İZMİR EKO-VERİMLİLİK (TEMİZ ÜRETİM) PROGRAMI

2010-2013 İzmir Bölge Planı 2009-2013 İzmir Vizyonu: Koruyarak Gelişen, Üreterek Büyüyen, Yenilikçi İzmir 16 Haziran 2010 tarihinde DPT tarafından hazırlanan Bölge Planı “Koruyarak Gelişen, Üreterek Büyüyen, Yenilikçi İzmir” vizyonu ile Eşitlik ve Sosyal İçerme, Sürdürülebilir Kalkınma ve Katılımcılık ilkeleri ışığında; GZFT Anketleri, Çalışma Grupları, Çalıştaylar ve Sektör Toplantıları sonucunda ortaya çıkmış İzmir’in kalkınması için bir referans dokümandır. Vizyonumuzda “Yenilikçilik” var.

2010 – 2013 İzmir Bölge Planı “İŞLETMELERDE REKABET EDEBİLİRLİK” gelişme ekseni altında yer alan KOBİ Temiz Üretim Uygulamalarının Artırılması Bölgesel Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesinin Geliştirilmesi” Enerji Verimliliğinin Sağlanması

2014-2023 İzmir Bölge Planı Hazırlık Çalışmaları- İzmir ne diyor? Yeşil alanı fazla Temiz Kirletmeyen sanayi ve enerji kaynakları Tüm bileşenlerde korumanın esas olduğu bir İZMİR …

2014-2023 İZMİR BÖLGE PLANI GÜÇLÜ EKONOMİ Sürdürülebilir Üretim ve Hizmet Sunumu Bölgesel eko-verimlilik stratejisine uyumlu olarak kurumların ve sanayi kuruluşlarının kapasite, bilgi paylaşımı ve farkındalığı artırılacaktır. Eko-verimlilik ve endüstriyel simbiyoz başta olmak üzere sürdürülebilir üretim uygulamaları yaygınlaştırılacaktır. Enerji verimliliği uygulamaları ve yenilenebilir enerjinin kullanımı tüm sektörlerde yaygınlaştırılacak, yenilenebilir enerji üretimi artırılacaktır. Temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik faaliyetler desteklenecektir.

İZMİR’DE EKO-VERİMLİLİK (TEMİZ ÜRETİM) UYGULAMALARININ YAYGINLAŞTIRILMASI ÇALIŞMASI Eko-verimlilik (temiz üretim) kapsamı: Hammadde kullanımının azaltımı Kaynakta atık azaltımı Enerji yönetimi ve enerji verimliliğinin artırılması Çevreye duyarlı tasarım, çevre dostu ürün Ürün dayanıklılığının ve ömrünün artırılması Kimyasal (öz. tehlikeli kimyasallar) kullanımının azaltımı, çevre dostu alternatifleri ile ikamesi Geri kazanım, geri dönüşüm, atık değerlendirme Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı Çevre yönetimi ve yönetim sistemi Eko-inovasyon EKÖK Direktifi ve Mevcut en iyi teknikler (Best Available Techniques - BAT’lar) Yukarıdaki başlıklar ile ilgili olarak AB çevre mevzuatı uyum çalışmaları

