Avrupa Birliği Çevre Politikası Türkiye’ye Yansımalar ve Türkiye’ye Yansımalar (2) Dr. Nuran Talu 28 Mart 2013 ATAUM, Ankara

AB Çevre AB müzakere sürecinde tarımdan sonra en geniş bölümdür. Çok sektörlü ve uygulama maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle uyumlaştırması en zor alanlardan biridir. Bir çok aday ülkede müzakeresi en son kapanan bölüm çevre olmuştur. (Merkezi ve Doğu Avrupa aday ülkelerinin tümü, çevre müzakerelerinde teknik adaptasyon ve/veya geçiş süresi talebinde bulunmuşlardır. Örneğin Romanya en son “Adalet”i ve “Çevre” yi kapamıştır.)

Uyum Sürecinde Önemli Hususlar Yasal Mevzuat Uyumu Uygulama Yaptırım Kurumsal İdari Yapının Güçlendirilmesi Kurumlar-arası Koordinasyonun Güçlendirilmesi Paydaşların Dahil Edilmesi Finansal Uyum Maliyetlerinin Yüksek Olması

AB Adaylığı Bağlamı Aralıklarla yayımlanan/yenilenen (2001, 2003, 2006, 2008, 2011) ‘Katılım Ortaklığı Belgesi’ doğrultusunda, Türkiye’nin AB’ye üyelik yolunda gerçekleştirilecek hukuki ve kurumsal düzenlemelerin yer aldığı 3 Ulusal Program 2001, 2003 ve 2008 yıllarında hazırlandı. 2005 Müzakere Çerçeve Belgesi Ulusal Stratejik Çerçeve Belgesi (Ekim 2007)

AB Adaylığı Bağlamı Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı - 2001 Katılım Öncesi Ekonomik Program (lar) Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı - 2003 Ön Ulusal Kalkınma Programı (2004 -2006) Türkiye’nin AB Müktesebatına Uyum Programı (2007 -2013) Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı 2008 AB Altıncı Çevre Eylem Programının Tematik Stratejileri (Toprak, Hava Kirliliği, Atık Yönetimi, Deniz Çevresi, Kentsel Çevre Stratejileri) İlerleme Raporları Çevre Faslı Müzakere süreci

AB Çevre Mevzuatının Uyumlaştırılması İç hukuk uyumu/ulusal mevzuata yansıtma Yönetmelikler Uygulama Kurumsal altyapı ve bütçe tahsisi Yürütme (yaptırım) Denetim ve cezai düzenlemeler

AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi TÜRKİYE AB Entegre Çevre Uyum Stratejisi (2007 – 2023)

Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) % 18 Yerel Yönetim % 42 ÇEVRE YATIRIMLARININ FİNANS KAYNAKLARININ KARŞILANMA ORANI (2007 -2023) Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) % 18 Yerel Yönetim % 42 Belediye öz kaynakları %18 İller Bankası % 21( İller Bankasının 2007 – 2023 yılları arasında çevre yatırımlarına yüzde 17 ile 24 arasında pay ayırması tahmin edilmektedir.) PPP (YİD) % 1 Dış krediler % 2 KİT % 1 Özel Sektör % 17 (Türkiye’de mevcut durum rakamları yok. Diğer aday ülkeler- endüstrinin yatırım harcamaları GSYİHnın % 0.3 -% 0.6 arasında) Fonlar (AB +Diğer) % 23 Önemli not: Çevre yatırımı olarak fonksiyonel bütçede; Su-kanalizasyon, Temizlik ve Çevre Koruma, Tarım, KÖYDES hizmetleri alındı.

ÇEVRE YATIRIMLARI (2007 -2023) Merkez Yönetim (Bölge düzeyi dahil) 19 milyon YTL Yerel Yönetim 46 milyon YTL Belediye öz kaynakları 20 milyon YTL İller Bankası 22 milyon YTL PPP (YİD) 1.5 milyon YTL Dış krediler 1.8 milyon YTL KİT 11 milyon YTL Özel Sektör 19 milyon YTL Fonlar (AB +Diğer) 25 milyon YTL TOPLAM: 120 milyon YTL ( Yaklaşık 60 milyar Euro)

Çevre yatırım maliyetlerinde en fazla paya sahip sektörler Bu kaynağın; %58 ini su/atık su sektörü %16 sını katı atık sektörü % 0.6 sini hava sektörü % 25 ini endüstriyel kirlilik önleme ve kontrol sektörü % 0.4 ünü doğa koruma sektörü kullanacak.

Fasıllardan Çevre Açılan 13 Fasıl (Toplam 33 Fasılda): Mali Kontrol, Trans-Avrupa Ağları, Fikri Mülkiyet Hukuku, Şirketler Hukuku,, Sermayenin Serbest Dolaşımı, Vergilendirme, Çevre, Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası, Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, Bilim ve Araştırma (geçici kapatıldı), İstatistik, İşletme ve Sanayi Politikası, Bilgi Toplumu ve Medya Açılan Fasıllarla Bağ: Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası, Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, Bilim ve Araştırma, İstatistik, İşletme ve Sanayi Politikası, Bilgi Toplumu ve Medya Henüz Açılmayan Fasıllarla Bağ: Tarım ve Kırsal Kalkınma, Balıkçılık, Rekabet Politikası, Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu

Çevre Müzakere Alanları (Başlıcaları) ÇED Çevresel bilgiye erişim İklim değişikliği Hava kalitesinin yönetimi Endüstriyel kirliliğin önlenmesi ve risk yönetimi Su kalitesi Atık yönetimi Gürültü Kimyasallar Doğanın ve biyolojik çeşitliliğin korunması

Türkiye’nin en önemlileri Su meselesi, iklim değişikliği uyum politikaları kapsamında da çok önemli (Su Çerçeve Direktifi, Taşkın Direktifi vb) İklim değişikliği ile mücadelede odaklanılacak olanlar: su ve yenilenebilir enerji kaynakları (Bunlar SK için çimento vazifesi gören alanlar) Doğa koruma ve ekosistem servisleri

Katılım Safhaları Tarama Süreci (Komisyon İle) Müzakereler Safhası (Komisyon, Üye Ülkeler, Bakanlar Konseyi Genişleme Grubu İle) Katılım Antlaşmasının Hazırlanması Safhası

Aşamalar Tarama Süreci: mevzuattaki boşluklar, örtüşenler ve çelişkiler – Kısaca müktesebata uyumda gelinen aşama tespit edilecek Strateji/Pozisyon Belgesi: Tarama sürecini takiben Türkiye’den AB çevre mevzuatının örtüşme taahhütlerini içeren belge (Zayıf olan Ulusal Programın yenilenmesi) Mevzuat örtüşmesi, yatırımlar,geçiş süreleri gibi başlıklar için önceden yol haritası düzenlenir ve pozisyon belgesi buna göre hazırlanır. Her bir direktif için “Strateji Belgesi” ile uyumlu “Uygulama Planı” (sadece mevzuat değil, uygulama) ve “Zaman Çizelgesi” hazırlanır (UÇES) Uygulama Planı ve Zaman Çizelgesi bağlayıcıdır. “Uygulama planı” kesin tarihlerle belirlenmiş taahhütlerinin yanı sıra, Direktif kapsamına girecek olan özel sektör işletmeleri için de taahhütleri içerecektir.Devletin özel sektör ile işbirliği şarttır.

