SUNUŞ

GÜNDEM Birlik Başkanı Sayın Suat YALKIN’ın toplantıyı açış konuşması Birlik Eğitim Müdürü Metin İÇTEM’İN sunumu Denetleme ne demektir? Amacı ne olmalıdır? Çıraklık eğitiminde Milli Eğitim Bakanlığı teşkilatının teorik eğitimi denetlemesindeki görevi nelerdir? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı teşkilatının görevleri nelerdir? Pratik eğitimin denetim yönetmelikleri ve gelişimi nasıl olmuştur? TESK denetim konusunda neler yapmıştır? Birliğimiz neler yapmıştır? Basit gibi görülen aslında önemli sorunlar nelerdir? Sorunların kesin çözüm yolu nasıl sağlanır? 3. Sorunların çözümü konusunda İl Milli Eğitim Müdürlüğünün görüşleri nelerdir? İl Milli Eğitim Şube Müdürü Azize GÖKMEN 4. Mesleki Eğitim Danışmanlığı Biriminde görevli üyelerin görüşleri nelerdir? 5. Dilek ve temenniler 6. Kapanış

ÇIRAKLIK EĞİTİMİNDE DENETİM İŞLEMLERİ GİRİŞ Türk dil kurumu tarafından “Denetleme” “Bir işin doğru ve yönetime uygun olarak yapılıp yapılmadığını incelemek, murakabe etmek, teftiş etmek, kontrol etmek” şeklinde tanımlanmaktadır. Denetim, işleyen yapı içerisindeki gelişmelerin uygunluğu açısından izlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması sürecidir. Denetimin amacı, bağcı dövmek değil üzüm yemek olmalıdır. Bu bakımdan denetim elemanlarının denetilenlere bir şey verebilmesi için yeterli bilgi birikimine, uzmanlık ile deneyime sahip olmaları gerekir. Bir başka ifadeyle danışmanlık hizmeti de verebilecek nitelikte olmalıdırlar. İşyerlerinde ortaya çıkan sorunlar büyük ölçüde sistemden kaynaklanmaktadır. Sisteme değil de insana yönelen denetim anlayışı nedeniyle, işyerinde genellikle birilerinin cezalandırılmasına karşın, soruna neden olan sistemin değişmemesi, sorunların zaman içinde tekrar etmesine neden olmaktadır.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINCA YAPILMASI GEREKEN EĞİTİM VE ÖĞRETİMİN DENETİMİ TEORİK EĞİTİMİN DENETİMİ Mesleki Eğitim Merkezlerinin denetimini yapan Milli Eğitim Bakanlığı müfettişlerince, eğitimle ilgili aşağıdaki hususların yapılıp yapılmadığına dikkat edilir. a) İl genelinde çıraklık eğitimi uygulama kapsamında bulunan meslek dallarında ve bu mesleklerde faaliyet gösteren işletmelerin şehir alanındaki yerleşim durumları dikkate alınarak, Mesleki Eğitim Merkezileri arasında bir planlamanın yapılıp yapılmadığı, yapıldı ise bu planlamaya uyulup uyulmadığı b) Aday çırak ve çıraklarla işyeri sahipleri arasında imzalanan sözleşmeler ile ilgili işlemlerin tamamlanıp tamamlanmadığı ve merkez müdürlüğünce sözleşmelerin onaylanıp onaylanmadığı c) Sınıfların usulüne uygun olarak teşekkül ettirilip ettirilmediği d) Yıllık ve günlük programların eğitim programlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığı ve planların hazırlanmasında zamanlamaya uyulup uyulmadığı

e) Çıraklar için dönem sonlarında yapılan deneme sınavlarının yapılıp yapılmadığı ve sınav sonuçlarının veliler ile işyeri sahiplerine bildirilip bildirilmediği f) Devam takip işlerinin düzenli olarak yapılıp yapılmadığı g) Derslerin öğretmenlere dağıtılmasındaki isabet derecesi, açık geçen derslerin kapatılmasında gösterilen çaba, konuların ders defterine işlenip işlenmediği h) Özel derslik ve laboratuar çalışma planları ve yararlanma durumu i) Zümre toplantılarının sayı ve kapsamları bakımından yeterlilik durumu j) Bir önceki denetimde tespit edilen eksizliklerin giderilip giderilmediği