Durum Değerlendirme Aşaması Bölgesel Eko-Verimlilik Stratejisi Projenin Aşamaları Durum Değerlendirme Uygulama 2. Aşama İzmir’de Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Uygulamalarının Yaygınlaştırılması Projesi Durum Değerlendirme Aşaması 1. Aşama Gördüğünüz gibi her yıl yeni bir alanda mali destek programı uyguluyoruz. Peki bu başlıkları neye göre belirliyoruz: Biz destek vereceğimiz alanları bölgemizdeki aktörlerin katılımıyla hazırlanan ve Kalkınma Bakanlığı tarafından onaylanan İzmir Bölge planımızdaki önceliklere göre belirliyoruz. Daha önce ilan etmiş olduğumuz KOBİ, Sosyal kalkınma tarım ve turizm de bu şekildeydi. Teknoloji programı da bölge planında belirlenen 5 öncelikten bir tanesi. Yani bölge planında yer alan: -“Bölgesel Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesinin Geliştirilmesi”, -“İşletmelerde Kurumsallaşma, Üretim ve Pazarlama Kapasitesinin Artırılması”, -“Kümelenmelerin Oluşturulması ve Düzenli Sanayileşmenin Sağlanması” gelişme alanlarına katkı sağlamak için böyle bir destek programı planlandı. Biz bu program ile neyi hedefliyoruz? : Onu açıklayalım burada!! Genel ve özel amaç burada verilebilir? İlk Bölgesel Eko-Verimlilik Stratejisi

İZMİR EKO-VERİMLİLİK STRATEJİSİ

1. Aşama Kapsamında Yapılanlar Projenin açılış ve tanıtım toplantısı, bölgedeki yaklaşık 100 kurum/kuruluş ve firma temsilcisinin katılımıyla gerçekleştirildi. Bölgesel temiz üretim uzmanlarının yetiştirilmesine yönelik uygulamalı bir eğitim düzenlendi. Sertifikaların da verildiği bu eğitimde 33 Bölgesel Temiz Üretim Uzmanı yetiştirildi. Bununla birlikte ekoverimlilik ve temiz üretim uygulamalarına yönelik Yerel Yönetimler neler yapabilir? konusunda yerel yöneticilere yönelik bir eğitim düzenlendi 40’ı aşkın yerel yönetici katılımı gerçekleşti.

İzmir Eko-verimlilik Stratejisi Çalışması – Bulgular Politika ve Stratejiler 4 1. MEVCUT BÖLGESEL KAPASİTE VE İHTİYAÇLAR İzmir’de eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamalarının yaygınlaştırılması için yanda verilen adımların gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Politika Reformları Bilinç Yaratma Kapasite Oluşturma Ortaklıklar Kurma Bilgi Paylaşım Ağları Finansal Mekanizmaların Yaratılması Tavandan tabana etkileşim Tabandan tavana etkileşim Finansal Teşvik Mekanizmaları 3 Bilgi Paylaşım Ağları ve İşbirlikleri 2 Kurumsal Kapasite ve Farkındalık Düzeyi 1

İzmir Eko-verimlilik Stratejisi Çalışması – Bulgular 2. SEKTÖREL ÖNCELİKLENDİRME – İZMİR SANAYİSİ ÇEVRESEL PERFORMANS Ulusal ve bölgesel eko-verimlilik (temiz üretim) stratejilerinde başarıya ulaşmayı sağlayan en önemli bileşenlerden birisi de sektör odaklı yaklaşımlardır. İzmir’de eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamalarının yaygınlaştırılabilmesi için de en önemli adımlardan biri bu uygulamalara yönelik bir stratejinin belirlenmesidir. Bütçe, insan kaynağı ve diğer kısıtlar da göz önüne alındığında, eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamalarının İzmir’de bulunan tüm sektörler için aynı anda uygulamaya geçirilemeyeceği açıktır. İzmir’de bulunan imalat sanayi sektörleri eko-verimlilik (temiz üretim) yaklaşımlarının uygulanmasına yönelik olarak belirlenen önemli kriterler çerçevesinde ve ulaşılabilen en güncel veriler kullanılarak analiz edilmiştir. Önceliklendirme çalışması bilimsel karar verme metotlarından biri olan Çok Ölçütlü Karar Verme (ÇÖKV) Metodu kullanılarak yapılmıştır.