Aşamalar Direktife Özel Uygulama (Yatırım) Planı-DSIP her sektör grubu ve hatta her bir işletme için uyumlastırma taahhütlerini içerir. Örneğin “x” işletmesi Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü Direktifine uyum için gerekli süre, yatırım, bu yatırımın istenilen süreye göre planlanması bu aşamada yapılması gerekenlerden bazıları. DSIP hukuki ve kurumsal düzenlemeleri kapsamaz. Her bir müzakere alanı birbirinden bağımsız ele alınır. Her sektör için bir yol haritası belirlenir (Örneğin, tamamen sanayinin görevi olan Entegre Kirliliğin Önlenmesi ve Kontrolü Direktifi kapsamında enerji, tekstil, gıda gibi bir çok işletmenin ayrı ayrı yol haritası belirlenecek) Yapılanlar “Pozisyon Belgesi”ne uygun değilse reddedilebilir.

AB Direktiflerinin Düzenleyici Etki Analizi (DEA) yapılmalı Türkiye’de Düzenleyici Etki Analizi1 (DEA) 2006 yılında bir yönetmelik ile mevzuata girdi. Önemli etkileri olan kanunların hazırlanmasında DEA zorunludur. Ancak uygulamada yeni kanunlar DEA çalışması yapılmadan hazırlanmaya devam etmektedir. AB Çevre Direktiflerinin uyumlaştırılması sürecine DEA çalışmaları dahil edilmeye başlandı ve aşağıdaki direktiflerin DEA’sı tamamlandı: - Kuş Direktifi (79/409/EEC sayılı Yaban Kuşlarının Korunması hakkında Direktif) - Habitat Direktifi (92/43/EEC sayılı ve 21 Mayıs 1992 tarihli Yabani Flora, Fauna ve Doğal Yaşam Ortamlarının Korunması Direktifi) - Seveso II Direktifi (96/82/EC tehlikeli maddeler içeren büyük kazaların kontrolü Direktifi - AEEE Direktifi (2002/96/EC sayılı 27 Ocak 2003 tarihli Atık Elektrikli ve Elektronik Ekipman Hakkında Konsey Direktifi - Atık Yakma Direktifi (2000/76/AT sayılı Atık Yakma Direktifi) Düzenleyici Etki Analizi (DEA): Herhangi bir alanda bir yasal düzenlemenin hazırlanması aşamasında, muhtemel düzenleme seçeneklerinin doğurabileceği sonuçları, olumlu ve olumsuz etkileri ve maliyetleri öngören; böylece karar vericileri bilgilendirerek yasal düzenlemenin, amacına en uygun şekilde ve en az olumsuz etki ile hazırlanmasını veya yeni düzenlemenin olumsuz etkileri baskın olacaksa, mevcut düzenlemede hiçbir değişiklik yapılmamasına karar vermeyi sağlayan; somut verilerle desteklenen bir analiz sürecidir.

Sektörlere yönelik Sektörel Etki Analizi (SEA) yapılmalı Sektörel Etki Analizleri, müzakere sürecinde Komisyon’dan belirli sektörlerde geçiş dönemlerinin ve geçici istisnaların talep edilebilmesi ve aynı zamanda AB düzenlemelerinin uyumlaştırılması ve hayata geçirilebilmesi için optimum tarihin belirlenmesi açısından çok önemli Bakanlığın müzakere pozisyonunu güçlendirmesi ve Türkiye’nin rekabet gücünün zarar görmemesi açısından tüm sektörlerde SEA yapılması lazım Ele Alınan 3 Sektör: 2011-2030 YILLARI İÇİN TÜRKİYE’DE GEÇERLİ OLAN ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ ARAÇLAR DİREKTİFİ’NE İLİŞKİN SEKTÖREL ETKİ ANALİZİ (OTOMOTİV) 2015-2030 YILLARI ARASINDAKİ DÖNEMDE UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLER DİREKTİFİ’NİN TÜRK DEKORATİF BOYA SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ; 2015-2030 YILLARI ARASINDAKİ DÖNEMDE UÇUCU ORGANİK BİLEŞİKLER DİREKTİFİ’NİN TÜRK SON KAT BOYA SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNE İLİŞKİN ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (BOYA) PİL VE AKÜLER DİREKTİFİ’NİN 2013-2030 DÖNEMİ İÇİN TÜRKİYE’DEKİ SEKTÖREL ETKİ ANALİZİ (AKÜ-PİL)

Aşamalar Müzakere süreci içinde Birlik mevzuatının tamamen içselleştirilmesi beklenir. Başlıklar ve başlıklara göre mevzuat belirlenecek Mevzuat uyumu ve uygulamaların başlangıç tarihi belirlenecek Başlıklara göre karşılanacak kriterler tanımlanacak Başlıkların kapatılma koşulları belirlenecek Başlıklara ilişkin müzakerenin Komisyon tarafından askıya alınması için koşullar belirlenecek Başlıklara ilişkin müzakerenin Komisyon tarafından kesilmesi için koşullar belirlenecek Müzakerenin sonlandırılması bütün başlıkların kapatılması ile mümkündür Türkiye’nin kendisi için önem taşıyan sektörleri, ek sürelere ihtiyaç duyması, geçici muafiyet talebi, gerekli yatırımlar için kaynak sağlama ve süreçlerinin tespiti (Bu aşamada İşbirliği Anlaşmaları yapılıyor)

Tarama Toplantıları Çevre ve Orman Bakanlığı; Ulusal Program ve AB Çevre Mevzuatı uyum çalışmalarından sorumlu kurumdur. Çevre faslı tarama toplantıları 2006 yılında tamamlanmıştır. (Mayıs 2005 – 2006) 21

Çevre Faslı Tarama Sonu AB Raporu Üye ülkelerin görüşü alındıktan sonra, Avrupa Konseyi tarafından onaylanmıştır. Portekiz Dönem Başkanlığı’nın resmi mektubu ile 3 Ekim 2007 tarihinde Türkiye’ye son şekli iletilmiştir. 2 adet Açılış Kriteri içeriyordu 22

Açılış Kriterleri Müktesebatın uyumlaştırılmasına, uygulanmasına ve uygulamanın etkili hale getirilmesine ilişkin aşamaların ve zaman çizelgelerinin yer aldığı, kapsamlı bir Stratejinin hazırlanması. AT-Türkiye Ortaklık Konseyi’nin kararlarına uygun olarak, ilgili AB Çevre Mevzuatının uygulanmasına ilişkin yükümlülüklerin (Gümrük Birliği) yerine getirilmesi. 23

Açılış Kriterinin karşılanması için Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşların katkıları ile 69 adet AB Mevzuatı için 400 sayfalık Strateji Belgesi hazırlandı. Hazırlanan bu Strateji Belgesi; Yatay Mevzuat, Hava Kalitesi, Atık Yönetimi, Su Kalitesi, Doğa Koruma Endüstriyel Kirlilik Kontrolü ve Risk Yönetimi, Kimyasallar Yönetimi, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar, Gürültü Yönetimi