2. 3308 SAYILI MESLEKİ EĞİTİM KANUNU KAPSAMINDA BULUNAN İŞYERLERİNDE YAPILAN PRATİK EĞİTİMİN DENETLENMESİ a) Milli Eğitim Bakanlığı Müfettişleri (Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde) b) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişleri c) Sosyal Sigortalar Kurumu müfettişleri Çıraklık Eğitimi İnceleme ve Denetleme İhtisas Komisyonları tarafından denetlenir. Bu komisyonlarda görev alanlara çizelgeye işlenerek Milli Eğitim Bakanlığına teklif edilir. Mesleki Eğitim Kurulunca kurulmalarına izin verildikten sonra çalışmalarına başlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişleri, kendi teftiş programlarına göre işyerlerinde yapacakları denetlemeler sırasında, Mesleki Eğitim Kanunu hükümlerine uyulup uyulmadığını da incelerler.

Denetleme sonucunda Müfettişlerin hazırlayarak kendi kurumlarına verecekleri raporların, çıraklık eğitimi faaliyetleri ile ilgili bölümü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bölge Müdürlüklerince İl Mesleki Eğitim Kuruluna gönderirler 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanununun 41. maddesine göre : “ Bu kanun hükümlerine göre Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Mesleki Eğitim Merkezleri dışında yapılan aday çırak, çırak ve kalfaların pratik eğitimleri bu eğitimden sorumlu işyerlerini bağlı bulunduğu oda veya birliklerin temsilcilerinin katılımı ile Milli Eğitim Bakanlığınca; iş ortamı, sosyal güvenlik, iş güvenliği ve sağlık şartları bakımından ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca denetlenir. Denetimle ilgili raporlar valiliğe verilir. Raporlarda belirtilen hususlar valilikçe değerlendirilir ve gereği yapılır.” Aşağıdaki Çizelgede belirtilen ceza uygulamasını gerektiren fiillerde bulunanlara verilecek cezalar mahallin mülki amirince uygulanır.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI MÜFETTİŞLERİ ÇIRAKLIK EĞİTİMİ İNCELEME VE DENETLEME İHTİSAS KOMİSYONLARINCA; İŞYERLERİNDE YAPILMAKTA OLAN PRATİK EĞİTİMLE İLGİLİ OLARAK GÖZ ÖNÜNE ALINACAK HUSUSLAR Her öğretim yılı başından Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüğü tarafından görevlendirilen öğretmen için okul-işyeri ilişkileri ile ilgili bir eğitim programı uygulanıp uygulanmadığı Öğretmen usta öğretici, çırak ve işyeri sorumlularının yapacakları iş ve işlemlere ışık tutacak ve uygulamalarda kullanılacak dokümanların Mesleki Eğitim Müdürlüğünce verilip verilmediği (form, yönetmelik, genelge vb.) M.E.M Müdürlüğünce, işyeri sorumluluklarından uygulamalarla ilgili beklentilerinin tespit edilip ilgililere duyurulup duyurulmadığı 3308 Sayılı Kanun kapsamında eğitim yapılacak işyerleriyle ilgili yeterli bilginin toplanıp toplanmadığı İşyerinde usta öğretici bulunup bulunmadığı Çıraklık eğitimi yapabilecek işyeri hakkında çevrede yeterli bir araştırma yapılıp yapılmadığı

