BİREYSEL - KURUMSAL YARATICI DÜŞÜNCE Prof. Dr. İsmail Üstel

“İnovasyon” Deyince… “Fayda”ya dönüşen “yaratıcı yenilikçilik” Ticarî fayda Sosyal fayda

İnovasyon (“Fayda”lı Yenilikçilik) Yaratıcı düşüncenin; * pazarlanabilir bir ürüne (mala / hizmete) * sosyal katma değer sağlayan bir kavrama dönüştürülmesidir.

İnovasyon “Özneleri” Örnekleri Ürün (mal / hizmet) Süreç Yönetim stili Örgütsel yapılanma …………………….

İnovasyon Hammaddesi: “Yaratıcı” Yaklaşım Çekiniz Erkek Balıkesir Adana

“Yaratıcı Düşünce” Ne Demektir? Kalıpların ötesine geçebilmektir. Alışılmışın dışına çıkabilmektir. Yaşama “taze” açıdan bakabilmektir. Kavramları keşfedilmemiş biçimde ilişkilendirmektir. Esas olarak, kullanım değeri taşıyan özgün yaklaşımlar sergileyebilmektir. Akıcı ve esnek düşünebilmektir.

Yaratıcı Düşünce Süreci Hazırlık Dönemi Kuluçka Evresi “Evreka” Basamağı Rafinasyon Aşaması

Yaratıcı Düşünce “Cevheri” Toplumlarda “dahi”lerin görülme sıklığı ortalama 2 / 1.000.000 düzeyindedir. Gerekli “kültür iklimi” sağlanmayacak olursa, büyük olasılıkla bu potansiyel gerçeğe dönüşemeyecektir.

Yaratıcı Düşünce Cevheri Dahilerle mi Sınırlıdır? Kesinlikle hayır!.. Özel tasarlanmış uygulamalı eğitimlerle (+ özgüven eğitimleriyle), “sıradan” insanların da “sıra dışı” düşünebilmeleri sağlanmaktadır.

Yaratıcı Bireylerin Karakteristik Özellikleri - I İstek enerjisi Sıra dışı zekâ Tükenmeyen merak Sürekli tetiktelik Gerçekçi özgüven

Yaratıcı Bireylerin Karakteristik Özellikleri - II Açık fikirlilik Deneyci yaklaşım İyimserlik Pes etmemek Yaratıcılıktan keyif almak 11

Yaratıcı Düşünce İş Dünyasında Ne İşe Yarar? Dış müşteri memnuniyeti / sadakati İç müşteri memnuniyeti / sadakati Sürdürülebilir rekabet üstünlüğü Ürün / süreç / pazar geliştirme .............................................................

“Çevik Yaratıcılık” Becerisi Karar çevikliği Hedefleme çevikliği Süreçleme çevikliği İlişki çevikliği Talep analizinde çeviklik Rekabet analizinde çeviklik Yedek planlamada çeviklik

Yaratıcı Düşüncenin Kültürel Altyapısı Kurumun değerleri ve ilkeleri, yaratıcı düşünceyi desteklemelidir. Yaratıcı düşüncenin önündeki engeller tanımlanmalı ve ortadan kaldırılmalıdır.

Yaratıcı Kurum Kültürü’nün Temelleri Lider-yöneticilik anlayışı “Öğrenen örgüt” dinamikleri Yaratıcılık-odaklı süreçler Yeterli kaynak ayrılması

İşin Püf Noktası: Yaratıcılık AR-Ge’si Karayolu dinlenme tesisinde veteriner bulundurulması Benzin istasyonunda tansiyon ölçümü Ankesör yüksekliği ayarlanabilen telefon Asansör kabininin tavanında promosyon Stres düzeyine duyarlı hız limitörü Yastık mönüsü

Müşteri Odaklı Yaratıcı Düşünce Tetiklenmesi Yüzme havuzunda kayıp düşen çocuk Kokteylde kırılan kadeh Yolcunun üzerine dökülen içecek Telefonu tuşlamada zorlanan dede Açık büfede yiyeceklere uzanırken kravatı lekelenen müşteri

