Kıyı ve Deniz Suları İzleme: Ülke Örnekleri ve Türkiye’de Durum Sinan Hüsrevoğlu – TÜBİTAK MAM DeKoS – Deniz ve Kıyı Suları İzleme ve Değerlendirme Programı Çalıştayı 29 Temmuz 2013 TÜBİTAK, Ankara

Sunum Planı DSÇD – Genel bakış DSÇD ve SÇD: Örtüşmeler ve izleme faaliyetlerinin uyumlulaştırılması DSÇD ve İzleme: AB ülke uygulamaları Türkiye’de kıyı ve deniz izleme: Durum ve değerlendirme

DSÇD – Yol Haritası

DSÇD – Ortak Uygulama Stratejisi 1. Sualtı Gürültü 2. Çöp Ortak Uygulama Stratejisi (CIS)

DSÇD’nden geniş bağlama DSÇD uygulaması ve işlevselleştirme (durum, baskı-etki değerlendirmesi, hedef saptama, izleme, önlemlerin uygulanması) Geniş bağlamda DSÇD entegrasyonu: Denizcilik (Bütünleşik Denizcilik Politikaları, Mavi Büyüme, Deniz Bilgi 2020) Çevre (AB 2020 Biyoçeşitlilik Stratejisi, 7. Çevre Aksyon Planı) Araştırma (Horizon 2020)

SÇD ve DSÇD: Örtüşmeler ve uyum DSÇD: baskılar ve biyoçeşitlilik bileşenleri kapsamı daha geniş (örn. gürültü, çöp, ticari balık türleri, deniz memelileri) DSÇD değerlendirme ölçekleri farklı: Çevresel <-> Ekolojik/Kimyasal Deniz alt bölgeleri <-> her bir kıyısal su kütlesi Tüm tanımlayıcılar bütüncül <-> En kötü kalite elemanı DSÇD örtüşmeleri “tanıyor”; SÇD tarafından değerlendirilmeyen bileşenlere uygulanıyor SÇD tarafından alınan önlemler “iyi çevresel durum”a ulaşmak için avantaj sağlayabilir SÇD hedef ve araçları, ötrofikasyon (D5), biyoçeşitlilik (D1), deniz tabanı bütünlüğü (D6) gibi tanımlayıcıların İÇD değerlendirmesi için kullanılabilir Özellikler sektörel paydaşların kıyı sularında SÇD-DSÇD’nin verimli ve doğru entegrasyonu (uygulama ve önlemler) için talepleri mevcut (örn. denizcilik sektörü)

DSÇD - Yetkili Kurumlar (Merkezi yetki) Ülke Yetkili Kurum Almanya Çevre, Doğa Koruma ve Nükleer Güvenlik Federal Bk. Bulgaristan Çevre ve Su Bk. Danimarka Doğa Ajansı (Çevre Bk.) Estonya Çevre Bk. Fransa Ekoloji Bk. İspanya Tarım, Gıda ve Çevre Bk. İtalya Çevre, Kara ve Deniz Bk. İzlanda Çevre Ajansı Kıbrıs Tarım, Doğal Kaynaklar ve Çevre Bk. Letonya Çevre Koruma ve Bölgesel Gelişim Bk. Malta Çevre ve Planlama İdaresi Portekiz Su Enstitüsü Romanya Romanya Suları Ulusal İdaresi Slovenya Çevre ve Mekansal Planlama Bk. Yunanistan Su Özel Sekreterliği (Çevre, Enerji ve İklim Değişikliği Bk.)

DSÇD - Yetkili Kurumlar (Çoklu yetki) Ülke Yetkili Kurum Açıklama Belçika Federal Halk Hizmetleri: Sağlık, Gıda Güvenliği ve Çevre Mobilite ve Ulaştırma Bilim Politikası Ekonomi, Enerji, Kalite ve Güvenlik Savunma Birleşik Krallık Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Bk. (UK) Çevre Ajansı (Galler ve Kuzey İrlanda) İskoç Çevre Koruma Ajansı (İskoçya) Clean Seas Environmental Monitoring Programme (CSEMP) OSPAR CEFAS gibi ulusal kurumlar “yetkili izleme otoritesi” Finlandiya Uygulama koordinasyonu: HELCOM ve Finlandiya Deniz Stratejisi Kararnamesi Ekonomik Gelişme, Ulaşım ve Çevre Merkezleri; kamu araştırma enstitülerinden oluşan; Koordinasyon Grubu (13 üye) Uzman Grubu (21 üye)

DSÇD - Yetkili Kurumlar (Çoklu yetki) Ülke Yetkili Kurum Açıklama Hollanda Altyapı ve Çevre Bk. Ekonomik İşler Bk. Savunma Bk. Sahil Koruma İrlanda Çevre, Toplum ve Yerel Yönetim Bk. Tarım, Gıda ve Deniz Bk. Sanat, Miras ve İrlanda Dili Bölgeleri (Gaeltacht) Bk. Ulaşım, Turizm ve Spor Bk. Haberleşme, Enerji ve Doğal Kaynaklar Bk. Deniz Enstitüsü OSPAR İsveç Çevre Koruma Ajansı Deniz ve Su Yönetimi Ajansı Bölgesel Su Otoriteleri Litvanya Çevre Bk. Ulusal Savunma Bk. Ulaştırma ve Haberleşme Bk. Deniz Güvenliği İdaresi Polonya Çevre Bk. (Çevre Koruma Baş Müfettişliği, Ulusal Su Yönetim İdaresi) Ulaştırma, Bayındırlık ve Deniz Ekonomisi Bk. Tarım ve Kırsal Gelişim Bk. Bölgesel koordinasyon HELCOM

