İÇERİK – 24 Nisan 2003 – İstanbul 1. Avrupa Birliği 6. Çerçeve Programı (Genel) 2. Enstrumanlar (Kısa hatırlatma) 3. Gıda Kalite ve Güvenilirliği Çalışma Programı 4. KOBİler Prof. Dr. Nuri Akkaş TÜBİTAK Gıda Ulusal İrtibat Noktası

Avrupa Birliği 6. Çerçeve Programı (Genel)

Gerçeklerin kabulü, sorunların çözümü için başlangıçtır. AB’nin kabul ettiği gerçekler: ABD ve Japonya karşısında, Avrupa Birliğinin rekabet gücü zayıftır. Bilgiye dayanan ekonomi ve toplum düzeni geliştirilip: istihdam sürdürülebilir ekonomik büyüme toplumsal gelişme (topluma katkı) sağlanmalıdır.

Gerçekler (devam)  AB’de Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’dan (GSYİH) AR- GE’ye ayrılan pay az: Japonya = % 3,0 ABD = % 2,6 Avrupa = % 1,9 Türkiye = % 0,6  Bilimsel çalışmaların (ticari ürün üretme, sosyal sorunlara çözüm getirme ve topluma geri besleme açılarından) katma değeri yetersizdir.  Araştırmalar bir bütünlük içinde yürütülemiyor (dağınıklık, parçalanmışlık)

BU GERÇEKLERİ KABULLENEN AB’nin Mart 2000, Lizbon Zirvesi kararı: Bilimsel ve teknolojik AR-GE felsefemizi değiştirmeliyiz. Yeni felsefemizi “Avrupa Araştırma Alanı” (ERA: European Research Area) başlıklı yeni bir proje kapsamında planlayalım! Bu projenin uygulama aracı olarak da, Altıncı Çerçeve Programı’nı (6ÇP=FP6) kullanalım! Kısacası: 6ÇP, AB’NİN DÜNYA GÜCÜ OLMA ÇABASININ BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARACIDIR!

Lizbon Zirvesi kararına göre  2010 Yılı Hedefleri:  Avrupa’yı, dünyanın en dinamik ve rekabet gücü en yüksek bilgi toplumu haline getirmek,  GSYİH’dan AR-GE’ye ayrılan payı %3’e çıkartmak. Bu hedeflere ulaşan bir bilgi toplumu da tabii ki bir dünya gücü olacaktır! Dünya gücü olarak neyi hedeflediği de takip eden haritadan anlaşılmaktadır.

 ERA’nın Ana Felsefesi:  Ekonomik ve toplumsal katma değer getirecek projelere öncelik verilecek,  Öncelikli araştırma alanları belirlenecek,  Kaynakların rasyonel kullanımı sağlanacak,  Kritik kütle - altyapı imkanlarının bütünleştirilmesi sağlanacak,  Etkin inovasyon (yaratıcılık) sistemi oluşturulacak,  Araştırmacı dolaşımı teşvik edilecek,  KOBİ’lere destek verilecek. Benzer felsefe Türkiye Araştırma Alanı (TAA)

ANA FELSEFE KAPSAMINDA, YENİ ARAÇLAR: Yeni Araçlar: Bütünleştirilmiş Projeler – Integrated Projects, IP Mükemmeliyet Ağları – Networks of Excellence, NoE Geleneksel Araçlar: Özel Hedefli Araştırma Projeleri – Specific targetted research projects, STREP Eşgüdüm Etkinlikleri – Coordination actions, CA Özel Destek Etkinlikleri – Specific Support Actions, SSA

ARAÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI (ÖZET) Küçük 2-3 yıl + ~1-2 KoordinasyonEşgüdüm Eylemleri (CA) Küçük=>orta 2-3 yıl + ~1-2 BilgiÖzel Hedefli Projeler (STP) Orta=>yüksek 5 yıl, limit 7 BilgiEntegrasyonMükemmeliyet Ağları (NoE) Orta=>yüksek 3-5 yıl, limitsiz EntegrasyonBilgiBütünleşik Projeler (IP) Büyüklük (Kişi ve Bütçe) Süre İkincil ÇıktıBirincil ÇıktıAraç Özel Destek Eylemleri (SSA) DestekKüçük->orta 2-3 yıl + ~1-2