Ürün Geliştirmede Sıra Dışı Girişimler Tornavida Kol saati Plaj şemsiyesi Şişe kapağı

Yaratıcı Ürün Konseptleri “Emzirme yiyeceği” “Meteorolojik giysi” “Check-up klozeti” “Stres eldiveni”

Yaratıcı Düşünce Odaklı Anahtar Sözcükler SCAMPER TRIZ 20

TRIZ “Yaratıcı Problem Çözme Teorisi” (Rusça karşılığının baş harfleri) Genrich Altshuller - 1946 200.000 patent analizi 40 temel ilke “çelişki matrisi”: 39 x 39 21

SCAMPER Substitute Combine Adapt, Alter Modify, Minify, Magnify Put to other uses Eliminate Rearrange, Reverse 22

SCAMPER - Substitute İkame Etmek - Yerine Koymak Başkalaştırmak Örnek : “Vejetaryen Lahmacun” 23

SCAMPER - Combine Birleştirmek - Biraraya Getirmek Bütünleştirmek Örnek : “Konuşan Çocuk Kitabı” 24

SCAMPER - Adapt, Alter Esinlenmek - Uyarlamak Farklı Tasarlamak Örnek : “Engelli Tuvaleti” 25

SCAMPER - Modify, Minify, Magnify Değiştirmek - Farklı Kılmak Büyütmek - Çoğaltmak Küçültmek - Azaltmak Örnek : “Bekleme Süresini Kısaltmak” 26

SCAMPER - Put To Other Uses Başka Amaçlarla Kullanmak Diğerinin Yerine Geçirmek Örnek : “Şambriyel’in ‘Yüzme Simidi’ Olarak Kullanımı” 27

SCAMPER - Eliminate Sistemden Uzaklaştırmak Devre Dışı Bırakmak Örnek : “ ‘Kablosuz’ İnternet” 28

SCAMPER - Rearrange , Reverse Gözden Geçirmek - Sorgulamak Yeniden Düzenlemek Farklı Biçimde Sıralamak Örnek : “ ‘Ödeme - Yemek Yeme’ Sıralamasını Değiştirmek” 29

“SCAMPER” Unsurları İçiçe Geçebilir - I Örneğin; “Self Servis Sistemi” : * “E” midir? (garson, ‘devre dışı’) * “R” midir? (hizmet sunumu, ‘yeniden düzenleniyor’) 30

“SCAMPER” Unsurları İçiçe Geçebilir - II Örneğin; “Bir Yüzeyi Cetvel Kurşun Kalem” : * “C” midir? (kalem ve cetvel, ‘biraraya getiriliyor’) * “P” midir? (kalem, ‘başka amaçla da’ kullanılabiliyor) 31

“Çoğul Yaratıcılık” Yaklaşımları Beyin Fırtınası Nominal Grup Tekniği

Beyin Fırtınası “Alışılmışın dışına çıkan” düşüncelerin de gündeme geldiği bir ortak akıl çalışmasıdır. 1950’li yıllarda ABD’de reklamcılık sektöründe ortaya çıkmıştır.

Beyin Fırtınası’nın Gerekçesi Yenilikçi (kalıp ötesi, sıra dışı, buluşçu) düşüncelerin eleştirilmesinin önlenmesi. Dahası, bu tür (alışılmışın esiri olmayan) bakış açısının yüreklendirilmesi.

Beyin Fırtınası’nın Ana Fikri Düşüncelerin / önerilerin: a) “Dile getirilmesi” ve b) “Değerlendirilmesi” aşamalarının birbirinden ayrılmasıdır.

Beyin Fırtınası Kuralları-I Özne konu, çok geniş ya da çok dar kapsamlı olmamalıdır. Çözümlerden önce kaynak nedenler üzerinde durulmalıdır. Tüm katılımcıların aktif katkısı esastır. Bütün katılımcılar eşit söz hakkına sahiptir.

Beyin Fırtınası Kuralları-II Biçimsel olmayan bir psiko-sosyal iklim kurgulanmalıdır. Hiyerarşinin vurgulanmasından özenle kaçınılmalıdır. Her katılımcı her seferinde yalnızca bir tek düşünce dile getirir. Görüşler, anahtar sözcükler biçiminde sunulur.