2. Açılış Kriterinin karşılanması için Gümrük Birliği kapsamındaki 5 AB Çevre Mevzuatı olan; Tehlikeli Kimyasallar Direktifi, Deney Hayvanları Direktifi, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi, Petrol ve Motorin Kalitesine İlişkin Direktif, Bazı Sıvı Yakıtların Kükürt İçeriğine İlişkin Direktif için Uygulama Notları hazırlandı. 25

Yapılan Çalışmalar Strateji Belgesi ve Uygulama Notları 30 Eylül 2009 tarihi itibariyle, Dışişleri Bakanlığınca Avrupa Komisyonu’na gönderildi. Avrupa Komisyonu tarafından Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu hazırlanmış ve 9 Ekim 2009 tarihinde Avrupa Konseyi’ne sunuldu. 26

Yapılan Çalışmalar Avrupa Konseyi’nde “Açılış Kriterleri Değerlendirme Raporu”nun onaylanmasının ardından, 12 Kasım 2009 tarihinde Türkiye İsveç Dönem Başkanlığı tarafından “Çevre Faslı Müzakere Pozisyon Belgesi”ni sunmaya davet edildi. “Çevre Faslı Müzakere Pozisyon Belgesi” 13 Kasım 2009 tarihi itibarıyla İsveç Dönem Başkanlığı’na sunuldu. İsveç Dönem Başkanlığı’nda, 21 Aralık 2009 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilen “Hükümetlerarası Katılım Konferansı”nda “27 No’lu Çevre Faslı”nın müzakerelere açılması resmen ilan edildi. 27

Kapanış Kriterleri Türkiye’nin “Müzakere Pozisyon Belgesi”ne karşılık olarak hazırlanan Avrupa Birliği’nin “Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi”nde, “Çevre Faslı”nın geçici olarak müzakerelere kapatılabilmesi için 6 adet “Kapanış Kriteri belirlendi. 28

6 Kapanış Kriteri Avrupa Birliği’nin yatay ve çerçeve çevre müktesebatını kabul etmesi, Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin su kalitesi çevre müktesebatını kabul ederek ilerleme sağlaması, Endüstriyel kirlilik ve risk yönetimi çevre müktesebatını kabul etmesi, Doğa koruma ve atık yönetimini de içerecek şekilde, geri kalan sektörlerde müktesebata uyumu sürdürmesi ve katılım tarihinde Avrupa Birliği yükümlülüklerine ilişkin tamamen hazır olduğunu göstermesi, Denetim hizmetlerini de içerecek şekilde idari kapasiteyi ve koordinasyonu geliştirmeye devam etmesi ve hazır hale getirmesi ve Ek Protokol yükümlülüklerini yerine getirmesi (Aralık 2006 tarihli Konsey Kararı: Türkiye’nin Güney Kıbrıs Rum Yönetimine yönelik kısıtlamaları ile bağlantılı sekiz fasılda müzakerelerin açılmamasını ve Ortaklık Anlaşmasına Ek Protokolün Türkiye tarafından tamamen uygulandığı Komisyon tarafından teyit edilinceye kadar hiçbir faslın geçici olarak kapatılmamasını öngörmektedir.)

Çevre Faslı bize kaça mal olacak? Faslın kapanması için (müktesebat uyumu) 2007-2023 yılları arasında 58,5 milyar Euro yatırıma ihtiyaç var (UÇES temelli Müsteşar düzeyi beyan, 2010) Bu ne kadar doğru? Tüm ülkeyi kapsayan derinlemesine bir etki analizi henüz yok Mevzuat uygulandığında bu Türkiye'ye kaça mal olacak henüz belli değil Maliyet etki analizinin mutlaka yapılması gerekiyor (IPA Fonu kullanılabilir, 10-15 milyon Euro gibi bir ölçü analizi yaptırmak için)

KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI (IPA) I. DÖNEM 2007 - 2013 “Çevre”nin Yeri

IPA Programı (IPA-Instrument for Pre-Accession Assistance/Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı) AB Komisyonu;, Avrupa Birliği'nin aday ve potansiyel aday ülkelere gerçekleştireceği dış kaynaklı mali yardımların etkinliğini artırmak amacıyla, PHARE (Poland and Hungary: Action for the Restructuring of Economy), ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-Accession), SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development), CARDS (Community Assistance for Reconstruction, Development and Stabilisation), Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım Programlarını IPA olarak tek bir mali araç altında topladı (2007-2013 mali dönem için) IPA 2011-2013 Çok Yıllı Endikatif Planlama Belgesi (Öncelik: temel haklar ve hukukun üstünlüğü, kamu yönetiminde yapılacak reformlar, rekabet edebilirlik, çevre, ulaştırma, enerji, sosyal kalkınma ve tarım ve kırsal kalkınma)

IPA Programın Bileşenleri   Kurumsal Kapasite Geliştirme (Institution Building) Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği (Regional and Cross-Border Co-operation) Bölgesel Kalkınma (Regional Development) İnsan Kaynaklarının Gelişimi (Human Resources Development) Kırsal Kalkınma (Rural Development).

IPA Bölgesel Kalkınma Ulaşım Altyapısı Çevresel Önlemler; atık yönetimi, su kaynakları, kentsel atıksu yönetimi ve hava kalitesi ile ilgili alanlar Enerji altyapısı, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğinin artırılması Endüstri bölgelerinin yeniden yapılandırılması (kirlenmiş alanların ve arazilerin rehabilitasyonu dahil) KOBİ’lerin desteklenmesi Eğitim ve sağlık sektörleri özelinde sosyal altyapının güçlendirilmesi

IPA İnsan Kaynaklarını Geliştirme Avrupa İstihdam Stratejisi ve yenilenen Lizbon Stratejisi önceliklerinin dikkate alınması STK’ların etkinliğinin ve kurumsal kapasitelerinin güçlendirilmesi

IPA Çevre, Türkiye Çevre alt yapı projelerine 2007 – 2009 yılları için IPA kapsamında AB desteği, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan Çevre Operasyonel Programı (OP) çerçevesinde sürdürülmektedir. Çevre Operasyonel Programı’nın nihai faydalanıcıları; Çevre ve Orman Bakanlığı, belediyeler, bölgesel birlikler, su temini ve kanalizasyon kuruluşları ve sivil toplum örgütleridir. Çevre OP çerçevesinde, ülke çapında çevre altyapı ihtiyaçlarının belirlenmesi amacıyla ilk başta nüfusu 50.000’in üstündeki tüm belediyeler hedef alınmıştır. Türkiye için IPA 1. dönem (2007-2009) çevre sektörü desteği 205 milyon Euro, 2. dönem (2010-2013) çevre sektörü desteği ise 400 milyon Euro olarak belirlenmiş olup, toplamda 605 milyon Euro’dur.

