I.DÜNYA SAVAŞI(1914-1918)

SAVAŞ ÖNCESİ SİYASİ DURUM

SAVAŞ ÖNCESİ DEVLETLERİN DURUMU Almanya ve İtalya milli birliklerini geç kurmuşlardı. (1870-1871)Bundan dolayı sömürgeciliğe de geç başlamışlardı. Sömürgeciliğe başladıklarında mevcut sömürge alanları azalmıştı.

SAVAŞ ÖNCESİ DEVLETLERİN DURUMU Özellikle Almanya,İngiltere’ nin elinde bulunan sömürge topraklarına saldırmaya başladı.Oysa İngiltere ve diğer Avrupa Devletleri sömürgelerini kaybetmek istemiyorlardı. Böylece Almanya-İngiltere rekabeti başladı.

SAVAŞ ÖNCESİ DEVLETLERİN DURUMU Almanya güçlü bir devlet olarak siyasi birliğini kurduktan sonra Fransa’nın elinde bulunan  Alsas-Loren bölgesine göz dikti.Yapılan savaşla kömür bakımından zengin olan bu bölgeyi Fransa’dan aldı. Bölgeyi Almanya’dan geri almak isteyen Fransa Almanya’ya karşı İngiltere ile ittifak kurmaya başladı.

SAVAŞA DOĞRU Böylece devletler arasında bloklaşma başladı. Balkanlarda ise milliyetçilik akımının etkileri hüküm sürüyordu. Rusya Panslavizm politikası ile Balkanlarda egemenlik kurmak istiyordu.Bu durum Balkanlarda çıkarı olan Avusturya-Macaristan imparatorluğunun işine gelmiyordu.

ÜÇLÜ İTTİFAK (1882) Devletler arasındaki çıkar çatışmaları ittifak ve itilaf gruplarının doğmasına neden oldu. Üçlü İttifak: Almanya İtalya Avusturya-Macaristan İtalya 1915’te İzmir ve çevresi İngilizler tarafından kendilerine vaat edilince itilaf grubuna dahil olmuştur. Osmanlı Devleti ve Bulgaristan Almanya’nın yanında savaşa girmiştir.

ÜÇLÜ İTİLAF (1907) Üçlü İtilaf: 1-) İngiltere 2-) Fransa 3-) Rusya 1917 yılında Rusya’da meydana gelen ihtilal sonucu Çarlık rejimi sona ermiş;yeni Sovyet yönetimi savaştan çekilmiştir. A.B.D ulusal çıkarları gereği 1917 yılında İngilizlerin safında savaşa girmiş ve savaşın kazanılmasını sağlamıştır 30’un üzerinde ülke ve dominyon itilaf devletleri ile beraber savaşa katılmıştır.

SAVAŞTAN KARELER

SAVAŞIN GENEL SEBEPLERİ Avrupalı Devletler arasında sömürgecilik yarışı ve ekonomik rekabet. Hammadde ve Pazar arayışı Almanya ve İngiltere arasındaki ekonomik rekabet. Milliyetçilik akımı İttifak ve İtilaf devletlerinin oluşması.   Avusturya ve Rusya’nın balkanlardaki çıkar çatışmaları

SAVAŞIN BAŞLAMASI Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahdı Arşidük Franz Ferdinand Saraybosna’yı ziyarete gelmişti.Burada Gavriel Princip adlı Sırp bir öğrenci tarafından öldürüldü. (28 Haziran 1914)

SAVAŞIN BAŞLAMASI Avusturya-Macaristan bu suikastı bahane ederek Sırbistan’a savaş açtı.Rusya Sırbistan’ın yanında yer aldı. Fransızlar Rusya’yı destekledi.Almanya da Avusturya-Macaristan imparatorluğu ile aynı grupta olduğundan Avusturya’nın yanında savaşa katıldı. Böylece savaş kısa zamanda Avrupa’ya ve tüm dünyaya yayıldı.

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRMESİ Savaşın başlangıcında Osmanlı Devleti tarafsız kalmayı tercih etmiş ve bir dizi tedbirler almışlardır. Genel seferberlik ilan edilmiş Boğazlar kapatılmış Kapitülasyonlar tek yanlı olarak kaldırılmıştır.

OSMANLI’NIN ALMANYA’YI TERCİH NEDENLERİ Kaybedilen toprakları geri alma düşüncesi Turan idealini gerçekleştirme düşüncesi Almanya’nın savaşı kazanacağına kesin gözüyle bakılması Yalnızlık politikasından kurtulmak istemesi Kapitülasyonlardan dolayı İngiltere ve Fransa’nın baskısı İttihatçı subayların Alman hayranlığı Yunan ‘’ Megallo İdeası’’ nı engellemek.