7. Çıraklara işyerlerinde uygulanacak beceri eğitimi programının işyerlerine verilip verilmediği 8. Çalışma takviminin işyeri yetkilisine verilip verilmediği 9. Sözleşmeli aday çırak ve çırakların sigorta işlemlerinin yapılıp yapılmadığı, ilgili makamlara birer örneğinin gönderilip gönderilmediği 10. M.E.M Müdürlüğünce çıraklık eğitiminin planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi amacı ile işyeri yetkilileri ile toplantı yapılıp yapılmadığı 11. Çırakların teorik ve pratik eğitimindeki devam ve devamsızlıklarının gereğince işlenip işlenmediği 12. İşyerlerinde yapılan pratik eğitiminde yapılmayan işlemlerin yapılması için gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığı, 13. İşyerlerinde beceri eğitimi için eğitim ortamı; kalfalık ve ustalık sınavları için gerekli araç ve gereçlerin hazırlanıp hazırlanmadığı, 14. Çırakların beceri eğitimi için işyerlerinde yeterli sayıda usta öğretici bulunup bulunmadığı

15. Görevlendirilen usta öğreticilerin, eğitimi açısından çıraklarla gerektiği şekilde ilgilenip ilgilenmediği 16. Usta öğreticilerin, çıraklara karşı tutum ve davranışlarının tatminkâr düzeyde olup olmadığı 17. İşyerlerinde verilen beceri eğitimi programlarının dikkate alınıp alınmadığı 18. Beceri eğitiminde eğitim giderlerinin işyerince karşılanıp karşılanmadığı, uygulama için yeterli mekân sağlanıp sağlanmadığı 19. Denetimde işyerinde tespit edilen eksikliklerin giderilip giderilmediği 20. İşyerlerinde beceri eğitimi gören çırakların devam ve devamsızlıklarının gereğince tutulup tutulmadığı ve her ayın başında M.E.M Müdürlüğüne bildirilip bildirilmediği 21. Her öğretim yılı sonunda (haziran ayında) aday çırak ve çıraklara ait “Pratik Eğitimi Değerlendirme Formunun” M.E.M Müdürlüğüne teslim edilip edilmediği 22. İşyerlerinde çırakların yapacakları temrin , iş, proje, deney ve hizmetlerle ilgili resim proje ve değerlendirme çizelgelerinin bir iş dosyasında muhafaza edilip edilmediği

23. Aday çırak ve çırakların, işyerinin şartlara ve çalışma düzenine uyup uymadıkları ( mesai saatleri, disiplin, kıyafet, karşılıklı ilişkiler, çalışma düzeni, işyerinin imkanlarından yararlanma vb. hususlar) 24. İşyerlerinde beceri eğitimi gören ve işyeri değiştirme zorunda kalan çıraklar için mevzuatın uygulanıp uygulanmadığı 25. Aday çırak ve çıraklara asgari ücretin %30 unun ödenip ödenmediği 26. Aday çırak ve çırakların mesleki eğitimleri sırasında iş kazası geçirmeleri veya meslek hastalığına yakalanması halinde, durumun Sosyal Sigortalar Kurumuna zamanında bildirip bildirilmediği Her yıl teorik eğitimin yapıldığı aylar dışında aday çırak ve çıraklara 1 aylık ücretli izin verilip verilmediği 28. Mazeret izinlerinin hangi şartlarda verilebileceği konusunda M.E.M Müdürlüğünce önceden belirlenen hususlara uyulup uyulmadığı denetlenir. 29. Mazereti M.E.M Müdürlüğü ve işyeri sorumlularınca uygun görülen aday çırak ve çıraklara bir aya kadar ücretsiz izin verilip verilmediği aranılacak hususlardır.

DENETİM YÖNETMELİKLERİNİN GELİŞİMİ 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununun 41. maddesine dayanılarak 1 Nisan 1987 tarih ve 19418 sayılı Resmi gazetede yayımlanmış bulunan ama hiç işlenmeyen Çıraklık ve İşletmelerde Yapılan Meslek Eğitiminin Denetimi Hakkında Yönetmelik yerine; 3 Temmuz 2002 tarih ve 24808 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan ve aşağı yukarı bir önceki yönetmeliğin aynı maddelerini kapsayan işletmelerde mesleki eğitimin denetimine ilişkin esaslar yönetmelikte maalesef yine işlememektedir. 1987 yılında yayınlanan Denetim Yönetmeliğinin işlemediğini tespit eden esnaf ve sanatkarlarımızın en üst kuruluşu olan Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonumuz önce M.E .B lığının ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının yürütmekle görevli olduğu bu yönetmeliğin neden işlemediğini tespitle işe başlamış ve önemli gördüğü şu hususları tespit etmiştir.