Danimarka Doğa Ajansı HELCOM OSPAR İsveç, Norveç ve Almanya ile “İlk Değerlendirme” konusunda işbirliği Ulusal DSÇD Koordinasyonu: Ulaştırma, Maliye, Gıda, Balıkçılık ve Tarım Bakanlıkları (4) Kıyısal Koruma Ajansı, Denizcilik Güvenliği İdaresi, Denizcilik İdaresi, Enerji Ajansı, Balıkçılık Ajansı, Çevresel Koruma Ajansı, Tapu ve Kadastro, Kültürel ve Sosyal Miras Ajansı (8)

İtalya Çevre Bakanlığı Barselona BDS ISPRA (Koordinasyon ve Raporlama) Ulusal DSÇD Koordinasyonu: Bölge, belediye ve eyalet temsilcileri, Tarım, Gıda ve Orman Bk., Altyapı ve Ulaştırma Bk., Sağlık Bk., Savunma Bk., Dışişleri Bk., Eğitim, Üniversite ve Araştırma Bk., Kültür Bk., Ekonomik Gelişme Bk., Bölgesel İşler Bk.

Yunanistan Su Özel Sekreterliği Deniz Çevre Stratejisi Ulusal Komitesi İzleme için oluşturulan konsorsiyum: Kamu kurumları, yarı-kamu ajanslar, üniversiteler, HCMR Su Özel Sekreterliği Ulusal Stratejik Referans Çerçevesi (2007-13): SÇD ve DSÇD için 42M Avro Su ve bölgesel su yönetimi ile ilişkili tüm kurumların koordinasyonu SÇD, DSÇD, Sel, Kentsel Atıksu Arıtım, Nitrat ve Yüzme Suyu direktiflerinin uygulanması Ulusal İzleme Programı’nın uygulanması Sınıraşan ve uluslararası su konular

Merkezi İzleme-Koordinasyon Kurumları Ülke İzlemeden Sorumlu Kurum İtalya Çevre Koruma ve Araştırma Enstitüsü (ISPRA) Romanya Ulusal Deniz Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü (NIMRD) Bulgaristan Oşinoloji Enstitüsü – Bulgar Bilimler Akademisi (IO-BAS) İrlanda Deniz Enstitüsü (MI) Birleşik Krallık Çevre, Balıkçılık ve Akuakültür Bilimi Merkezi (Cefas – DEFRA) Fransa Deniz Araştırma Enstitüsü (Ifremer)

Türkiye’de Deniz İzleme Çalışmaları DPT ve TÜBİTAK desteğiyle: Ulusal Deniz Ölçüm, İzleme ve Araştırma Programı (1993-96) Ulusal Deniz Araştırma Programı (1997-2001) Ulusal Deniz Araştırma Programı (2002-2006) (??) Karadeniz: BSIMAP: Biyolojik veri, hidrokimyasal, kirleticiler 2004-2010, İÜ DBİE Ege ve Akdeniz: MED POL: Kirleticiler, Mersin Körfezi pilot ötrofikasyon 2003-2010, ODTÜ DBE ve DEÜ DBTE Marmara ve Boğazlar: MEMPIS (2005-2006), ÇOB İzleme (2009-2010); İÜ DBİE Tüm Denizler Bütünleşik İzleme: 2011 ihale (TÜBİTAK MAM, Derinsu Ltd.) 2013 ihale (Şirketler)

Türkiye’de Deniz İzleme - Değerlendirme AB Engtegre Çevre Uyum Stratejisi (UÇES, 2007-2023) Raporu (2006) ve Denizlerde Kirlilik İzleme Çalıştay Raporu (2009): Mevzuattaki örtüşmeler (iş, zaman, bütçe ve verim kaybı) Çeşitli kurumların yürüttüğü bağımsız izleme çalışmaları ve farklı veritabanları entegre edilmeli Koordinasyon ve tasarruf sağlayacak bir izleme stratejisi İzleme ağının yetersizliği, verilerin çevresel gösterge niteliğinin düşüklüğü ve çevresel veriye erişimdeki sorunlar İzlemede mükerrerlik nedeniyle sağlıklı bir ulusal çevre yönetim planı uygulanamaması Tek yetkili otorite atanmasının önemi Yatırım maliyetlerinin belirlenmesi ihtiyacı

Kıyı ve Deniz İzleme – İhtiyaçlar (tekrar) “Kıyı suları” örtüşen alan: balık çiftlikleri, havza-deniz izleme Bütçe ve altyapı yatırımlar Veri yönetimi entegrasyon ihtiyacı Kamu İhale Kanunu gereklilikleri Bürokrasi-araştırma arasında güçlü işbirliği kurulması İzlemenin geniş çerçevede entegrasyonu: denizcilik, çevre, araştırma

Kıyı Suları