Beyin Fırtınası Kuralları-III Yasaklamak, yasaktır. Sözlü müdahale bir yana, beden diliyle dahi baskılama/dışlama/ küçümseme söz konusu olmamalıdır. Düşüncelerin kullanım değeri değil, toplam sayısı üzerinde durulmalıdır. Seans -“dozunda mizah” yoluyla- eğlenceli kılınmalıdır.

Beyin Fırtınası Kuralları-IV Kolaylaştırıcı, ilk yavaşlamada pes etmemeli; takımı tekrar coşkulandırmalıdır. Bütün düşünceler ve tüm katılımcılar eşit biçimde takdir edilmelidir (ayrımcılık yapılmamalıdır). En abuk-sabuk düşüncelere bile hoşgörüyle yaklaşılmalıdır.

Beyin Fırtınası Kuralları-V Tüm düşünceler kayda geçilmelidir. Seans süresince hiçbir düşünce tartışmaya açılmamalıdır. Karşılaştırmalı değerlendirme, ayrı bir aşama olarak ele alınmalıdır.

Beyin Fırtınası Verimliliği Yöntemin karakteristik özelliklerinden biri, katılımcıların dile getirdikleri düşüncelerin diğer katılımcıları “tetiklemesi”dir. Böylece, herkes herkesten esinlenmektedir. 5-12 kişilik bir takım, 15-20 dakikada yüzlerce yaratıcı-yenilikçi düşünce türetebilmektedir.

Gölgemi Kaybettim, Hükümsüzdür Gölgeniz birdenbire görünmez oldu. Bu durum, birçok nedenden kaynaklanabilir: Gölgeniz kamuflaj elbisesi giymiştir Bugün gölgenizin izin günüdür Borcunuzdan dolayı gölgenize haciz gelmiştir .................................................................

Dolma Kalem AR-GE Çalışmaları İnsanın avucunu ısıtma / serinletme Yazı alanını aydınlatma Mürekkebi görünmez kılma Harflerin kullanım sıklığını analiz İlham düzeyini ölçme ....................................................................

“Çay Askısı”na Buluşçu Yaklaşım Bisküvi - kek çekmecesi Maç skoru düzeneği Para bozma aparatı Tansiyon ölçme aleti Mikro bulaşık makinası ...............................................................

Yeni Bir Atletizm Dalı: Seç-tat-lon 800 metreyi aşağıdaki seçenekler çerçevesinde koşabilirsiniz: Alışılagelmiş biçimde 10 adet engelli, 15 saniye silinerek Kaygan zeminde, 75 metre önden başlayarak 150 metresi gözler bağlı olarak, 3. ödülü garantili

Önce Öncelikleri Önceliklemek Problem: Düşmekte olan bir sepetli balondan atılacak olanları sıralamak Sepette bulunanlar: Bilgisayar, su bidonu, 35 yaşında işsiz bir genç, kum torbaları, iki köpek, makinalı tüfek, motosiklet, 70 yaşında bir iş adamı, ilk yardım kutusu, uydu telefon sistemi, cephane sandığı, balon havasını ısıtma düzeneği, keskin nişancı, yiyecek dolu sırt çantaları, çevreyi tanıyan rehber

Nominal Grup Tekniği (NGT) Yalnızca düşünce oluşturma değil; bunun yanısıra, konsensus geliştirme yöntemidir. Düşünce oluşturma aşaması, “sessiz beyin fırtınası” biçiminde gerçekleşir. 1960’larda gündeme gelmiştir.

NGT / Basamaklı Yaklaşım-I Katılımcılara bir konu / sorun verilir. Buna ilişkin düşüncelerini -örneğin, 10 dakikalık sürede- anahtar sözcükler biçiminde yazmaları istenir. (Bu aşamada, katılımcılar arası etkileşme söz konusu değildir). Tüm görüşlerden hareketle bir çarşaf liste oluşturulur. (bu liste, “anonim” olarak hazırlanabilir).