ALMANYA’NIN OSMANLI’DAN BEKLENTİLERİ Açılacak yeni cepheler ile yükünü hafifletmek Boğazları kontrol ederek Rusya’ya yardım gidişini engellemek. Süveyş Kanalını ele geçirerek İngilizlerin sömürge yollarını ele geçirmek Ortadoğu petrollerini kontrol altında tutmak. Halifelik nüfuzundan yararlanmak Osmanlı nüfusu ile Alman teknolojisini bütünleştirmek.

OSMANLI’NIN SAVAŞA GİRMESİ Akdeniz’de İngiliz ve Fransız donanmasından kaçan iki Alman gemisi (Goben ve Breslaw) Çanakkale Boğazı’ndan geçip Marmara denizine girmişti. Bu gemileri isteyen İngilizlere cevap olarak;daha önceden parası ödendiği halde sipariş edilen savaş gemilerini teslim etmedikleri için bu iki Alman gemisine el konulduğu söylenmiştir

OSMANLI’NIN SAVAŞA GİRMESİ Osmanlı Devleti,kendisine sığınan Alman gemilerinin isimlerini Yavuz(Goben) ve Midilli(Breslaw) olarak değiştirmişti.Ancak mürettebat yine Almanlardan oluşuyordu. İngilizler saffında savaşa girme isteği reddedilen Osmanlı yönetimi, 2 Ağustos 1914’te Osmanlı-Alman Gizli İttifak anlaşmasını imzalamıştır.

OSMANLI’NIN SAVAŞA GİRMESİ Bu anlaşma sonrası Karadeniz’e açılan Goben ve Breslaw Rusların Karadeniz sahillerini bombalamıştır. (29 Ekim 1914) 2 Kasım’da Rusya;5 Kasımda ise İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmişlerdir.

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRMESİ İLE: 1-Yeni cepheler açılmıştır. Savaş daha geniş alana yayılmış ve uzamıştır. 2-Almanya ve müttefikleri avantaj sağlamıştır ve Avrupa’da rahatlamıştır. 3-İngiltere Kıbrıs’ı kendi topraklarına kattığını açıklamıştır. 4-Savaş Orta Doğuya kaymıştır. 5-Gizli antlaşmalar gündeme gelmiştir. 6-İngiliz sömürge yolları tehlike altına girmiştir. 7-Rusya’nın İtilaf devletleri ile bağlantısı zedelenmiştir.

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER 1-KAFKAS CEPHESİ (1915):Cephenin Açılma Sebepleri: 1-Başlamış olan Rus taarruzunu durdurmak 2-Bakü petrol bölgelerini el geçirme düşüncesi 3-Orta Asya Türk dünyası ile irtibatlaşarak Rusya’yı zor duruma düşürmek 4-Enver Paşanın Turan imparatorluğu kurma fikri 5-Avrupa’da rahatlamak isteyen Almanya’nın Osmanlı’yı kışkırtması

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER 1-KAFKAS CEPHESİ: 1 Kasımda harekete geçmiş olan Rus birliklerine karşı Osmanlı 22 Aralıkta harekete geçti. Bölgeye yazlık elbiselerle gönderilen ve yardım getiren geminin Ruslar tarafından batırılmasıyla desteksiz kalan Osmanlı askeri, Rusya’nın teknik üstünlüğü ve ağır kış şartları karşısında büyük bir mağlubiyet aldı. Erzurum, Erzincan, Bitlis, Muş, Van ve Trabzon Rusların eline geçti.

OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER 1-KAFKAS CEPHESİ: Çanakkale savaşlarından sonra Kafkas cephesine atanan Mustafa Kemal Paşa 8 Ağustos 1916’da Bitlis’i 9-10 Ağustosta ise Muş ilimizi Ruslardan geri aldı.

1-)KAFKAS CEPHESİ Rusya’da Bolşevik ihtilalinin başlaması (Ekim 1917) Kafkas Cephesinde Osmanlı lehine sonuçlar ortaya çıkarmış; Ruslarla Osmanlı arasında 15 Aralık 1917’de Erzincan Mütarekesi; Ruslar ile İttifak devletleri ve Osmanlı arasında 3 Mart 1918 ise Brest-Litowsk Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Rusya Kars,Ardahan ve Batum’u terk ederek Osmanlı’ya geri verdi. Önemi: 1-Kafkas, Galiçya, Makedonya ve Romanya cephesi kapandı 2-Berlin Antlaşması ile kaybedilen Elviye-i Selase Rusya’dan geri alındı 3-Osmanlı askerî yönden rahatladı 4-İtilaf bloğu sarsıldı.

