapılan tıbbi bakım (diyaliz, insülin enjeksiyonları) esnasında üretilen atıklar gibi küçük veya dağınık durumda bulunan kaynaklardan çıkan atıklar da tıbbi atıktır”. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 BATMAN İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi Atıkların Kont. Yönetmeliği: 22.07.2005 tarih ve 25883 RG Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Amaç: tıbbi atıkların üretiminden bertarafına kadar; a) Çevreye ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesine, b) Çevreye ve insan sağlığına zarar vermeden kaynağında ayrı olarak toplanması, ünite içinde taşınması, geçici depolanması, taşınması ve bertaraf edilmesine, yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik esasların belirlenerek uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Tıbbi Atık; Ünitelerden kaynaklanan, EK-2’de C, D ve E grupları altında yer alan enfeksiyöz, patolojik ve kesici-delici atıkları Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Mülki Amirler -Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili bütün faaliyetlerin denetimini yapmak, aykırılık halinde yaptırım uygulamak, -Oluşan, toplanan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarlarını yıl sonunda rapor halinde Bakanlığa göndermek, -Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı vermek -Tıbbi atık bertaraf ücretini MÇK aracılığıyla belirlemek, -Bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerini denetlemek Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri I-Ünite içi atık yönetim planını hazırlamak, II-Tıbbi, tehlikeli ve evsel nitelikli atıklar ile ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplamak, III-Ayrı taşımak, IV-Geçici atık deposu inşa etmek/konteyner bulundurmak, V-Personeli eğitmek, VI-Atıkların bertarafı ile ilgili harcamaları karşılamak, VII-Oluşan tıbbi atık miktarını kayıt altına almak, yıl sonunda valiliğe göndermek. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Belediyelerin Yükümlülükleri I-Tıbbi Atık Yönetim Planını hazırlamak, II-Tıbbi atıkları geçici atık deposundan/konteynerinden alarak taşımak, III-Tıbbi atık taşıma araçları için taşıma lisansı almak, IV-Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesislerini kurmak, işletmek, V-Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesisleri için ön lisans/lisans almak, VI-Geçici atık depolarına yapı ruhsatı vermek, VII-İlgili personeli eğitmek, VIII-Toplanan, taşınan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarını kayıt altına almak, yıl sonunda valiliğe göndermek Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi Atıkların Neden Olabilecekleri Sağlık Riskleri Tıbbi atıklar, üretildikleri andan yok edilme işlemi sona erinceye kadar geçen süreçte çevre ve insanla doğrudan ya da dolaylı etkileşim içindedir. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Tıbbi Atık Yerel Eğitim Programı WHO 2000 yılında kontamine şırıngaların yol açtığı enfeksiyonlar sonucu oluşan hastalıkları şöyle sıralamıştır: 21 milyon Hepatit B (HBV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların % 32 i) 2 milyon Hepatit C (HCV) enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların %40 ı) 260.000 HİV enfeksiyonu (tüm yeni enfeksiyonların %5 i) Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 BATMAN İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi atıklar miktar olarak az olmalarına rağmen, yüksek oranda risk taşıyan çok önemli bir atık grubudur. Bu atıklar enfekte olmalarının yanısıra tehlikeli kimyasallar, ilaçlar, toksinler, radyoaktif maddeler gibi çok miktarda tehlikeli maddeleri de içerirler. Tüm dünyada olduğu gibi tıbbi atıkların yönetimi ve bertarafı ülkemizde de önemli çevre sorunlarından biri olarak yer almaktadır. Sağlık kuruluşlarında üretilen tıbbi atıklar, genelde katı atıklarla birlikte karışık olarak toplanabilmekte ve gelişigüzel depolanmaktadır. Bu şekilde düzensiz yönetilen tıbbi atıklar, bu atıkları ayrıştıran personele ve topluma olan sağlık tehditleri başta olmak üzere çok sayıda çevresel sorunlara yol açmaktadır. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi atıkların yönetimine ilişkin ilkeler şunlardır; Tıbbi atıkların çevre ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi yasaktır. b) Tıbbi, tehlikeli ve evsel atıkların oluşumunun ve miktarının kaynağında en aza indirilmesi esastır. c) Tıbbi atıkların, tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması esastır. d) Tıbbi atıkların kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması ve bertarafı esastır. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR (20 03* ve 15 01*) TIBBİ ATIKLAR (18 01* ve 18 02*) TEHLİKELİ ATIKLAR RADYOAKTİF ATIKLAR A: Genel Atıklar 20 03 01* B:Ambalaj Atıkları 15 01 01*,15 01 02* 15 01 04*,15 01 05*, 15 01 06*,15 01 07*, C: Enfeksiyöz Atıklar 18 01 03* ve 18 02 02* D: Patolojik Atıklar 18 01 02* E: Kesici Delici Atıklar 18 01 01* 18 02 01* F: Tehlikeli Atıklar 18 01 06*, 18 01 08*, 18 01 10*, 18 02 05*, 18 02 07* G: Radyoaktif Atıklar Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi Atık Yerel Eğitim Programı Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı ATIK KATEGORİSİ TANIM ve ÖRNEKLER ENFEKTE ATIK Patojen içerdiğinden kuşku duyulan atık laboratuar kültürleri; karantina koğuşlarından çıkan atıklar; enfekte hastalarla temas eden araç-gereçler; dokular PATOLOJİK ATIK Vücut dokuları veya sıvıları Vücut parçaları; kan ve diğer vücut sıvıları; fetüsler KESİCİLER Kesici atık İğneler; infüzyon setleri; bistüriler; bıçaklar; kırık camlar FARMASÖTİK ATIK İlaç içeren atık Miyadı dolmuş veya kullanılmayan ilaçlar, ilaç içeren veya ilaçla kontamine maddeler GENOTOKSİK ATIK Genotoksik özellikli maddeleri içeren atık Sitotoksik ilaç içeren atıklar (sıklıkla kanser tedavisinde kullanılan), genotoksik kimyasallar KİMYASAL ATIK Kimyasal madde içeren atıklar Laboratuar ayıraçları, film banyo kimyasalları, miyadı dolmuş veya kullanılmayan dezenfektanlar, solventler YÜKSEK ORANDA AĞIR METAL İÇEREN ATIKLAR Piller, kırık termometreler, kan basıncı ölçüm cihazları BASINÇLI KAPLAR Gaz silindirleri, gaz kartuşları, aerosol kutuları RADYOAKTİF ATIK Radyoaktif madde içeren atık : Radyoterapi veya laboratuar araştırmalarından artan sıvılar; kontamine olmuş ambalajlar; radyonükleidler ile muayene veya tedavi edilen hastaların dışkı ve idrarı, kapalı kaynaklar. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011 BATMAN İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tespit Edilen Aksaklıklar-Belediyeler -Tıbbi atık taşıma aracının olmadığı veya mevzuata uygun olmadığı,(?) -Tıbbi atık taşıma araçları için lisans alınmadığı,(?) -Personelin özel kıyafet kullanmadığı,(?) -Taşınan atıkların miktarının bilinmediği ve veri kayıt sisteminin olmadığı,(?) -Sorumlu personele eğitim verilmediği,(?) -Bertaraf tesislerinin bulunmadığı veya mevzuata uygun olmadığı(?) Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tespit Edilen Aksaklıklar-Üniteler -Geçici atık depolarının olmadığı veya mevzuata uygun olmadığı, -Geçici atık deposunun kapısında uyarı yazısı ve amblem olmadığı, -Geçici atık deposunun çevresinin temizlenmemiş olduğu, -Geçici atık deposu yerine kullanılan konteynerde uygun depolama yapılmadığı, -Tıbbi atık konteynerinde evsel atıkların da depolandığı, -Konteynerlerin içinin kirli olduğu, üzerlerinde tıbbi atık amblemi ve yazısının bulunmadığı, -Sorumlu personele eğitim verilmediği, -Atıkların miktarının bilinmediği ve kayıt sisteminin bulunmadığı, Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı e) Tıbbi atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı tıbbi atık üreticileri, taşıyıcıları ve bertarafçıları kusur şartı olmaksızın sorumludurlar. f) Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına olabilecek zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. g) Tıbbi atık üreticileri atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla yükümlüdürler. h) Tıbbi atık üreten sağlık kuruluşları ile bu atıkların taşınması ve bertarafından sorumlu belediyelerin/özel sektör firmalarının tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelinin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi ve tıbbi atık yönetimi kapsamındaki faaliyetlerin bu personel tarafından yapılması esastır. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi Atık Kaynakları Tıbbi atık kaynakları, üretim miktarlarına göre genellikle majör ve minör olarak sınıflandırılabilir. Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Büyük Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları Orta Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları Küçük Miktarda Atık Üreten Sağlık Kuruluşları Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

2009 Yılı Batman İlinde Tıbbi Atık Miktarı 1092 Kg/gün 398.580 Kg/yıl Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Tıbbi atıkların çevreye etkileri; Biyolojik Kimyasal Fiziksel nitelikte olabilmektedir Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Sağlık Kuruluşları ve Belediyelerin Tıbbi Atık Eğitim Programı Doğrudan veya aracı hayvanlarla bulaşabilen cüzam, veba, kolera, dizanteri, tüberküloz, kuduz, sıtma gibi hastalıklar biyolojik olumsuzluklara örnek olurken; Çöp depolama alanlarında oluşan sızıntı suları ve gazlar, kimyasal ve biyolojik olumsuzluklara neden olmakta; Çevreye sorumsuzca bırakılan atıklar insanlara fiziksel zararlar verebilmektedir. Yetersiz temizlik ve atık yönetimi uygulamaları ile çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki kalkınamamış ve/veya kalkınmakta olan ülkelerde açıkça gözlemlenmektedir. Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011

Yönetmelik Uygulamaları Tıbbi Atık Torbası Personel giysileri Taşıma Aracı Geçici Depolama Kayıt Sistemi Tıbbi atık Taşıma aracı ve lisansı Bertaraf Çevre Mühendisi Hasan AYRAL 27/04/2011