İkili Meslek eğitimi sisteminde (okul- işyeri) okul bölümü M. E İkili Meslek eğitimi sisteminde (okul- işyeri) okul bölümü M.E.B müfettişlerince denetlenmekte işyeri bölümü ise bir takım yasal hükümler bulunmasına rağmen denetlenememektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri ise işyerlerini sadece iş hukuku açısından denetlemekte bizim iş yerlerimiz küçük işletmeler olduğu için Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığının denetimi dışında kalmaktadır. 3308 sayılı kanunda belirtilen denetim amaçlı kurulması emredilen üyeleri arasında meslek kuruluşları temsilcisi olarak bizimde bulunmamız gereken ihtisas komisyonları, başta finans eksikliği olmak üzere değişik nedenlerle kurulmamış; dolayısıyla denetim yapılmamıştır. Bütün yük Milli Eğitim Müdürlerinin koordinatör öğretmenlerine kalmış onlarda emir zoruyla ya da meslek aşkıyla kısmen, ama varılması gereken amacın uzağında kendi imkânlarıyla denetim yapmaktadırlar.

Konfederasyonumuz, esnaf ve sanatkar işletmelerinde mesleki eğitim açısından bulunan bu boşluğu doldurabilmek açısından esnaf ve sanatkar işletmelerinde yapılan çıraklık eğitiminin pratik bölümünün kalitesini artırmak amacıyla 1991 yılında o zaman yürürlükte olan 507 sayılı kanunda (3741 sayılı Kanun) değişiklik yaparak esnaf ve sanatkar işletmelerinin bağlı olduğu odaları tarafından 3308 sayılı Mesleki eğitimi kanunu kapsamındaki meslek dallarının denetlenmelerini öngören bir sistem geliştirmiş. Çıkarılan 5 Ocak 1992 tarih ve 21102 sayılı yönetmelik ile pratik eğitimin verileceği işyerleri ve bunların denetimine ilişkin esas usulleri belirlemiştir. Böylece 3308 sayılı kanun kapsamında olan mesleklerin odaları İşyeri Denetleme ve Danışma Gruplarını kurmuşlardır (İ.D.D.G). Uygulamada görülen aksayan hususların giderilmesi için 17.06.1997 de bu birimin çalışma esas ve usulleri yeniden düzenlenmiştir. İ.D.D.G lerin görevlerini satır başları ile özetlersek;

Pratik eğitim programlarında belirtilen asgari donanıma sahip olması Pratik eğitim programlarında belirtilen iş ve işlemlerin en az % 80 i nin iş yerinde yapılması Çıraklık eğitimi yönetmeliğinde belirtilen sayıda kalfa usta ve usta öğreticinin istihdam edilmesi Ayrıca işyerlerine danışmanlık hizmeti verilmesi Bu hizmetlerin verilebilmesi için odalar, yıllık gayri safi gelirlerinin %20 sini bütçe olarak ayıracak, bazı esneklik tedbirleri sonunda kalan para eğitim hizmetine sunulacak hükmü getirilmiştir. Mesela, yapılan hesaplara göre yıllık gayri safi geliri 7.000 YTL olan bir oda, 500 ytl’yi eğitim bütçesi olarak ayırmak durumundadır. Bu 500 YTL’nin kullanımına bazı kriterler getirilmiştir. Eğitim bütçesinin %10nu geçmemek kaydıyla İ.D.D.G üyelerinin yolluk ve huzur hakları eğitim bütçesinden ödenir denilmektedir.