IPA Çevre, Türkiye

Türkiye’de IPA Bölgesel Kalkınma Bileşeninde Yeralan Operasyonel Programların Bütçeleri (2007 – 2010) Bileşen % 2007 (milyon Euro) 2008 2009 2010 Toplam Bölgesel Kalkınma 100 167,5 173,8 182,7 238,1 762,1 Rekabet Edebilirlik OP 25 41,9 43,5 30 54,8 71,4 211,6 Çevre OP 40 67,0 69,5 38 68,5 89,3 294,3 Ulaştırma OP 35 58,6 33 56,5 59,4 77,4 251,9 İnsan Kaynakları OP - 50,2 52,9 55,6 63,4 222,1 217,7 226,7 238,3 301,5 984,2

Çevre Operasyonel Programı (2007-2009) AB tarafından IPA kapsamında çevre altyapı projelerine sağlanacak finansman kaynaklarının çerçevesini belirleyen planlama belgesi Program Avrupa Komisyonu tarafından oluşturulan ve 2007-2009 dönemini kapsayan Çok Yıllı Gösterge Planlama Belgesi (MIPD) ile uyumlu olarak, DPT tarafından, 2007-2013 dönemi için Avrupa Birliği kaynaklarından yararlanmak üzere hazırlanan Ulusal Stratejik Çerçeve Belgesi'nde (Ekim 2007)  yer alan dört 4 Operasyonel Programdan biri. (Diğer 3 OP: Bölgesel Rekabet Edebilirlik, Ulaştırma ve İnsan kaynaklarının Geliştirilmesi) Program; Avrupa Komisyonu tarafından onaylanacak ve ülke için çevre sektöründeki öncelikleri belirten ve orta vadeli önlemleri içeren bir belge olarak da tanımlanmakta İlk dönemde: 131 öncelikli proje ve 3 sektör (2006, ÇOB IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi) 61 atık su projesi 52 katı atık projesi 18 içme suyu projesi

IPA Kriterleri % 85’e kadar Hibe : “Funding Gap Analysis” 41 % 85’e kadar Hibe : “Funding Gap Analysis” % 40’a kadar ÇOB Hibesi (Bakiye üzerinden) İller Bankası Kredi imkanı (15 yıl % 6) Fizibilite : AB Direktiflerinde tanımlanan Maliyet - Fayda Analizi ÇED : Halkın Katılımının önemi Kamulaştırma / arazi sahipliği sorunu olmamalı PRAG ve FIDIC Kuralları İzleme: Sözleşmeye uygun yapılmayan ya da işletilmeyen tesislerin finansmanı geri istenebiliyor.

KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI (IPA) II. DÖNEM 2014 - 2020

Kaynak hem aday hem de potansiyel aday ülkeler için. AB Komisyonu II. Döneme ilişkin yol haritası ve çalışma takvimini Ocak 2013’de aday ülkeler ile paylaştı. IPA Bölgesel Bileşeni altında faaliyet gösteren Çevre Operasyonel Programı’nın yürütülmesinden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sorumlu (ÇŞB, AB Yatırımları Dairesi) AB Bakanlığı Koordinesinde yeni Çevre Operasyonel Programı çalışmaları başladı.

Tek kaynak IPA mı? Avrupa Yatırım Bankası IPA hibe, kredilerden ayrı düşünmek lazım IPA’yı kapasite geliştirme ve kurumsallaşma için gibi algılamak lazım Esas uyum kredilerle, hibelerle değil. (Hibeler sadece öncü) Uyum için daha sonra gelecek asıl kaynakların hepsi kredi (diğer ülkeler aynı yoldan geçti). IPA'nın yol göstericiliği ile büyük ölçekli krediler almak mümkün Temel kredi kaynakları (AB'nin kendi kredi kaynakları + diğer uluslararası finans kuruluşları): Avrupa Yatırım Bankası Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Avrupa Konseyi'nin Kalkınma Bankası Dünya Bankası. Ayrıca: Artı, gelişmiş AB ülkelerinin adaylara sundukları kaynak, uzmanlık vb desteği: Alman KfW, Japon Development Agency (JIBIC), İsveçli SIDA, Hollandalı MATRA, Fransız AFD vb.

Örnek: Avrupa Yatırım Bankası AB’nin uzun vadeli finansman kuruluşu 40 yıldır Türkiye’de (1965 …) Türkiye’ye yaklaşık 10 milyar Euro yatırım yaptı Avrupa Yatırım Fonu (AYF) Mülkiyet yapısı: AYB: % 63,6) + Avrupa Komisyonu: % 27,4+ 31 banka ve finans kuruluşu: % 9. Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) Eylül 2006’dan beri AYF’nin hissedarı. Bugüne kadar: Çevre altyapı, ulaştırma, Ar-Ge, enerji Yeni talepler: Atıksu Su Yönetimi (su dağıtım sistemleri, sulama programları) Taşkın Riski Yönetimi İklim Değişikliğine Uyum

IPA’dan Çıkarılan Dersler 46 Sorunların önceden bilinmesi Arazi geçişleri, kamulaştırma ve izinler Çevresel etkiler Uygun teknoloji, proje İşletme maliyetleri düşük olmalı, teknolojilerin sürdürülebilirliği için önemi IPA yatırımları gerçekte daha az maliyetle gerçekleşebilir (Bingöl belediyesi örneği) Belediyelerin kapasite gelişimlerinin desteklenmesi Hedeflerin iyi belirlenmesi (Erzincan su kaçakları örneği) Yerele uygun çözümler (Hurda Merkezi-Kuşadası) Dış finansmanlı işlerin maliyet ve uygulama süreleri uzayabiliyor Çamur bertarafı için net çözüm üretmek gerekiyor

Fiili Uyum Süreci Zorlukları Bakanlıkların yeniden dizaynı başlı başına sorun Kurumlar arasında işbirliği/koordinasyon hala zayıf Yerel düzeyde çevre yönetimi uygulamada henüz oluşturulmadı Fiilî olarak sadece ihracatçıların uyumu gerçekleşiyor Türkiye sanayisini bu kadar maliyetin altına sokmalı mı? (Sanayi batar mı?) Çevre kaygısı gelişmiş olsa da siyasetçiler, sanayiciler için ciddi yükler bunlar (Siyasi bakış) Kamu ve özel sektör işbirliği henüz tesis edilmesi Çevreye ayrılan ulusal finansmanın yetersizliği Uzun vadede yeni bir kalkınma modeli benimsemek lazım (Artık eskisi gibi emek yoğun bir sanayi yok. Şimdilik Türkiye'de emeği çeken inşaat ve altyapı, ve bunun bir sınırı var.Türkiye elindeki dev iş gücünü uzun vadede sanayide istihdam edemez. Ancak tarımda eder, O zaman doğayı da koruyarak tarım sektöründe verimlilik öne çıkmalı) Süreçte şeffaf değiliz

Müzakereyi Zora Koşacak Temel Hususlar Etkin çevre finansman yapısının olmaması Karşılaştırılamayan, yetersiz, öncelikli ve güvenilir olmayan veri tabanı Uygulama ve yaptırımın ülke genelinde eşit gerçekleşmemesi Çevre kurumsal yapısını güçlendirme ihtiyacı Çevre mevzuatının diğer sektörlerle entegrasyon sorunu AB mali yardımlarının kısıtlı olması AB’nin dinamik yapısı, sürekli gelişen mevzuat Uzman yetersizliği