Gıda Kalite ve Güvenilirliği Çalışma Programı

 Avrupa Açık Bilgi Toplumuna Yurttaşlık ve Yönetişim  Sürdürülebilir Kalkınma  GIDA KALİTE VE GÜVENİLİRLİĞİ  Havacılık ve Uzay  Nano-teknolojiler, Akıllı Malzemeler ve Yeni Üretim Süreçleri  Bilgi Toplumu Teknolojileri  Gen Bilimi ve Sağlık Biyoteknolojisi FP6’DA ÖNCELİKLİ ALANLAR

1 ERA’YI BÜTÜNLEŞTİRME [13,345 M€] ÖNCELİKLİ ALANLAR [11,285 M€ (% 15 KOBİlere)]ÖZEL ETKİNLİKLER [1,300 M€] Life sciences, genomics & biotechnology for health [2.255 M€] Supporting policies & New and Emerging Technologies [555 M€] Information society technologies [3,625 M€] Nanotechnologies, materials & new production technologies [1,300 M€] Yatay KOBİ etkinlikleri [430 M€] Aeronautics & space [1,075 M€] Food quality & safety [685 M€] International cooperation activities [315 M€] Sustainable development, global change & ecosystems [2,120 M€] Citizens and governance in a knowledge-based society [225 M€] JRC activities [760 M€] 2 ERA’YI YAPILANDIRMA [2,605 M€] Research & innovation [290 M€] Human resources & mobility [1,580 M€] Research infrastructure s [655 M€] Science & society [80 M€] 3 ERA’NIN TEMELLERİNİ GÜÇLENDİRME [320 M€] Support for coordination of activities [270 M€] Support for development of R&D policies [50 M€] AB ALTINCI ÇERÇEVE PROGRAMI

BU 685 M € YILLARA GÖRE NASIL DAĞITILMIŞ? 1. çağrı: Nisan 2003: 167 M € (kapandı) 2. çağrı: Şubat 2004: M € 3. çağrı: Ocak 2005: 160 M € 4. çağrı: Aralık 2005: 160 M € Dolayısı ile, birinci çağrıyı kaçırdıysak bile, FP6 süresince 3 çağrı daha var.

BU 685 M € BİRİNCİ ÇAĞRIDA ENSTRUMANLARA GÖRE NASIL DAĞITILMIŞTI? Bütünlestirilmiş Projeler ve Mükemmeliyet Ağları: 128 M € Özel Hedefli Projeler ve Eşgüdüm Etkinlikleri: 32 M € Özel Destekler: 7 M €

“Food Quality and Safety (FQ&S)”nin birincil amacı, Avrupa vatandaşlarının sağlık ve refahını yükseltmektir. (TOPLUM!) Bu nasıl yapılacak? Gıdaların kalitesini yükselterek ve gıda üretiminin ve ilgili çevresel faktörlerin kontrolünü geliştirerek. Klasik “farm-to-fork” yaklaşımı artık “fork-to-farm” yaklaşımına dönüşmüştür. Çünkü artık öncelik, tüketicinin daha iyi kalitede ve daha güvenli gıda İçin isteklerinde ve bu konudaki haklarındadır. (İNSAN!)