1-)KAFKAS CEPHESİ Açıklamalar: 1-Brest-Litowsk Antlaşmasını İtilaf Devletleri onaylamadı. 2-Ruslar Kafkaslardan çekilince; Gümrü civarında, İngilizlerin desteğiyle Ermeni Devleti kuruldu. 3-Türkler antlaşmadan sonra geçici olarak Hazar’a kadar ilerlemiştir. 4-Ruslar Elviye-i Selase’de plebisit yapılmasını istemiştir.

1-)KAFKAS CEPHESİ Kafkas Cephesinin Özellikleri: 1-Osmanlı’nın savaştığı ilk taarruz cephesidir. 2-Osmanlı, mağlup olduğu halde, bu cephede toprak kazandı. 3-Ruslar tarafından Osmanlı’ya karşı kullanılmaya çalışıldığından dolayı; bölgedeki Ermeniler 14 Mayıs 1915’de çıkarılan tehcir kanunu ile Suriye bölgesine gönderildi.

2-)KANAL CEPHESİ(14 Ocak 1915) Cephenin Açılma Sebepleri: 1-İngiltere’nin Hint sömürge yolarını kontrol altına almak. 2-Mısır’ı İngiltere’den geri almak. 3-İslam alemini İngilizlere karşı harekete geçirmek. 4-Almanya’nın telkinleri. Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu İngilizler karşısında tutunamayarak Filistin’e çekilmiştir.

2-)KANAL CEPHESİ(14 Ocak 1915) Kanal Cephesinin Özellikleri: 1-Osmanlı’nın ikinci taarruz cephesidir. 2-Osmanlı’nın ilk kapanan cephesidir. 3-Türk ordusu Tih sahrasında sıcaktan kırılmıştır. 4-İngilizler deniz yoluyla sömürgelerinden yardım almıştır. 5-Osmanlı’ya Almanlar destek göndermiştir. 6-Cephenin açılmasında bölgenin jeopolitik özelliği etkili olmuştur. 7-Osmanlı Araplardan beklediği yardımı alamamıştır.

3-) IRAK CEPHESİ Açılış Sebepleri: 1-İngilizler, Hint Deniz yolunun güvenliğini sağlayarak bölgedeki Alman tehlikesini ortadan kaldırmak istemiştir. 2-İngilizler Musul-Kerkük petrollerini ele geçirmek ve Kuzeye çıkarak Rusya’ya yardım etmek istemiştir. 3-İngilizler Almanların Orta Doğudaki etkisini kırmak istemiştir.

3-) IRAK CEPHESİ NOT: Bu cephesinin açılış sebeplerinden biri de Rusya’ya yardım etmekti. Cephenin Özellikleri: 1-İngilizler 24 Kasım 1915’de Ktesifon; 29 Nisan 1916’da Kutül Amare’de Türklere mağlup olmuş ve İngiliz general Towsend Türklere esir olmuş¬tur. 2-İngilizler 17 Mart 1917’de Bağdat’a girmeyi başarmıştır.

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ Açılma nedenleri: 1-İstanbul ve boğazları ele geçirerek Osmanlı Devleti’ni saf dışı bırakmak Açıklama: Savaşın alanını daraltmak ve süresini kısaltmak 2-Rusya’ya askeri ve ekonomik yardım götürmek 3-Savaşı kısa zamanda sonuçlandırmak

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ 4-Balkan uluslarını savaşın içine çekmek İtilaf Devletlerinin Balkanları Savaşa Sokma Nedenleri: a-Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısını kesmek. b-Rusya ile karadan bağlantı kurmak. c-Avusturya’yı Balkanlarda zor duruma düşürmek.

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ İtilaf Devletleri, bu cephede başarılı olunduğu takdirde, Balkan devletlerinin bu başarıdan cesaretlenerek Osmanlı ve Avusturya’dan pay almak için harekete geçebileceklerini tahmin ediyordu. 5-Osmanlı ordularının Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesini sağlamak 6-Balkanlarda yeni cephe açarak ittifak devletlerinin birbirine olan irtibatını zayıflatmak. 7-İngiltere’ni Kanal Cephesindeki yükünü hafifletmek. 8-İngiliz sömürge yollarının kontrolünü sağlamak 9-Osmanlı ile Almanya’nın bağlantılarını kesmek. 10-Rus buğdayının Avrupa’ya naklini sağlamak.