NGT / Basamaklı Yaklaşım-II Liste tamamlanıncaya kadar, hiçbir görüş tartışmaya açılmaz. Gerekirse, birbirine yakın görüşlerin gruplanması (kümeleme) yoluna gidilebilir. Liste tamamlanınca, görüşlerin / kümelerin üzerinden tek tek geçilerek, artıları-eksileri tartışmaya açılır.

NGT / Basamaklı Yaklaşım-III Oylama yapılarak, grubun ortak görüşü olarak çerçevelenen öncelikli unsurlar belirlenir. (Oylama; açık / kapalı; tek turlu / çok turlu; serbest / kotalı biçimde yapılabilir.)

Atölye Çalışması

Pazar Segmentasyonuna Kalıp Ötesi Yaklaşım Turizm sektöründe: Bedensel engelliler Evcil hayvanı ile seyahat edenler Solaklar .........................................................

Segment-Odaklı Yenilikçi Perspektif Restoranda 3-8 yaş grubunun can sıkıntısı nasıl aşılabilir? Otobüs yolculuğu 1-10 yaş grubu çocuklar ve anne-babaları için nasıl daha cazip kılınabilir?

Yaratıcılık Penceresinden Ürün Konumlama Su geçiren şemsiye Köpüksüz bira Dikiş makinası simülatörü Deniz sabit bisikleti Tek kullanımlık koltuk takımı

Bir Reklam Ortamı: Otobüs Kapalı Devre Yayını Genel açılımlı yaklaşım: ............................... Odaklanmış yaklaşımı: Sınav dönemi Yaz mevsimi Vergi takvimi

Müşteri Mutluluğu Kaldıraçı: Sürpriz (beklenti ötesi) Kalite Amaç, müşteri beklentilerini > %100 oranında karşılamaktır. Bunun ön koşulu, “yaratıcı-yenilikçi düşünce”dir.

Yaratıcı Yaklaşım, Satışla Bitmez, Başlar! Bir hipermarket kasasındayız. Bay/an A’nın sepetinde şu ürünler de var: a) Köpek maması b) Bebek bezi c) Üçlü priz Bu müşterinin e-postasına hangi mesajları gönderebiliriz?

Satış Sonrası Hizmet: Yaratıcılık Manevra Alanı Sektör Segment Otomotiv Yalnız yaşayan kadınlar Kitap Üniversite öğrencileri

Kurumsal Yaratıcılık

“Kurumsal Yaratıcılık” Deyince Herkesin gönüllü ve sürekli katılımı yüreklendirilmelidir. Kullanım değeri ne olursa olsun, her katılımcıya olumlu geri bildirimde bulunulmalıdır. Gerçekten yaratıcı-yenilikçi önerileri öne çıkaracak mekanizmalar oluşturulmalıdır.

“Yaratıcılık Koçluğu” Desteği ‘Cevher’i işleyen yaklaşım Yapıcı ve kalıcı iz bırakan eleştiri Farkındalık sağlayan sorular Yüreklendiren davranışlar Coşku besleyen girişimler Kişiyi güçlendiren ilişkiler Sabırlı, sağduyulu, serinkanlı etkileşim

Öneri Sistemleri’nin Yaratıcılık Açısından Anlamı Bu sistemler, yaratıcılık anlamında “mucize çözümler” sağlamaz. Gerçek yaratıcı öneri oranı % 2-3 ile sınırlıdır. En büyük katkısı, yaratıcılık kavramının kurum kültürüne yerleşmesini kolaylaştırmasıdır.

Yaratıcılık-Eksenli Kurum İçi Halkla İlişkiler-I Yaratıcılık konulu “intrasempozyum” (kurum-içi sempozyum) düzenlenmesi Yaratıcı düşünce yarışmaları yapılması Sanal ortamda “e-beyin fırtınası” seansları sürdürülmesi

Yaratıcılık-Eksenli Kurum İçi Halkla İlişkiler-II “Yaratıcı düşünce klübü” kurulması Yaratıcılığın geliştirilmesi konusunda kalite çemberi çalışması yapılması Biçimsel olmayan etkileşme ortamları da tasarlanması (ör. “ilham perisi molası”)

Teşekkür ederim Prof. Dr. İsmail ÜSTEL