T. C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLKOĞRETİM OKULLARINDA OLUSTURULAN OKUL KULTURU İLE OKULLARIN ETKiLİLİĞİ ARASINDAKİ İLİSKİ (Erzurum İli Orneği) DOKTORA TEZİ AHMET AYIK TEZ YONETİCİSİ Y. Doc. Dr. Mehmet KOK ERZURUM 2007      

PROBLEM İlkoğretim okullarında olusturulan okul kulturu ile okulların etkililik duzeyleri arasında iliski var mıdır?

ALT AMAÇ Gorev yaptıkları okullar bağlamında yonetici ve oğretmen goruslerine gore; 1. a. İlkoğretim okullarında gorev yapan oğretmen ve yoneticiler okullarındaki kulturu ne duzeyde algılamaktadırlar? b. İlkoğretim okullarında gorev yapan oğretmen ve yoneticiler okullarının etkililik durumunu ne duzeyde algılamaktadırlar?

ALT AMAÇ 2. a. İlkoğretim okullarında gorev yapan oğretmen ve yoneticilerin okul kulturunu algılama duzeyleri; 1. Cinsiyet, 2. Eğitim duzeyi, 3. Gorev turu (yonetici, oğretmen), 4. Mesleki kıdem, 5. Okuldaki gorev suresi, 6. Oğretmenlik branslarına gore (sınıf oğretmeni, Turkce, sosyal bilimler,matematik ve fen bilimleri, yabancı diller, guzel sanatlar, diğer branslar) farklılık gostermekte midir?

ALT AMAÇ b. İlkoğretim okullarında gorev yapan oğretmen ve yoneticilerin okullarının etkililik duzeyini algılamaları; 1. Cinsiyet, 2. Eğitim duzeyi, 3. Gorev turu (yonetici, oğretmen) , 4. Mesleki kıdem, 5. Okuldaki gorev suresi, 6. Oğretmenlik branslarına gore (sınıf oğretmeni, Turkce, sosyal bilimler,matematik ve fen bilimleri, yabancı diller, guzel sanatlar, diğer branslar) farklılık gostermekte midir?

ALT AMAÇ 3. İlkoğretim okullarında gorev yapan oğretmen ve yoneticilerin okul kulturunu algılama duzeyleri ile okullarının etkililik duzeylerini algılamaları arasında iliski var mıdır?

ÖNEM Okul kulturu, okul personelinin davranıslarını yonlendiren normlar, davranıslar,değerler, inanclar ve alıskanlıklar sistemi olarak ifade edilmektedir. Etkili okul ise,oğrencilerin bilissel, duyussal, psikomotor, sosyal ve estetik gelisimlerinin en uygun bicimde desteklendiği, optimum bir oğrenme cevresinin olusturulduğu okul olarak tanımlanmaktadır. Guclu okul kulturunun, okul uyelerinin moral, motivasyon, verimlilik ve sonucta okulun etkililiğine olumlu katkıları soz konusu olabilir.

ÖNEM Bu arastırma, Erzurum il merkezinde bulunan ilkoğretim okullarında olusturulan okul kulturu ile okulların etkililik duzeyine yonelik yonetici ve oğretmen algı duzeylerini ortaya koyarak, okul kulturu ile etkililik arasındaki iliskinin tespit edilmesi acısından onemlidir. Arastırmanın ilkoğretim okullarında gorev yapan yonetici ve oğretmenlerin okul kulturunun olusturulması, gelistirilmesi ve okullarının etkililiğine katkısı konusunda yardımcı olacağı dusunulmektedir.

SINIRLILIKLAR 1. Arastırma, 2007-2008 eğitim oğretim yılı Erzurum il merkezindeki devlet ilkoğretim okullarında gorevli yonetici ve oğretmen gorusleri ile sınırlıdır. Koy ilkoğretim okulları ve ozel ilkoğretim okulları kapsam dısı bırakılmıstır. 2. Arastırmada elde edilen veriler, arastırmada kullanılan veri toplama aracı ile sınırlıdır. 3. Yonetici ve oğretmen gorusleri, okul kulturunun “isbirliğine dayalı liderlik”, “oğretmen isbirliği”, “mesleki gelisme”, “ortak amaclar”, “meslektas desteği”, “birlikte oğrenme” boyutları ile sınırlı tutulmustur. 4. Yonetici ve oğretmen gorusleri, etkili okulun “okul yoneticisi”, “oğretmen”, “oğrenci”, “okul ortamı ve eğitim oğretim sureci”, ile “veli” boyutları ile sınırlı tutulmustur.