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ İngiliz ve Fransız donanmalarının saldırısıyla 19 Şubat 1915’te denizde başlayan savaş 18 Mart 1915’de Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanmış (Seddülbahir ve Kumkale başarısı); 25 Nisanda başlayan kara savaşları da ittifak devletlerinin mağlubiyeti ile sonuçlanmıştır.

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ Açıklama: Bu başarılarda; askerlerine “Ben size taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen, XIX. tümen komutanı Mustafa Kemal’in Anafartalar, Conkbayırı ve Arıburnu’nda kazandığı başarılar etkili olmuştur. Nusret Mayın Gemisi’nin Boğaza döşediği mayınlar da zaferin kazanılmasında önemli bir paya sahiptir.

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ Sonuçları: 1-I .Dünya Savaşı uzadı. 2-Rusya’ya yardım götürülemediğinden dolayı Rusya’da artan ekonomik kriz Bolşevik ihtilaline zemin hazırlandı. 3-İngiltere ve Fransa itibar kaybetti ve büyük zarar gördü. 4-İttifak devletleri safında Sırbistan ve Yunanistan’a karşı savaşa giren Bulgaristan Osmanlı ile Almanya arasında kara bağlantısı kurdu. (Bulgaristan Rusya’nın başarılı olarak Balkanlar’a inmesini de istemiyordu.)

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ 5-Türk ulusunun kendine olan güveni arttı. Milli mücadele ruhu doğdu. 6-Yaklaşık yarım milyon insan hayatını kaybetti 7-Askerlerine “Ben size Taarruzu değil ölmeyi emrediyorum” diyen 19.Tümen komutanı M.K.Paşa bu cephede kazandığı başarılarla tanınmış, generalliğe terfi etmiş ve Milli Mücadelede önder olarak kabul edilmiştir.

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ 8-Osmanlı’nın saygınlığı arttı. 9-İngiliz ve Fransız donanmalarının da mağlup olabileceği görüldü 10-Sömürge altındaki milletler cesaretlenmiştir. 11-Yunanistan ve Romanya’nın savaşa girme konusundaki tereddütleri artmıştır. 12-İngiltere ve Fransa’nın boğazlara saldırmasını çıkarlarına uygun bulmayan Rusya’nın; boğazlar kendisine terk edilmediği takdirde Almanya ile barışacağını ileri sürerek İngiltere ve Fransa’yı tehdit etmesi, ilk defa gizli antlaşmaları gündeme getirdi.

4-) ÇANAKKALE CEPHESİ Cephenin Özellikleri: 1-Osmanlı’nın zaferi ile sonuçlanan tek cephedir. 2-İstanbul’u tehdit eden tek cephedir. 3-Saldırının İstanbul’u tehdit etmesi Türk milletinin savunma azmini artırmıştır. 4- M.Kemal savaş esnasında albay; savaş sonrasında ise general olmuştur.

5-) HİCAZ VE YEMEN CEPHESİ Osmanlı Devleti; bu cephede kutsal yerleri korumak için savaşmış; ancak Arapların İngilizlerle beraber hareket etmesinden dolayı başarılı olamamıştır. İngilizlerin 1917’de Akabe’yi ele geçirmeleri sonucunda bölgedeki Osmanlı hakimiyeti sona ermiştir.

5-) HİCAZ VE YEMEN CEPHESİ Cephenin Özellikleri: 1-Araplarda milliyetçiliğin güçlendiği ve İslamcılığın iflas ettiği görülmüştür. Açıklamalar: 1-Fahrettin Paşanın Medine savunması meşhurdur. 2-I.Dünya Savaşından sonra Arap bölgelerinde İngiltere ve Fransa mandater sistemler kurmuştur.

6-) FİLİSTİN-SURİYE CEPHESİ Kanal harekatının başarısız olması üzerine karşı taarruza geçen İngilizler Kudüs’ü Osmanlı’dan almıştır. İngiliz ilerleyişi Mustafa Kemal Paşa tarafından Halep’in kuzeyinde durdurulmuştur. Cephenin genel komutanı Alman Liman Von Sanders idi.

6-) FİLİSTİN-SURİYE CEPHESİ Mondros Mütarekesi imzalanınca; Yıldırım Orduları Komutanlığı Liman Von Sanders’ten alınarak Mustafa Kemal’e verilmiştir. Mustafa Kemal, bundan sonra bölgede savunma tedbirleri almaya başladıysa da; İstanbul’a geri çağrılmıştır. Bu cephede İtalyan ve Fransız askerleri de savaşmıştır.

