İşbirliğine Dayalı Öğrenme

İşbirliğine dayalı öğrenme videosunu izleyiniz

İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin sınıf ortamında küçük karma gruplar oluşturarak, ortak bir amaç doğrultusunda, bir konuda birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı oldukları, genelde grup başarısının değişik yollarla ödüllendirildiği bir öğretim modeli olarak tanımlanabilir.

İşbirliğine dayalı öğrenme modeli kubaşık öğrenme ya da işbirliğiyle öğrenme gibi benzer adlarla da anılabilmektedir.

Öğrenme ortamları, paylaşma, uzlaşma, yarışma, rekabet gibi olumlu veya olumsuz ilişkilerin görülebileceği yaşam alanlarıdır. Rekabetçi ortamlarda bir öğrencinin başarılı olması için diğer bir öğrencinin başarısız olması gerekmektedir.

Diğer taraftan bireyselci öğrenme ortamında öğrenciler hedeflere ulaşmak için bağımsız olarak ilerlemektedir. İşbirlikli öğrenme ortamında ise öğrenciler küçük gruplar halinde birbirleriyle yardımlaşarak çalışmaktadır.

İşbirliğiyle öğrenmenin başarı, transfer, üst düzey düşünme, aktif katılım, iyi arkadaşlık ilişkileri, engelli bireylerin normal öğrenime katılmaları, benlik saygısı gibi birçok bilişsel ve duyuşsal öğrenme ürünü ve süreci üzerinde olumlu etkileri olduğu söylenebilir.

İşbirliğine dayalı öğrenmenin temel ilkeleri şunlardır: Grup amacı Bireysel sorumluluk Olumlu bağımlılık Yüz yüze etkileşim Eşit başarı fırsatı

Grup Amacı İşbirliği gruplarının bazı amaçlara sahip olmaları gereklidir. Grup amacı başarı, puan, özgürce kullanabilecekleri boş zaman gibi öğrenciler için önemli bir ödül olabilir. Grup amacı öğrencilerin birbirlerine yardım etmeye güdülemelidir.

Bireysel Sorumluluk İşbirliğiyle öğrenmede grubun başarısı, her bir grup üyesinin en üst düzeyde öğrenmesine bağlıdır. Her bir üyenin ortalama puanının yüksek olması diğer bir deyişle grup üyelerinin bireysel sorumluluklarının farkında olmaları grubun başarısı için gereklidir.

Olumlu Bağımlılık Bu ilke her bir grup üyesinin diğer üyelerin öğrenmesinden sorumlu olduğunu bilmesi anlamına gelmektedir. Grup üyeleri arasındaki olumlu bağımlılık, bireylerin ortak amaçlar doğrultusunda çabalarını birleştirmelerini sağlamaktadır.

Yüz Yüze Etkileşim İşbirliğiyle öğrenmenin olması için, öğrencilerin birbirleri ile etkileşime girerek ve birbirlerine yardımcı olarak ortak bir ürün ortaya koymaları gerekmektedir. Ortak bir ürünün oluşabilmesi için bilgi, düşünce, emek ve kaynaklar paylaşılmalıdır. Bu paylaşım süreci ise çoğu zaman yüz yüze etkileşimi zorunlu kılmaktadır.

Eşit Başarı Fırsatı İşbirliğine dayalı öğrenmede her üyenin, diğerleri başaramadan kendisinin başarılı olamayacağını bilmesi çok önemlidir. Bu farkındalık her bir üyenin diğer üyeye öğrenme sürecinde yardım etmesini sağlayacaktır.

İşbirliğiyle öğrenmenin uygulandığı ortamlarda öğretmen öğrencileri etkin kılmak ve onların keşfetmelerine olanak sağlamak için uygun yaşantıları hazırlamaya çalışmalıdır.

Öğretmen çalışmalar sırasında gözlem yapar, uygun dönütler vererek süreci yönlendirir.