Gerçekler Müzakere; Direktifleri kabul etmek ya da etmemek değil, onların ne kadar zamanda kabul edileceğini, ne kadara mal olacağını, bunun kaynağının nereden bulunacağını müzakere etmek Hiç bir hükümet, çevreyi korumak için rekabet gücünden vazgeçmez. Ekonomik büyüme fırsatlarını çevre değerlerini korumak amaçlı tepmez (İD Kopenhag, Cancun, Durban Zirveleri örneği) Avrupalılar "sizin iyiliğiniz için“ diyor “uzun vadede çevresel değerleriniz çok zarar görecek“ diyor, doğru ama; Üyeliğin ve sürecin net olmaması önemli bir engel.(Örnek: “Sosyal Politika ve İstihdam Faslı”, Hükümet, ne kendini, ne de özel sektörü ikna edebildi yapılması gereken işlere). Üyelik perspektifi süreci açık olursa 'çevresel bedel‘ ödenir (özel sektör, kamu ve toplum bir arada)

Fırsatlar Çevre toplumsal bir fasıl Sahiplenmeyi sağlamak için Çevre Faslı müzakeresinin açılması Sanayicilerin Faslın müzakerelerine dahil olarak hem içeriğini sahiplenebilirler ve müzakerelerde söz sahibi olabilirler İlla üye olmak gerekmez, süreçte kazanılanlar olmalı (Örnek: Tarım Faslı ne zaman açılacak belli değil, ama tavuk ihracatçıları gıda güvenliği mevzuatını bire bir uyguluyor, yoksa Avrupa'ya beyaz et ihraç edemezler) Türkiye yeni bir kalkınma modeli arayışında olacaksa, burada çevre iskelet. - düşük karbon ekonomisi modeli gibi, yeşil ekonomi gibi Sürdürülebilir tarım ve kırsal kalkınma politikaları burada çok önemli (hayvancılık, organik tarım vb.) Yenilenebilir enerji pazarı Dış Pazarda rekabet için vergi ve teşvik tedbirleri alabiliriz (Çevre sınır değerlerine uyum konusunda çalışma yapmayan ülkelere karşı rekabet edebilmek için)

2012 AB İlerleme Raporu kulağımızı çekiyor…

Çapraz - Kesen Toplanma Özgürlüğüne ilişkin anayasal hakkın uygulanmasında eksiklik bulunmuştur: Çevre hakları ile ilgili gösterilerde, güvenlik güçleri tarafından göstericilere orantısız güç kullanılmıştır. Kamu Yönetimi: Mevzuat taslaklarının sivil toplum ve diğer paydaşlarla gerekli istişarelerde bulunmadan hazırlanması ve kabul edilmesi yönünde giderek artan bir eğilim mevcuttur. “Yeni ve Küresel Yaklaşım” çerçevesindeki ürün mevzuatında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir: Enerjiyle çalışan birkaç ürün için çevreye duyarlı tasarım koşulları yayımlanmıştır. Deniz taşımacılığı konusunda iyi düzeyde ilerleme kaydedilmiştir: Emniyetli ve Çevreye Duyarlı Gemi Geri Dönüşümü Sözleşmesi (Hong Kong SRC 2009) ve Gemilerden Kaynaklanan Kirliliğin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi (MARPOL Ek VI) uygulamaları iyi. Enerji verimliliği konusunda iyi düzeyde ilerleme kaydedilmiştir: Çevreye duyarlı tasarım uygulamaları hakkında bir dizi yeni tebliğ yürürlüğe girmiştir. Başta yenilenebilir enerji ve enerji verimliği olmak üzere, enerji sektöründe bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Kullanılmış yakıt ve radyoaktif atıkların sorumlu ve güvenli bir şekilde yönetimi de dâhil olmak üzere doğal gaz konusunun yanı sıra nükleer güvenlik ve radyasyondan korunma konusunda daha fazla çaba sarf edilmelidir. “Klasik Yaklaşım” çerçevesindeki ürün mevzuatında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir: Türkiye, iki veya üç tekerlekli motorlu araçların fren sistemlerine, motorlu araçların ve tarım ve orman traktörlerinin emisyonlarına ve motorlu araçların radyo parazitine ilişkin tip onayına dair mevzuatta değişiklik yapan mevzuatı kabul etmiştir.Nükleer güvenlik ve radyasyondan korunma konularında düzensiz bir ilerleme kaydedilmiştir. Yedinci AB Araştırma Çerçeve Programına (7. ÇP) katılım düzeyi: Sağlık ve çevre gibi bir takım kilit konulardaki katılım ve toplam başvuru sayısı hâlâ düşük seviyededir.

Çevre Çevre alanında yatay mevzuatta hemen hemen hiç ilerleme kaydedilmemiştir. (Çevresel Sorumluluk ve INSPIRE – Avrupa komisyonu Mekansal Bilgi Altyapısı , ÇED, SÇD, direktifler…) Çok sayıda büyük hidroelektrik santralinin inşa edilmesine yönelik planlar için stratejik çevresel değerlendirme veya uygun ÇED çalışmaları yapılmamıştır. Doğa koruması konusunda sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Potansiyel Natura 2000 alanları henüz belirlenmemiştir. Büyük ölçekli su ve enerji altyapısının tesis edilmesinin, bu alanlar üzerinde yaratacağı olası olumsuz etkiler önemli bir sorun olarak mevcudiyetini sürdürmektedir. Bozuk orman alanlarının özelleştirilmesi hakkındaki kanun, Türkiye’deki orman habitatlarının azalacağı yönünde endişelere sebep olmaktadır. Hava, su, atık, endüstriyel kirlenmenin kontrolü ve risk yönetimi ve gürültü alanlarında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir (ağırlık mevzuat uyumunda). İdari kapasite konusunda ilerleme kaydedilmemiştir. Geçen yıl gerçekleştirilen kapsamlı idari yeniden yapılanma, su ve doğa koruma alanındaki sorumlulukların bölünerek tahsis edilmesiyle sonuçlanmıştır. Yeni kurulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığında, çevre ve kalkınma gündemleri arasında hâlâ denge kurulması gerekmektedir ve özellikle büyük altyapı projelerinin uygulanması sırasında çevresel unsurlara yeterli önemin verilmediği ve çevreyle ilgili STK’lar da dâhil, anlamlı bir kamu istişare süreci sağlanması için gereken istek ve yetenek konusunda eksiklikler olduğu yönünde endişeler mevcuttur.

İklim Türkiye, en büyük sera gazı emisyonu gerçekleştiren ülkelerden biri olmakla birlikte, 2020 yılı için henüz bir sera gazı emisyon azaltım hedefi belirlememiştir. Türkiye, emisyon ticareti konusunda farkındalık yaratmak için bazı adımlar atmıştır. (Azaltım hedefi olmayınca ne kadar manalı?) İDEP kapsamında, bina, sanayi, ulaştırma, atık, tarım ve ormancılık sektörlerindeki birincil enerji yoğunluğu ve enerji tasarrufu bakımından büyük emisyon azaltımı öngörülmesine rağmen, genel bir ulusal hedef kabul edilmemiştir. (Not: 2011 ilerleme Raporunda İDEP YPK’lı olsun tavsiyesi vardı) Farkındalık zayıf STK’larla anlamlı bir kamu istişare süreci yok İddialı ve koordineli bir iklim politikası lazım (hem yurt içinde hem de uluslararası düzeyde) İklim değişikliği alanındaki diğer mevzuata ilişkin olarak ilerleme kaydedilmemiştir” (Tabiatı koruma , Afet mevzuatı vb.)