6-) FİLİSTİN-SURİYE CEPHESİ Cephenin Özellikleri: 1-I.Dünya savaşı esnasında Mustafa Kemal’in savaştığı son cephedir. 2-Bu cephede savaşlar sürerken, Mondros Mütarekesi imzalandı. 3-Mustafa Kemal’in mütareke sonrasında Türk ordusunu hızlı bir şekilde Anadolu’ya çekmesi, mütareke gereğince İtilaf devletlerine teslim edilmesi gereken Türk askerinin, teslim olmasını önledi; ki bu askerler Kurtuluş Savaşının askeri gücünü oluşturdu

7-) GALİÇYA,ROMANYA MAKEDONYA CEPHESİ Osmanlı Devleti bu cephelerde müttefiklerine yardım etmek ve Makedonya üzerinden geçen ve Almanya ile kara bağlantısını sağlayan demir yolunun güvenliğini sağlamak için savaşmıştır. Osmanlı bu cephelerde Rus, Sırp, Romen ve Fransız güçlerine karşı savaşmıştır. Brest Litowsk Antlaşması ile bu cephe kapanmıştır. Bu cephe Osmanlı’nın toprakları dışında savaştığı tek cephedir.

I.DÜNYA SAVAŞI Savaşın ilk yıllarında Almanya grubu bir çok cephede başarı kazandı. 1915 yılında İtalya,İtilaf devletleri safına geçti 1917 yılında Rusya’nın savaştan çekilmesi üzerine İttifak Devletleri İtilaf Devletlerine karşı üstünlük kurmuşlardı. Ancak bu durum uzun sürmedi.Amerika Birleşik Devletleri İtilaf Devletlerinin yanında savaşa girdi.

I.DÜNYA SAVAŞI Amerikan birlikleri o zamana kadar hiç savaşa katılmamıştı. Almanya güçlü,dinamik olan Amerikan orduları karşısında tutunamadı. İngiliz,Fransız ve ABD birliklerinden oluşan güçlü müttefik kuvvetleri Batı Cephesinde Almanya’yı çökerttiler.Diğer cephelerde de başarısızlıklar artmaya başlamıştı.

SAVAŞ SONUNDA YAPILAN ATEŞKES ANTLAŞMALARI Böylece savaşın sonunda İttifak Devletleri savaşı kaybettiklerini belirterek (yenilerek)yenen devletlerle ateşkes anlaşmasını imzaladılar. Almanya ile (Versay) Avusturya ile(Sen Germen), Bulgaristan ile (Nöyi), Macaristan’la (Tirayanon) Osmanlı Devleti ile de Sevr Barış Anlaşması imzalandı.

SAVAŞIN SİYASİ SONUÇLARI Dünya haritası değişmiştir. Avusturya-Macaristan imparatorluğu parçalanmış, Çarlık Rusyası ve Osmanlı Devleti yıkılmıştır. Osmanlı toprakları üzerinde yeni devletler ortaya çıkmıştır. Yeni rejimler doğmuştur. Çarlığın yıkılması üzerine Rusyada Komünizm, Almanya’da Nazizm ve İtalya’da Faşizm sistemleri uygulanmıştır.

SAVAŞIN SİYASİ SONUÇLARI Anadolu'da M. Kemalin önderliğinde Milli Mücadele hareketi başlatılarak, Yeni Türk Devletinin temelleri atılmış ve Cumhuriyet idaresine süreci başlatılmıştır. Sürekli barış sağlamak ve anlaşmazlıkları çözmek için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti)kuruldu

SAVAŞIN EKONOMİK SONUÇLARI Avrupa, savaş öncesindeki ekonomik gücünü yitirmiş, bu güç A.B.D. ve Japonya'ya geçmiştir. Avrupa'da ekonomi de devlet müdahalesi dönemi başlamıştır. Avrupa Devletleri savaş sonrasında planlı kalkınma dönemi başlamıştır. Avrupa'da savaş sonrasında yüksek enflasyon yaşanmıştır. Osmanlı devleti ise savaş sonrasında ekonomik açıdan tam olarak çökmüştür. Bu da Osmanlı Devletinin sonunu getirmiştir.

SAVAŞIN TOPLUMSAL SONUÇLARI 10 milyon insanın ölümüne 20 milyon insanın yaralanmasına ve sakat kalmasına yol açmıştır. Özellikle Avrupa'da üretici genç nüfusun azalmasına, tüketici nüfusun çoğalmasına, dolayısıyla da ekonominin alt üst olmasına neden olmuştur. Pek çok Batılı ülke savaş sırasında cepheye giden askerlerinin üretimde ortaya çıkardığı boşluğu dolduran ve ekonomik özgürlüklerini kazanan kadınlarına siyasi haklarını tanımak zorunda kalmıştır.

HAZIRLAYAN: Maşuk YOĞURTÇUOĞLU