Ayrıca işbirliğiyle öğrenme uygulamasından önce her bir öğrenciye, kişiler arası iletişim ve etkileşimin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi verilmeli, öğrenciler bu becerileri kullanma konusunda özendirilmelidir.

İşbirliğiyle öğrenmede çalışma grupları etnik yapı, cinsiyet, başarı durumu vb. gibi özellikler açısından heterojen olmalıdır. Gruplar her üyenin yeterli derecede sorumluluk almasını sağlayacak büyüklükte (tercihan 4-7 kişi) olmalıdır.

İşbirliğine dayalı öğrenmenin uygulamasına yönelik çeşitli teknikler geliştirilmiştir. Öğrenci takımları ve başarı bölümleri, takım oyun turnuva, ayrılıp birleşme ve karşılıklı sorgulama, düşün eşleş paylaş en çok bilinen tekniklerdir.

İşbirliği teknikleri genel olarak; formal informal temel olmak üzere üç kategoriye ayrılmaktadır.

Formal işbirliğiyle öğrenmede, öğrenciler bir ders saatinden birkaç haftaya varan sürelerde birlikte çalışır.

İnformal işbirliğiyle öğrenmede gruplar bir ders ya da daha kısa süreler için geçici olarak oluşturulur.

Temel işbirliğiyle öğrenmede ise gruplar uzun ömürlüdür ve en az bir akademik dönem boyunca değişmemektedir.

Sıklıkla kullanılan işbirliği tekniklerinden bazıları şunlardır:

Öğrenci Takımları Ve Başarı Bölümleri Öğrencilerin başarı puanlarına göre sıralanması Listenin dört parçaya bölünmesi Her bir çeyrekten öğrencilerin seçilmesiyle heterojen grupların oluşturulması Öğrencinin önceki ölçmelerden aldığı puanların ortalaması anlamına gelen temel puanın her bir öğrenci için hesaplanması. Çalışma yapraklarının gruplara verilmesi Öğrencilerin çalışma yapraklarını izleyerek grupla çalışmaları Takım çalışmasının ardından izleme testlerinin uygulanması. Öğrencilerin izleme testini bireysel olarak yanıtlamaları. Takımdaki her üyenin ilerleme düzeyine bağlı olarak takım puanlarının hesaplanması

Takım Oyun Turnuva Öğretmenin konuyla ilgili sunuşunu yapmasının ardından grupların oluşturulması. Çalışma yaprağı ya da konuyla ilgili materyallerin gruplara verilmesi Öğrencilerin grupla çalışmaları. Her takımdan aynı düzeyde olan öğrencilerin oluşturduğu üç kişilik turnuva masasının oluşturulması. Haftada bir defa turnuva düzenlenmesi. Her hafta düzenlenen turnuvada kazanan yarışmacıların sonraki hafta bir üst düzey yetenek grubundaki masalarda yarışmaları.

Ayrılıp Birleşme Grupların oluşturulması Grupların içinde daha küçük gruplar oluşturulur. Konunun parçalanarak küçük gruplara dağıtılması. Her üyenin kendine düşen bölümü okuması. Aynı konuyu alan üyelerin bir araya gelerek uzmanlık gruplarını oluşturmaları. Uzmanlık gruplarında konunun açıklanması ve tartışılması. Her öğrencinin kendi grubuna geri dönmesi. Öğrencilerin konunun tüm bölümlerini birbirlerine öğretmeleri. Öğrencilerin bireysel başarılarının ölçülerek bireysel puanların ya da takım puanlarının hesaplanması.

Karşılıklı sorgulama Öğretmenin konuyu sunması. Grupların oluşturulması. Öğretmenin nasıl soruların sorulması gerektiği konusunda bilgi vermesi. Öğrencilerin kendi sorularını oluşturmaları. Soruların karşılıklı olarak sorulup yanıtlanması.