2011 İlerleme Raporu ne diyor… (Avrupa Komisyonu, Brüksel, 12 Ekim 2011, SEC (2011) 1201)

Yatay mevzuatta Sınırlı ilerleme (ÇED) Yönetmeliği’nin kapsamı Danıştay tarafından revize edilmiş, ancak, yapılan değişiklikler henüz uygulamaya geçirilmemiştir. ÇED Direktifi büyük ölçüde iç hukuka aktarılmıştır. ÇED Yönetmeliği’nin Ekleri ile ilgili olarak Nisan ayında yapılan değişiklikle getirilen bazı istisnalar kaygı uyandırmaktadır. Kamuoyunun görüşünün alınmasına ve sınır ötesi istişareler yapılmasına yönelik usuller tam uyumlu hale getirilmemiş ve uygulamaya geçirilmemiştir. ÇED halkın katılımına ve sınır ötesi istişarelere yönelik uygulama zayıf ÇED ve stratejik çevresel değerlendirme (SÇD) çalışmasının yapılmadığı çok sayıdaki hidroelektrik projesi ile ilgili olarak benzer kaygılar bulunmaktadır. SÇD Direktifinin iç hukuka aktarılması hâlâ erken aşamadadır. Çevresel Sorumluluk ve INSPIRE direktiflerinin iç hukuka aktarılması için bazı hazırlıklar başlatılmıştır. 2010 İlerleme Raporundan…… Sismik riskler için ÇED ve SÇD yok Nükleer güç santrali projesi için toplumsal mutabakat yok

Hava kalitesi Hava kalitesi konusunda sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Euro 6 (2014, Euro emisyon normu) ile uyumlu hafif yolcu ve ticari araçların emisyon seviyelerinin azaltılması ile ilgili bir yönetmelik kabul edilmiştir. Ulusal Emisyon Tavanları Direktifi’nin iç hukuka aktarılması ve uygulanması için hazırlıklar devam etmektedir. Hava kalitesi ile ilgili mevzuatın uygulanmasına yönelik idari kapasite henüz yeterli değildir. Hava Kalitesi Direktifi’nin uygulanmasına yönelik idari kapasite yeterli değil 2010 İlerleme Raporundan… Bazı sıvı yakıtların kükürt muhteviyatına ilişkin mevzuat AB müktesebatıyla tamamen uyumlu hale getirilmiştir. Atık yakma yönetmeliği çıktı Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesi’ne taraf olundu

Atık yönetimi İyi düzeyde ilerleme var Katı atık, atık su tarifeleri, atık maddelerin yakılması, ambalaj atıkları ve ömrünü tamamlamış araçların denetimi ile ilgili mevzuatın kabul edilmesiyle birlikte, atık mevzuatı yeni AB Atık Çerçeve Direktifinin hükümleri ile büyük ölçüde uyumlu olarak revize edilmeye başlanmıştır. Madencilik ile pil ve akümülatör ithalatının standardizasyonu konularında da mevzuat kabul edilmiş ve AB müktesebatı ile daha fazla uyum sağlanmıştır. Atık yağların enerjiye dönüştürülmesi, tehlikeli tıbbi atıkların sterilizasyonu, bazı atıkların depolanmasının AB standartlarına getirilmesi ve farklı kategorilerdeki atıkların ayrı ayrı toplanması için çaba sarf edilmiştir. Ancak, Türkiye’nin AB atık çerçeve direktifi ile uyumlu ulusal, bölgesel ve yerel atık yönetimi planlarını hazırlaması ve uygulaması gerekmektedir. 2010 İlerleme Raporundan…. Ulusal Atık Yönetimi Planını (2009-2013) çıktı Tehlikeli atık kontrolü, gemilerden atık alınması ve atık kontrolüne ilişkin mevzuat AB müktesebatına uygun olarak değiştirildi Ömrünü tamamlamış araçlara ilişkin yeni mevzuat çıktı Atık Çerçeve Direktifi’ndeki biyolojik olarak parçalanabilirlerin yüzdesinin azaltılmasına ilişkin hükümleri de kapsayacak şekilde, atığın düzenli depolanması hakkında mevzuat kabul edilmiştir. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin ıslahına ilişkin bir yönetmelik çıktı Bazı AB şirketleri, elektrikli veelektronik ekipmanlarda bazı tehlikeli maddelerin kullanımını kısıtlayan yönetmeliğin uygulanmasının ticarete engel teşkil ettiği yönünde şikayette bulunmuşlar.

Su kalitesi Çok sınırlı ilerleme var Su yönetimine ilişkin kurumsal çerçeve bölünmüştür ve nehir havzası düzeyinde örgütlenmemiştir. Mevcut bir dizi nehir havzası koruma eylem planlarını nehir havzası yönetim planlarına dönüştürmek için hazırlıklar devam etmektedir. Su konularıyla ilgili sınır ötesi istişareler hâlâ çok erken aşamadadır. Yeraltı Suları Hakkındaki Kanun’da yapılan değişiklikle, yer altı sularının kullanılmasında ölçüm sisteminin getirilmesinin, “kirleten öder” ilkesinin uygulanmasını güçlendirmesi beklenmektedir. Nitratlar direktifinin uygulanması amacıyla, tatlı suların ve yer altı sularının izlenmesi için bir program oluşturulmuştur. Ülkeyi çevreleyen tüm denizlere yönelik olarak entegre bir deniz kirliliği izleme sistemi de oluşturulmuştur. 2010 İlerleme Raporundan…. Sınırlı ilerleme Su kirliliğinin kontrolüne ilişkin mevzuat, izin usullerini düzenlemek amacıyla değiştirildi Su Kalitesi Yönetimi Yönlendirme Kurulu Ağustos 2010’da kuruldu (Üyeleri: Çevre ve Orman (başkan), İçişleri, Dışişleri, Sağlık, Tarım ve Köyişleri, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Kültür ve Turizm, ABGS, DPT). Türkiye’de su yönetimine ilişkin kurumsal çerçeve çoklu Nehir havzası düzeyinde örgütlenme yok Bir dizi havza koruma eylem planı taslağı hazırlanmış olup, bu planlar ilerde nehir havzası yönetim planlarına dönüştürülecektir. Sınır aşan su konularıyla ilgili istişareler çok erken aşamada. Türkiye Yunanistan ile, Meriç Nehir Havzası yönetiminde artırılmış işbirliği öngören bir ortak deklarasyon imzalamıştır.