VARSAYIM (SAYILTI) 1. Bu arastırmada kullanılacak olan olceğin olcmek istenilen niteliği saptadığı varsayılmıstır. 2. Bu arastırmada secilen orneklemin evreni temsil ettiği varsayılmıstır. 3. Arastırmaya katılan okul yoneticisi ve oğretmenlerin, anket formlarını yanıtlarken goruslerini objektif olarak yansıtmıs oldukları kabul edilmistir.

TANIMLAR Orgut Kulturu: Bir orgutte yasama gecirilmis bilincli ya da bilincsiz ya da yarı bilincli, sekilde uygulanan bir dizi sayıtlı, inanc ve değerler butunudur. (Balcı,2001: 177). Okul Kulturu: Okul orgutunde ortak olarak bulunan ve personelin davranıslarını yonlendiren değerler, normlar, semboller, sayıtlılar, uygulamalar ve geleneklerdir (Yıldırım, 2001: 8).

TANIMLAR Orgutsel Etkililik: Orgutun amaclarını gerceklestirme duzeyi (Hoy ve Miskel,1987; Karslı, 2004: 15) Etkili Okul: Lezotte’ye (1991) gore etkili okul, okula devam eden butun oğrencilerin verilen programlardan en iyi sekilde yararlanması, baska bir deyisle hazırlanan programın arzu edilen hedefe ulasmasıdır (Akt. Simsek, 2002: 27).

YÖNTEM Bu bolumde arastırmada izlenen yontem: ”arastırma modeli” ”arastırma evreni” ”orneklem” ”veri toplama aracının Turkceye uyarlanması” ”veri toplama aracının gecerlik ve guvenirlik calısmasının yapılması ve uygulanması” ”verilerin cozumlenmesi” ve “veri toplama aracının uygulanması” alt baslıkları altında acıklanmıstır.

ARAŞTIRMA MODELİ Arastırma, korelasyon turu iliskisel tarama modelindedir. Tarama modelleri gecmiste ya da halen var olan bir durumu var olduğu sekliyle betimlemeyi amaclayan arastırma yaklasımlarıdır.

EVREN VE ÖRNEKLEM Arastırmanın evrenini, 2007-2008 eğitim-oğretim yılı guz doneminde Erzurum il merkezindeki 8 eğitim bolgesinde bulunan 72 devlet ilkoğretim okulunda gorev yapan 1911 yonetici ve oğretmen olusturmaktadır. Bu arastırmada “basit tesadufi ornekleme” yontemi kullanılmıstır.

VERİLERİN TOPLANMASI Bu arastırmada, oğretmen ve yonetici goruslerine gore ilkoğretim okullarında olusturulan okul kulturunu belirlemek icin veri toplama aracı olarak, Steve Gruenert ve Jerry Valentine (1998) tarafından gelistirilmis olan “okul kulturu envanteri” Jerry Valentine’ den izin alınıp Turkce’ye uyarlanarak kullanılmıstır.Steve Gruenert ve Jerry Valentine’e gore okul kulturu olceği okuldaki davranısların ozellikleri ve iliskileri, paylasılan değerler ve inanclar hakkında ongoru sağlar.

VERİLERİN TOPLANMASI Olcekte bulunan her bir faktor okulun ortak kulturunun bir yonunu olcer. Okul kulturu olceği: isbirliğine dayalı liderlik, oğretmen isbirliği, mesleki gelisme, ortak amaclar, meslektas desteği ve birlikte oğrenme boyutları ile 35 sorudan olusmaktadır.

VERİLERİN ÇÖZÜMÜ VE YORUMLANMASI Çözumlemede basit doğrusal korelasyon tekniklerinden sosyal bilimlerde sıklıkla kullanılan Pearson Momentler Carpımı Korelasyon Katsayısı Tekniği kullanılmıstır (Buyukozturk, 2002: 31). Arastırmada kullanılan istatistiksel cozumlemelerde anlamlılık duzeyi t testi icin 0.05, Pearson Momentler Carpımı Korelasyon Katsayısı icin .01 olarak kabul edilmistir. Arastırma verilerinin istatistiksel cozumlemeleri “Microsoft Office paket programının Microsoft Excel 2002 ve SPSS 11.0 for Windows” programları kullanılarak gerceklestirilmistir.

BULGULAR VE YORUM C:\Users\Casper\Desktop\Adsız.jpg

BULGULAR VE YORUM

BULGULAR VE YORUM

BULGULAR VE YORUM

ÖNERİLER

ÖNERİLER 1- Okul kulturu ile etkili okul arasındaki iliskiye yonelik arastırma kapsamına veli ve oğrenciler de dahil edilerek daha genis perspektif kazandırılabilir. 2- Benzer arastırmalar ozel ilkoğretim ve ortaoğretim kurumları ile devlet orta oğretim kurumlarında da arastırmalar yapılabilir. 3- Benzer konular nitel arastırma yontemleriyle ele alınıp farklı bakıs acıları kazandırılabilir.

ÖZET