İzmir Eko-verimlilik Stratejisi Çalışması – Bulgular 2. SEKTÖREL ÖNCELİKLENDİRME – İZMİR SANAYİSİ ÇEVRESEL PERFORMANS Eko-verimlilik açısından önemli kriterlerin belirlenmesi Eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamaları için sektörler arasında bir kıyaslama ve önceliklendirme yaparken dayanak oluşturabilecek kriterlere ihtiyaç duyulmaktadır Tüketilen su miktarı Tüketilen enerji miktarı Deşarj edilen atıksu miktarı Yaratılan katı atık miktarı Yaratılan tehlikeli atık miktarı Sera gazı emisyonları Herfindahl-Hirschman endeksi (pazar yoğunluğuna yönelik istatistiki bir ölçüt) Sektörel istihdam Sektördeki firma sayısı Sektörün ihracattaki payı Yaratılan katma değer Eko-verimlilik (temiz üretim) potansiyel Çevresel Yönetsel vd. Ekonomik Eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamalarının sürdürülebilir bir biçimde hayata geçebilmesi için finansman mekanizmalarıyla birlikte politika ve strateji, işbirliği ve bilgi paylaşım ağları, kapasite geliştirme ve farkındalık yaratma gibi adımların da birlikte ilerlemesi gerekmektedir.

İzmir Eko-verimlilik Stratejisi Çalışması – Bulgular (Yöntem) Entropi Metodu Kriter Ağırlıklandırma Sonuçları Basit Sıralama Metodu Kriter Ağırlıklandırma Sonuçları

İZMİR İMALAT SANAYİ SEKTÖRLERİNİN ÇÖKV METODU İLE ÖNCELİKLENDİRİLMESİ ATM-Entropi Önceliklendirme Sonuçları Ana İmalat Sanayi Puan Sıralama Ana metal sanayi (27) 0,484 1 Kimyasal madde ve ürünleri imalatı (24) 0,123 2 Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı (26) 0,073 3 Gıda ürünleri ve içecek imalatı (15) 0,066 4 Tekstil ürünleri (17) ve Giyim eşyası imalatı (18) 0,058 5 Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı (23) 0,045 6 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı (29) 0,025 7 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazların imalatı (31) 0,022 8 Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork imalatı (34) 0,020 9 Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı (21) 0,016 10 Tütün ürünleri imalatı (16) 0,012 11 Makine ve teçhizatı hariç; metal eşya sanayi (28) 0,010 12 Mobilya imalatı; başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar (36) 0,009 13 Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları.; Radyo, televizyon haberleşme teçhizatı; tıbbi aletler imalatı(30+32+33) 14 Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı (25) 0,008 15 Diğer ulaşım araçlarının imalatı (35) 0,007 16 Derinin tabaklanması, işlenmesi (19) 0,003 17 Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (Mobilya hariç) (20) 18 Basım ve yayım (22) 0,002 19 İZMİR İMALAT SANAYİ SEKTÖRLERİNİN ÇÖKV METODU İLE ÖNCELİKLENDİRİLMESİ

İZMİR İMALAT SANAYİ SEKTÖRLERİNİN ÇÖKV METODU İLE ÖNCELİKLENDİRİLMESİ Her ne kadar farklı metot sonuçları bazı sıralamalarda farklılık gösterse de, sonuçların büyük ölçüde birbirleriyle örtüştüğü görülmektedir. Değerlendirmeye alınan iki farklı analiz sonuçlarına bakıldığında ilk altı sektörün tüm bu analizler kapsamında aynı çıktığı görülmektedir. Buna göre eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamaları için bu çalışma sonucunda öncelikli olarak ortaya çıkan sektörler sırasıyla şöyledir: Ana metal sanayi Kimyasal madde ve ürünleri imalatı Gıda ürünleri ve içecek imalatı Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı Giyim eşyası ve tekstil ürünleri imalatı Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı

İzmir’de Sektörel Çevre Göstergeleri (Örnek) İzmir’de üretilen tehlikeli atık miktarı tüm Türkiye’deki tehlikeli atık miktarının % 25’ini oluşturmakta ve İzmir diğer illerle karşılaştırıldığında birinci sırada yer almaktadır. İzmir’i Kocaeli takip etmektedir. Ayrıca Ege Bölgesi illerinde üretilen tehlikeli atık miktarının % 89’u İzmir’de üretilmektedir. (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2011). İzmir İmalat Sanayi Tehlikeli Atık Sektörel Dağılımı Kaynak: İZKA, TTGV ve EBSO, 2012 İzmir İmalat Sanayi Su Tüketimi Sektörel Dağılımı Kaynak: İZKA, TTGV ve EBSO, 2012 İzmir İmalat Sanayi Enerji Tüketimi Sektörel Dağılımı Kaynak: İZKA, TTGV ve EBSO, 2012

İZMİR SANAYİSİNDE BAŞARI HİKAYELERİ YARATMAK SIRADA NE VAR? İZMİR SANAYİSİNDE BAŞARI HİKAYELERİ YARATMAK

Program’ın Amacı İzmir’de eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamalarına yönelik bölgesel kapasitenin geliştirilmesi, sanayi kuruluşlarının eko-verimlilik (temiz üretim) alanında teşvik edilmesi ve işletmelerde pilot uygulamaların gerçekleştirilerek çıktıların yaygınlaştırılmasıdır.

Program’ın Amacı Bu amaca yönelik olarak Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Programı’nı kapsamında yapılacak faaliyetler temel olarak aşağıdaki gibidir: İşletmelerde kapasite artırma ve eko-verimlilik (temiz üretim) uygulamalarına yönelik pilot proje geliştirme/temiz üretim etüdü çalışmalarının gerçekleştirilmesi İşletmelerde eko-verimlilik (temiz üretim) pilot projelerinin gerçekleştirilmesi için projelere mali destek sağlanması Pilot proje uygulama sonrası izleme, etki değerlendirme ve yaygınlaştırma çalışmalarının yapılması ve sürdürülebilirliğe yönelik önlemlerin alınması

Sektörel Kapsam Programa “İzmir’de Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Uygulamalarının Yaygınlaştırılmasına Yönelik Strateji Çalışması” kapsamında hazırlanmış olan Durum Değerlendirme Raporu’nda belirlenen aşağıdaki öncelikli sektörler başvuru yapabilecektir. Bu sektörler aşağıdaki gibidir: Ana Metal Sanayi Kimyasal Madde ve Ürünleri İmalatı Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı Giyim Eşyası ve Tekstil Ürünleri İmalatı Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı İzmir’de Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Uygulamalarının Yaygınlaştırılmasına Yönelik Strateji Çalışması’na www.izka.org.tr/izmirekoverimlilikstratejisi.pdf adresinden erişim sağlanabilir. Pilot uygulamaların yapılacağı sektörler, Temiz üretimde sektör önceliklendirmesine yönelik ölçütlerin dikkate alınmasıyla çok ölçütlü karar verme metodu (ÇOKV) kullanılarak belirlenmiştir. Ölçütler: Sektörel İstihdam, Sektördeki firma sayısı, Sektörün ihracattaki payı, Yaratılan katma değer, Bölgedeki sektörün Türkiye’deki sektör içindeki payı, Tüketilen su miktarı, Tüketilen enerji miktarı, Deşarj edilen atık su miktarı, Yaratılan katı atık miktarı, Yaratılan tehlikeli atık miktarı, Sera Gazı Emisyonları, Sektörün temiz üretime uygunluğu

Kimler Başvurabilir? 4 ŞUBAT 2014 - 7 MART 2014 Program kapsamında işletme büyüklüğüne bakılmaksızın aşağıdaki başvuru kriterlerini sağlayan işletmeler Ek A’daki İşletme Başvuru Formu ile başvuruda bulunabileceklerdir. 4 ŞUBAT 2014 - 7 MART 2014 İzmir il sınırları içinde faaliyet gösteriyor olmak. Sanayi sicil belgesine sahip olmak. İzmir için öncelikli olduğu belirlenmiş olan “Ana Metal Sanayi”, “Kimyasal Madde ve Ürünleri İmalatı”, “Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı”, “Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin İmalatı”, “Giyim Eşyası ve Tekstil Ürünleri İmalatı”, “Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı” sektörlerinden birinde faaliyet göstermek. Vergi ve sosyal güvenlik ile ilgili borcu olmamak.