Doğa koruma Doğa koruması konusunda ilerleme kaydedilmemiştir. Doğa koruması ile ilgili çerçeve mevzuat henüz kabul edilmemiştir. Potansiyel Natura 2000 alanlarının listesi henüz derlenmemiştir. Ulusal biyo-çeşitlilik stratejisi ve eylem planı ile bu alandaki uygulama mevzuatı henüz kabul edilmemiştir. Ülkede yeni büyük ölçekli su ve enerji altyapısının tesis edilmesinin, korunan flora ve fauna türleri üzerinde yaratacağı olası olumsuz etkilere ilişkin olarak artan endişeler bulunmaktadır. Sulak alanların korunması yönetmeliğinde yapılan değişiklik, sulak alanların korunma durumunu zayıflatmış olup, Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Sözleşmesi’nin gerekliliklerini karşılamamaktadır. Doğa korumasına ilişkin sorumluluk, çeşitli yetkili kurumlar arasında açık bir şekilde paylaştırılmamıştır. Vahşi hayvanların ve bitkilerin uluslararası ticareti ile ilgili CITES Sözleşmesi yeterli derecede uygulanmamaktadır. 2010 İlerleme Raporundan…. Türk Natura 2000 ağına faydalı katkılar sağlayabilecek birçok alanın mevcut koruma düzeyinin kaldırılması konusundaki kaygılara neden olan Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı Mecliste sevk edilmiştir. Ülkenin doğusunda yeni su ve enerji altyapısı inşasının, potansiyel olarak korunan flora ve fauna türleri üzerindeki olumsuz etkileri konusunda artan endişeler bulunmakta Sulak alanların korunmasına ilişkin yönetmelikte yapılan değişiklik, Sulak Alanların Uluslararası Önemi Sözleşmesi kapsamında korunan sulak alanların korunma durumunu zayıflattı Doğa korumasına ilişkin sorumluluklar çeşitli yetkili kurumlar arasında net olarak paylaştırılmamış durumda.

Endüstriyel kirlenmenin kontrolü ve risk yönetimi Endüstriyel kirlenmenin kontrolü ve risk yönetimi konusunda sınırlı ilerleme var Atık yakma direktifinin gerekliliklerinin çoğunu karşılayan bir yönetmelik kabul edilmiş, büyük endüstriyel kazaların kontrolü ile ilgili yönetmeliğin uygulamaya geçirilmesine yönelik olarak, ikincil mevzuat şeklinde, acil durum planları, kamunun bilgilendirilmesi ve bildirimler ile ilgili kılavuzlar yayımlanmıştır. “Tehlikeli Maddelerle İlgili Büyük Kaza Risklerinin Kontrolüne İlişkin Konsey Direktifi - Seveso II”ye yönelik bir Düzenleyici Etki Analizi (DEA) henüz tamamlanmamıştır. Entegre izin sistemine geçilmesi erken aşamadadır. REACH dahil kimyasallar konusunda sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Biyosidal ürünlere ilişkin mevzuat kabul edildi ama etkili uygulama için kapasite hâlâ yetersiz. 2010 İlerleme Raporundan… Sınırlı ilerleme Endüstriyel hava kirliliğinin kontrolü hakkındaki mevzuat, izin usullerini düzenlemek amacıyla değiştirildi Büyük yakma tesisleri ve büyük endüstriyel kazaların kontrolü hakkında yönetmelikler kabul edildi Kimyasallar için bazı ilerlemeler kaydedildi Biyosidal ürünlere ilişkin mevzuat kabul edildi

İklim değişikliği İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu tarafından Mayıs 2011’de söz konusu stratejinin uygulanması için birinci ulusal iklim değişikliği eylem planı kabul edilmiştir. Birinci ulusal iklim değişikliği eylem planının Yüksek Planlama Kurulu tarafından onaylanması gerekmektedir. Türkiye, sera gazı emisyonu artışını, 2020 yılı için öngörülen oran muvacehesinde % 11 ile sınırlandırma hedefini daha da yükseltmesini sağlayabilir. Türkiye, İD Sözleşmesi kapsamında beşinci ulusal bildirimini henüz sunmamıştır. Bununla birlikte, GHG (sera gazı) envanterleri, gerektiği şekilde, düzenli olarak yıllık bazda gönderiliyor. Emisyon ticaret sistemi konusunda farkındalık yaratmak konusu, Karbondioksitin jeolojik depolanmasıyla ilgili adım yok 2010 İlerleme Raporundan… Çok sınırlı ilerleme Ozon tabakasını incelten maddelerin ticareti konusunda bazı ilerleme kaydedildi Yeni arabaların pazarlanmasıyla bağlantılı olarak, tüketicinin yakıt ekonomisi ve CO2 emisyonları konusunda bilgilendirilmesi hakkındaki AB müktesebatını uyumlaştıran mevzuat uygulanmaya Başlandı Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından UNDP/GEF desteğiyle bir Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi kabul edildi (YPK) Çevre ve Orman Bakanlığı, İklim Değişikliği Dairesi kuruldu İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (İDKK) yenilendi AB’nin Sera Gazları Emisyon Ticareti Planına yönelik hazırlıklar henüz başlamadı Türkiye, sera gazı envanterini sunmuş, ancak beşinci ulusal bildirimini bugüne kadar sunmamıştır. 2012 sonrası anlaşmaya ilişkin uluslararası iklim müzakerelerinde, Türkiye son zamanlarda AB pozisyonlarıyla uyumlu hareket etmeme eğiliminde Türkiye, kendisini Kopenhag Mutabakatı ile de ilişkilendirmedi Türkiye’nin, sera gazı salımı artışını alışılageldik senaryo temelinde, 2020 için öngörülen oran muvacehesinde % 11’le sınırlamayı amaçlaması iddialı bir hedef değildir

AB Çevre Faslı İklim Değişikliği Bağı 1 - Kirliliğin Kontrolü Kirliliğin Kaynağında Önlenmesi Atıkların En Aza İndirilmesi En İyi Teknik ve Teknolojiler 2 - İzleme ve Denetim 3 - Enerjinin Verimli Kullanımı 4 - Doğa Koruma Not: REC Türkiye ve TÜSİAD tarafından geliştirilen ve özel sektörün düşük karbon ekonomisine - yeşil ekonomi - geçişini desteklemek amacıyla kurulan İklim Platformu var.

Gürültü Mevzuat uyumu ileri düzeyde (2010 ile aynı) Gürültü haritalarının ve eylem planlarının hazırlanması hala erken aşamada (2010 ile aynı) .