“GIDA ZİNCİRİ” AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE ŞEMATİK OLARAK GÖSTERİLMEKTEDİR: İnsan Gıda / Diyet Çevresel faktörler (kimyasallar, su, vs) Ziraat Farm to Fork Fork to Farm Su ürünleri

FP6 kapsamında, GIDA öncelikli alanında desteklenmesi kararlaştırılmış konular 8 kategoride sunulmaktadır:

A1: Bir bütün olarak gıda zinciri A2: Gıdayla ilgili hastalık ve alerjilerin epidemiyolojisi A3: Gıdanın sağlık üzerindeki etkisi A4: Üretim zincirinde “izlenebilirlik = takip edilebilirlik” süreci A5: Belirleme VE kontrolde analiz yöntemleri A6: Daha güvenilir ve çevre dostu üretim yöntemleri ve teknolojileri ve sağlıklı gıda A7: Hayvan yeminin insan sağlığına etkileri A8: Çevresel sağlık riskleri

15 Nisan 2003’te kapanmış olan birinci çağrılar için toplam 26 adet araştırma konusu belirlenmişti yılında yapılacak ikinci çağrılar içinse, ŞİMDİDEN, 21 proje konusu araştırıcıların dikkatine sunulmuştur yılı için şimdiden girişimlere başlanmalıdır!

2003 yılı: 8 alanda belirlenen 26 araştırma konusunun 8-10 satırlık özetleri FQ&S Çalışma Programı’nda görülebilir. Bu 26 projenin 15 tanesinin IP VEYA NoE, kalan 11 tanesinin de STP VEYA CA olacakları belirtilmektedir. 15 adet IP veya NoE projesinin 5 tanesinde “NoE tercih edilecektir” diye vurgulama yapılmıştır.

2004 yılı: 8 alanda ŞİMDİDEN belirlenen 21 araştırma konusunun 8-10 satırlık özetleri FQ&S Çalışma Programı’nda görülebilir. Bu 21 projenin 13 tanesinin IP VEYA NoE, kalan 8 tanesinin de STP VEYA CA olacakları belirtilmektedir. Şubat 2004’te yapılacak 2. çağrıya, az sayıda da olsa, başka konuların da eklenmesi mümkündür.

2004 yılındaki bu projelerden birine nasıl katılabilirim? Örneğin: T7: Gıda alerjisi epidemiyolojisi (IP veya NoE) CORDIS’te “ortak arama” ve/veya “expressions of interest” sayfalarından Avrupa’da bu konuda hangi araştırma merkezinin başı çekiyor olabileceğini bulunuz ve hemen yazışmaya başlayınız. Veya kendi grubunuzu oluşturunuz. T46: Kanser riskinde çevresel, diyetik ve genetik faktörler (IP veya NoE) Aynı yöntem. Anahtar kelimeleri kullanınız.

Özel Destek Etkinlikleri (SSA) Herhangi bir konu belirtilmemiş olup, bu fasıldaki bütçenin ERA felsefesi çerçevesinde genel olarak kullanılacağı anlaşılmaktadır. Bu “genel” kapsamına giren konular:

GENEL AMAÇLI ÖZEL DESTEK ETKİNLİKLERİ: ERA amaclarını gerçekleştirmek KOBİ’lerin katılımını teşvik Uluslar arası işbirliğini teşvik Aday ülkelerle bağlanma (Türkiye bu kategoride) Politika geliştirme çalışmalarına destek Yeni atılımları teşvik Yaşam Bilimleri ve Biyoteknoloji için AB Stratejisi çalışmalarına katılım.

(Daha da özel) Özel Destek Eylemleri: Aday ülkeleri (yani, BENCE bir bakıma özellikle Türkiye’yi) teşvik için iki yeni çağrı çıkmıştır: Call identifier: FP ACC-SSA-General: Son tarih: 26 Haziran 2003, Bütçe: 9 milyon euro (Buradan GIDA’ya ~1 milyon euro düşebilir.) (KOBİleri bilgilendirmek ve proje katılımlarını teşvik amaçlı) Call identifier: FP ACC-SSA-Food: Son tarih: 26 Haziran 2003, Bütçe: 1 milyon euro (Aday ülkelerde konferans, seminer vs düzenleyerek üye ve aday ülke araştırıcılarını bir araya getirme amaçlı)

Çalışma planına ve diğer bilgilere nasıl erişirim? Gir: Bul ve tıkla: FP Food-1 Açılan sayfada “Guide for Proposers” kısmında IP, NoE, STP, CA ve SSA (yani tüm enstrumanlar) için “guide” var. word dokümanı olarak bastırabilirsiniz.