BU SİSTEMDE İSTANBUL’DA ÇALIŞMADI Çünkü İstanbul metropol bir şehirdir. Silivri’den Tuzla’ya kadar binlerce işyerinin denetlenmesi İ.D.D.G üyeleriyle mümkün değildir. Üyeler aynı zamanda işyeri sahibidirler işlerini bırakıp sürekli denetim yapamazlar. Yolluk ve huzur hakları yol paralarını karşılayacak durumda değildir. Verilen görevler çok fazladır. Bir işyerinde en az 1 saat kalmaları gerekir. Bir yılda meslekleri ile işyerlerini 2 defa denetlemeleri mümkün değildir. Denetim raporlarının 1 örneği işyerine diğeri Birliğe bir diğeri de İl Mesleki Eğitim Kuruluna verildiğinde ise gerek Birlikte gerekse İl Mesleki Eğitim Kurulunda bu raporların değerlendirilmesi ve sonucunun alınması yapıları itibariyle mümkün olmamıştır.

Birkaç odanın ısrarlı çalışmaları dışında sonuç olarak İ. D. D Birkaç odanın ısrarlı çalışmaları dışında sonuç olarak İ.D.D.G kuruluşları kağıt üzerinde kalmıştır. Birliğimiz yönetimi hem kayıt dışı çalışanları kayıt içine almak, hem de kayıt içinde 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında olanların kanuna uygun çalışmalarını temin etmek bakımından 07.06.2005 tarihinde kabul edilen 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununun 68. maddesine dayanarak Sicil Memurluğuna bağlı olarak bir Denetleme Birimi kurmuştur. Ancak 2 kişilik denetim memuru ile İstanbul’un tüm esnaf ve sanatkarlarının 5362 ve3308 sayılı kanunlarına uygun çalışmalarını sağlamaları mümkün görülmemekle birlikte, başka çare bulunamamıştır.

Çünkü yukarıda belirtilen denetleme mekanizmalarının çalışma imkânları yoktur. Aynı zamanda bir sorumluluk maddesinde kanunlarda belirtilmemiştir. Esnaf ve sanatkarlara ruhsat vermekle yetkili kurumlar ve vergi daireleri kendi kanunlarında olmayan hususları dikkate almamaktadırlar. Küçük bir yerleşim biriminde kanun, yönetmelik ve genelgelerin uygulanması mümkün olabilir. İstanbul’un yapısı ve özellikleri açısından sistemin işlemesi ve kısa zamanda netice alınması için yeni bir yapılanmaya ihtiyaç olduğu kaçınılmaz bir husustur.

BASİT GİBİ GÖRÜLEN SORUNLAR ŞUNLARDIR; İl genelinde 32 ilçede mesleki Eğitim merkezi (en az) olması gerekirken ancak 18 Mesleki Eğitim merkezi vardır. 130 Meslek dalı kanun kapsamında olmasına rağmen en fazla 20 Meslek dalında çırak öğrenci olması diğerlerinde hiç olmaması bir sorun olarak karşımızda olmasına rağmen sanki normalmiş gibi üzerinde bir çalışma yapılmamıştır. Bu eğitime devam eden çırak sayısının İstanbul’da en az 250.000 olması gerekirken 19 bin civarında çırak öğrenci olması genç kuşakların işyerlerinde ciddi ve kaliteli bir meslek eğitimi almadan ucuz işgücü olarak sömürüldüklerinin göstergesidir. Bu eğitimin tam sorumluluğu böylece, sadece Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüklerinin sorunu imiş gibi düşünülmemelidir.

KESİN ÇÖZÜM YOLU İl Mesleki Eğitim Kurulu çok detaylı ve kapsamlı bir rapor hazırlayarak il valisine brifing olarak vermelidir. Vali beyin olurundan sonra Sayın Başkanımız, ilgili Bakanlıklara ve TESK Başkanlığına konu arz edilmeli ver olumlu netice beklenilmelidir.

TEŞEKKÜR EDERİZ. EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