İdari kapasite İdari kapasite konusunda sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığı iki yeni bakanlığa ayrılmıştır; bu çerçevede Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kurulmuştur. Ayrıca, Özel Çevre Koruma Kurumu ve Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge Kurulları kapatılmış ve yeni kurulan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde birleştirilerek bir genel müdürlüğe dönüştürülmüştür. Bakanlıkların yeniden düzenlenmesine ilişkin yasal düzenlemelerle, çevre yönetimi ile ilgili yapılanma daha merkezi bir hale gelmiştir. Ulusal bir çevre ajansının kurulması yönünde ilerleme kaydedilmemiştir. Çevrenin korunması ile ilgili gereklilikler, politikaların şekillendirilmesinde ve altyapı projelerinin uygulanmasında hâlâ dikkate alınmamaktadır. Bakanlık bünyesinde bulunan İklim Dairesinin daha fazla güçlendirilmesi gerekmektedir. İklim değişikliği konusunda çalışan farklı Bakanlıklar ve kurumlar arasında işbirliği ve koordinasyonun desteklenmesi yönünde kayda değer çaba sarf edilmesi gerekmektedir. 2010 İlerleme Raporundan… Bazı ilerlemeler kaydedildi Çevre denetimlerini güçlendirmek için “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” çıktı (Nisan 2009) Ulusal bir çevre ajansı kurulması yönünde ilerleme kaydedilmedi Tüm düzeylerdeki ilgili kurumlar arasında koordinasyonun sağlanması da dahil, idari kapasitenin daha fazla güçlendirilmesi gerekmekte Çevreyi koruma gereklilikleri/koşulları; politikaların şekillendirilmesinde ve altyapı projelerinin uygulanmasında hala dikkate alınmamakta.

Genel Yorum Genel olarak, daha fazla uyum yönünde bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Çevre alanındaki hazırlıklar erken aşamadadır. Yatay mevzuat, hava kalitesi, endüstriyel kirlilik kontrolü ve risk yönetimi konularında sınırlı ilerleme Atık yönetimi konusu iyi Tüm düzeylerde ilgili kurumlar arasında daha iyi koordinasyon sağlanması konusu dahil olmak üzere, daha fazla güçlendirilmesi gereken su kalitesi, kimyasallar ve idari kapasite konularında çok sınırlı ilerleme kaydedilmiştir Doğa koruması konusunda ilerleme sağlanmamıştır. Çevre alanındaki yatırımların artırılması gerekmektedir. İklim değişikliği konusunda, AB iklim gereklilikleri ile ilgili farkındalık yaratılması konusunda sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Bununla birlikte, hem yurt içinde hem de uluslararası düzeyde hâlâ daha iddialı bir iklim politikası oluşturulması gerekmektedir. İklim değişikliği konusunda idari kapasite bakımından ilave bir ilerleme kaydedilmemiştir. 2010 İlerleme Raporundan… Uyum için yeterince ilerleme kaydedilmedi Yatay mevzuat, hava ve su kalitesi, endüstriyel kirlilik, kimyasallar ve idari kapasite konularında sınırlı ilerleme kaydedildi Atık yönetimi konusunda iyi düzeyde ilerleme sağlandı İklim değişikliği konusunda çok sınırlı bir ilerleme var Doğa koruması konusunda ilerleme kaydedilmedi Çevre alanındaki yatırımların artırılması lazım.

2011 İlerleme Raporunda Diğer Fasıllarda Çevre…

2011 İlerleme Raporunda Diğer Fasıllarda Çevre…

Fasıl 1: Malların Serbest Dolaşımı - Piyasa Gözetimi “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, illerdeki denetim elemanlarının eğitilmesinden ve Bakanlığın piyasa gözetim ve denetimi stratejisinin belirlenmesinden sorumlu merkez denetim elemanları ile ilgili bir tebliğ yayımlamıştır”. “Yeni ve Küresel Yaklaşım” çerçevesindeki ürün mevzuatında uyum durumu hâlihazırda ileri düzeydedir; bu alanda daha da ilerleme kaydedilmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, yapı malzemelerinin yangına tepki performansı, uygunluk değerlendirme sistemleri, teknik özelliklerin yayımlanması ve onaylanmış kuruluşların görevlendirilmesinde esas alınan temel kriterler hakkında bir dizi mevzuat yayımlamıştır.” “Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, enerji kullanan ürünlerin çevreye duyarlı tasarımı ve gaz yakan cihazlarla ilgili yönetmelikler yayımlamıştır. Çevreye duyarlı tasarım koşullarıyla ilgili yönetmelik henüz uygulamaya geçirilmemiştir.” 2010 İlerleme Raporundan… Malların Serbest Dolaşımı Çevre ve Orman Bakanlığı, iyi laboratuar uygulamaları hakkında kimyasallar sektörü için büyük önem taşıyan bir yönetmelik çıkardı

Fasıl 11: Tarım ve Kırsal Kalkınma “….Buna paralel olarak, Yönetim Otoritesi, IPARD uygulamasının ikinci fazında yer alan, tarım-çevre tedbirlerinin, aşağıdan-yukarıya yerel kırsal stratejilere ilişkin tedbirlerin ve üretici gruplarının oluşturulmasını içeren tedbirlerin idaresine yönelik kapasitesini geliştirmiştir.”

Fasıl 14: Ulaştırma Politikası “Hava ulaştırması konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Havacılık alanındaki ilişkiler bakımından yeni bir hukuki dayanak teşkil edecek olan AB-Türkiye yatay havacılık anlaşması son aşamadadır. Türkiye, Avrupa Tek Hava Sahası Girişimi ile oluşacak havacılık yapısına entegre olma konusunda istekliliğini tekrarlamıştır. Bu çerçevede, insan kaynakları, çevre, piyasa düzenlemesi ve hava emniyeti konularında bir dizi öncelikli eylemleri kapsayan Türkiye’nin havacılık sektörüne ilişkin katılım öncesi stratejisi nihai hale getirilmiştir.”

Fasıl 15: Enerji “Enerji verimliliği konusunda bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Binalarda enerji performansı ve enerji ile ilgili ürünlerin çevreye duyarlı tasarımına ilişkin yönetmelikler yürürlüğe girmiştir.” 2010 İlerleme Raporundan… Elektrik piyasası lisans yönetmeliği değiştirilmiştir. Bu değişiklikle ÇED prosedürünün tamamlanması, üretim lisansların verilmesinin bir ön şartı haline getirildi.

Fasıl 22: Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu “Çevreden sorumlu Program Otoritesine ilişkin ilerleme nispeten daha hızlı gerçekleşmiş ve Avrupa Komisyonu 20 Ocak 2011 tarihinde bu programa ilişkin yönetim yetkilerinin devri hakkındaki kararı kabul etmiştir. Bu karar ile, Çevre Programına ilişkin ihale, sözleşme ve mali yönetim işlevleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı IPA Uygulama ve Koordinasyon Merkezine devredilmektedir”. 2010 İlerleme Raporundan… Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Programlama ve program uygulama konularında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Özellikle,çevre, bölgesel rekabet edebilirlik ve istihdam operasyonel programlarında, IPA’ya yönelik proje havuzlarının oluşturulması konusunda ilerlemeler kaydedildi.

2010 İlerleme Raporunda İstatistik Çevre alanında istatistik konusunda ilerleme kaydedilmiştir. Bu alanda hazırlıklar ileri düzeydedir.

2010 İlerleme Raporundan… Bölgesel Konular ve Uluslararası Yükümlülükler (Sınır Uyuşmazlıklarının Barışçıl Yollardan Çözümü) Çevre alanında birçok işbirliği anlaşması yapılıyor (Örnek: Türkiye ile Yunanistan, ikili ilişkileri geliştirilmesine yönelik çabalarını yoğunlaştırdı)

TEŞEKKÜR EDERİM nurantalu@gmail.com