Çalışma planında, birinci çağrı için açıklanan konuların sadece birinci çağrı için geçerli olduğu, çağrıda bulunulduğu halde bazı konuların desteklenemeyebileceği açıkça vurgulanmaktadır.

Çalışma Programından Bazı Ek Bilgiler IP ve NoE için, konsorsiyumu oluşturan ortakların başvuru koşulu, “konsorsiyum anlaşması” zorunlu. STP, CA ve SSA için, “konsorsiyum anlaşması” zorunlu değil ama tavsiye edilir. Değerlendirme “tek etap yöntemi”ne göre yapılacak (yani başvurular ilk seferde son haliyle). Değerlendirme sonuçları yaklaşık 4 ay içinde ilan edilecek. Komisyonla kontrat 2003 sonuna kadar imzalanacak.

“Guide for Proposers”da neler var? Konsorsiyum nasıl oluşmalı? Önerinin formatı Öneri sunma yöntemleri (elektronik, CD, kağıt) Sonradan düzeltme imkanları Öneri değerlendirme yöntemi Kontrat pazarlığı Başvuru formları örnekleri

KOBİLER (Gıda öncelikli alanı için de çok önemli)

(6ÇP’YE GÖRE) KOBİ TANIMI 1. Tam zamanlı çalışan sayısı < 250. (Tek kişilik bir şirket de KOBİ olabilir.) 2. Yıllık ciro < 40 milyon euro ve Yıllık bilanço < 27 milyon euro. 3. %25 veya fazlası, KOBİ tanımına girmeyen bir başka şirket tarafından kontrol ediliyor olmamalı.

(6ÇP’YE GÖRE) KOBİler: Gelişen ekonominin motoru görevini üstlenirler. Yeni ürün ve teknoloji geliştirmede önemli rol oynarlar. Yüksek teknoloji alanında çalışan KOBİler, büyük firmalara göre, her çalışan başına iki kat inovasyon üretirler. Alt yüklenici olarak, büyük firmaların rekabet yeteneğini desteklerler. İş alanı yaratırlar.

(6ÇP’YE GÖRE) KOBİ’LER: Uluslararası bir stratejiye (ve vizyona) sahip olmayı, Üretim metotlarını ve ürünlerini geliştirmeyi, Bilgi edinme ağlarını genişletmeyi hedeflemelidirler.

(6ÇP’YE GÖRE) KOBİ’LERİN:. Teknolojik alt yapılarının iyileştirilmesine,. Uluslararası yeni ortaklıklar geliştirmelerine,. Bilgi tabanlarını genişletmelerine destek olunmalıdır.

6. Çerçeve Programı’nda KOBİ katılımına destek 1. 7 öncelikli alandaki enstrumanlarda 2. KOBİler için özel (yatay) programda 6. ÇP’de, KOBİ’lerin 7 öncelikli alanda özellikle IP’lere katılımına çok önem verilmektedir. Neden?

Çünkü: 7 öncelikli alana ayrılan bütçe: M€ Hedef olarak bu bütçenin en az % 15’i, yani 1700 M€ KOBİ’ler tarafından kullanılacak. Bu en azdır en çok değil. Bunun için yeni enstrumanlı (IP) projelerde KOBİ katılımını sağlayacak özel önlemler alınacaktır. Çünkü:

7 öncelikli alanın bütçesi olan M€’nun: % 80’i yeni araçlar (IP ve NoE) için: 9000 M€ Bunun da % 70-80’i IP’ler için: 7300 M€ Görüldüğü gibi, IPler en büyük bütçeye sahip. Öyleyse, KOBİlerin IPlerde yer almaları teşvik edilmeli!