Düşün Eşleş Paylaş Grupların oluşturulması. Grup içinde her öğrencinin kendine bir eş seçmesi. Öğretmenin konuyu sunması ve problemi ortaya koyması. Öğrencilerin problem üzerinde bireysel düşünmeleri. Problemin gruptaki eşler arasında tartışılması. Problemin grup içinde tartışılması. Tüm grup görüşlerinin sınıfla paylaşılması.

İkili Denetim Öğretmenin konuyu ayrıntılı olarak sunması. Öğrencilerin dörder kişilik gruplar oluşturması. Her öğrencinin grup içinden kendine bir eş seçmesi. Öğrencilere çalışma yapraklarının dağıtılması. Öğrencilerin denetçi ve cevaplayıcı rollerine bürünmesi. Öğrencilerin ikişerli olarak birbirlerini denetleyerek çalışma yapraklarını tamamlamaları. İkili alt grupların çalışmalarının karşılaştırılarak çalışmaların denetlemesi.

Diğer taraftan öğretim sürecinde öğrencilerin grup içinde kısmen de olsa işbirliği yaparak öğrendikleri diğer bazı teknikler de bulunmaktadır.

Bu teknikleri işbirliğiyle öğrenmenin grup amacı, olumlu bağımlılık gibi ilkelerini tam olarak karşılayamadıklarından işbirliğiyle öğrenme olarak sayılmaları doğru değildir. Bu tekniklerden sıklıklar kullanılanlarına örnek olarak küme çalışması, iç ve dış çemberler, yuvarlak masa teknikleri verilebilir.

Küme Çalışması Küme çalışması, kümeyi teşkil eden öğrencilerin, amaca ulaşmak üzere, teker teker ya da birlikte yardımlaşarak etkinlikte bulunmalarıdır. Küme çalışmasında bireysel çalışmanın yanında işbirliğine dayalı çalışmak da esastır.

İç ve Dış Çemberler (Metinle ilgili soruların cevaplanmasında ve kelime öğretiminde kulanılmak üzere geliştirilmiştir.) Öğrencilerin içli dışlı iki çember oluşturmaları. Öğrencilere bir tarafında soru diğer tarafında yanıt olan kartların dağıtılması. Dış çemberin dönmeye başlaması. Öğretmenin işaretiyle çemberin durması ve öğretmenin seçtiği öğrencinin iç çemberdeki öğrenciye soru sorması. İç çemberdeki öğrencinin soruyu doğru yanıtlaması durumunda artı alması. Yanıtlayamaması durumunda arkadaşlarından yardım istemesi ve yarım artı alması. Çemberin dönmeye devam ederek etkinliğin sürmesi.

Yuvarlak Masa Gruplar oluşturulur. Grup üyeleri bir masa etrafına oturur. Bir üye boş bir kâğıda konuyla ilgili görüşünü yazarak kağıdı arkadaşına verir. Açıklama ve görüşler bitinceye kadar bu işleme devam edilir. Grup temsilcileri ortaya çıkan sonuçları sınıfla paylaşır.

Uygulama İşbirliğiyle öğrenme tekniklerinden birinin branşınızla ilgili bir konunun öğretiminde nasıl kullanılabileceğini açıklayınız.

Ödev Branşınızla ilgili iki konunun işbirliğiyle öğrenme tekniklerinden ikisiyle öğretimini planlayınız ve sergileyiniz.

Kaynaklar Aktaş, E. (2006). Kubaşık Öğrenme Yönteminin 8. Sınıf Türkçe Derslerine Uygulanması ve Sonuçları. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Çaycı, B., Demir, M. K., Başaran, M. ve Demir, M. (2007). Sosyal Bilgiler Dersinde İşbirliğine Dayalı Öğrenme ile Kavram Öğretimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (2). Senemoğlu, N. (1997). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ertem Matbaacılık, Ankara. Yorulmaz, A. (2011). Öğretmen Adayları için KPSS Eğitim Bilimleri. Zambak Yayınları, İstanbul.