IP’lerde KOBİler KOBİler bir IP’ye nasıl katılabilir ? Tekil katılımcı olarak KOBİ gruplarında üye olarak (Çoğulculuk) Alt yüklenici olarak

KOBİ’ler için Özel Program Yatay Araştırma Alanı (Horizontal Activity) Bu özel programda KOBİ’lerin gereksindiği alanlarda [öncelikli alan olup olmadığına bakılmaksızın bütün Bilim ve Teknoloji Alanlarında] araştırma yapılabilir.

Bu ÖZEL = YATAY programda kullanılabilecek araçlar Tekil KOBİ’ler için kooperatif araştırma (co-operatif research = CRAFT) aracı Sanayici dernekleri ve birlikleri ya da KOBİ grupları için kollektif araştırma (collective research) aracı

KOBİ ÖZEL PROGRAMLARI BÜTÇESİ Kooperatif (CRAFT) : 295 M€ Kollektif Projeler : 100 M€ Toplam : 395 M€ (Bu bütçe tabii tüm FP6 sürecince)

KOOPERATİF ARAŞTIRMA PROJELERİ (CRAFT) Tanım: Değişik ülkelerdeki KOBİ’ler namına, değişik ülkelerdeki araştırma kuruluşlarınca yürütülecek araştırma projeleri Ölçek: 500 bin - 2 Milyon € arasında Fikri Mülkiyet: Sadece ortak olan KOBİlere ait

KOLLEKTİF ARAŞTIRMA PROJELERİ Tanım: Değişik ülkelerdeki araştırma kurumları tarafından, geniş sektörleri ilgilendiren temalarda, değişik ülkelerdeki KOBİ gruplarının ortak araştırma ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik, dernek veya gruplar için yapılan araştırmalar Ölçek : 2 ila 5 M€ arasında Fikri Mülkiyet: KOBİ gruplarına ait - temsil ettikleri tüm KOBİlere dağıtılır.

HATIRLAMA VE TOPARLAMA: 6ÇP’de KOBİ katılımına destek iki kanaldan olabilmekte: 1. 7 öncelikli alandaki enstrumanlarda (örneğin, Bütünleştirilmiş Projelerde): KOBİ, proje çerçevesinde, her türlü cihazı alabilir, personele ödeme yapabilir. 2. KOBİler için özel (yatay) programda (CRAFT ve KOLLEKTİF araştırmalarda): KOBİ’ler AB bütçesiyle araştırıcıların araştırma yapmalarını sağlayacaktır. Öte yandan, sonuçta erişilecek bilgi/ürünün patent hakkı KOBİ’lerin veya derneklerinindir.

ÖNEMLİ BİR NOKTA: KOBİ’ler AB’nin verdiği mali desteği geriye ödeyecekler mi veya teminat mektubu vs gerekli mi? Hayır ama, bu destek, proje amacının dışında, “istediğiniz gibi” kullanabileceğiniz bir “hibe” değildir. AB’nin yönetim ve mali kurallarına uyulması ve projenin başarıyla sürdürülüyor olması koşulları ile, hiç bir geri ödeme yapılmayacaktır.

ÖZET: 1. İşin başındayız çağrısına yetişemedik ise, çağrıları var! 2. FP6 programında arzu ettiğimiz düzeyde başarılı olamadık ise, FP7 ve sonra FP8 ve sonra... var! 3. Uzun vadeli bir bayrak yarışı. Gençleri arkamıza değil yanımıza alarak koşmalıyız çünkü bu uzun soluklu yarışta zamanı geldiğinde bayrak onlara teslim edilecek! 4. “Avrupa Araştırma Alanı (ERA)” felsefesini “Türkiye Araştırma Alanı” olarak Türkiye’de uygulamaya çalışmalıyız! FP6 girişimlerinin Türkiye’ye en önemli katkısı bu olabilir.

TEŞEKKÜRLER