Süreç Son Başvuru Tarihi: 7 Mart 2014 Başvuru süreci 5 işletmenin seçimi Temiz üretim etüt çalışmaları ve eğitimler Etüt sonucu geliştirilmiş projenin uygulanması Sonuçların etkilerinin değerlendirilmesi ve duyurulması 4 ay – Mayıs ayı itibariyle Projelerin sonlanması itibariyle En fazla 75 gün 6 ay – Ekim ayı itibariyle

Süreç Ön İnceleme Ön Değerlendirme Nihai Değerlendirme Destekleyici belgelerin kontrolü Ön Değerlendirme Program amacına en uygun olduğu sonucuna varılan “örnek oluşturabilecek farklı uygulamalara yönelik potansiyel taşıyan aday işletmeler” in belirlenmesi Belirlenen aday işletmelerden 10 aday işletme’nin ziyareti Nihai Değerlendirme Gerçekleştirilen ziyaretler sonrasında işletmeler in Değerlendirme Tablosu’na göre ikinci kez değerlendirilmesi ve pilot uygulama yapılacak beş işletmenin nihai seçimi Son Başvuru Tarihi: 7 Mart 2014 Başvuru süreci 5 işletmenin seçimi Temiz üretim etüt çalışmaları ve eğitimler Etüt sonucu geliştirilmiş projenin uygulanması Sonuçların etkilerinin değerlendirilmesi ve duyurulması 4 ay – Mayıs ayı itibariyle Projelerin sonlanması itibariyle En fazla 75 gün 6 ay – Ekim ayı itibariyle

Taahhütnamelerin imzalanması sonrası Etüt Süreci: Hammadde Teknoloji Üretim Ürün Son Başvuru Tarihi: 7 Mart 2014 Başvuru süreci 5 işletmenin seçimi Temiz üretim etüt çalışmaları ve eğitimler Etüt sonucu geliştirilmiş projenin uygulanması Sonuçların etkilerinin değerlendirilmesi ve duyurulması 4 ay – Mayıs ayı itibariyle Projelerin sonlanması itibariyle En fazla 75 gün 6 ay – Ekim ayı itibariyle

Süreç/ Temiz Üretim Etüt Çalışmaları TEKNOLOJİ HAM MADDE DİĞER GİRDİLER İŞLETME ÜRÜN ÜRETİM PROSESLERİ ATIK VE EMİSYONLAR Kullanılan kimyasalların incelenmesi, kimyasal ikamesine yönelik önerilerin geliştirilmesi İşletmenin çevre performansının (su, enerji ve hammadde kullanım miktarlarının) literatürel, uluslar arası uygulamalar ve direktifler bazında kıyaslanması İşletmenin makine/ekipman performansının değerlendirilmesi Materyal akım analizlerinin gerçekleştirilmesi Üretim hatlarındaki proseslere yönelik en iyi teknik ve/veya teknolojinin kullanımına yönelik önerilerin geliştirilmesi Üretim hatlarındaki proseslerde kullanılan makine/ekipmana ilişkin çevre dostu tasarım önerilerinin geliştirilmesi Geliştirilen önerilerin öngörülen sonuçlarının analiz edilmesi Uygun olan temiz üretim uygulamalarının belirlenmesi Etüt çalışması aşamasında gerekli analiz ve ölçümlerin yapılması Temiz üretim faaliyetlerine ilişkin gerekli yatırımların maliyetlendirilmesi Etüt raporlarının hazırlanması Etüt raporları kapsamındaki pilot proje finansman planlarının proformaları da içerecek şekilde detaylı olarak hazırlanması

Süreç Onaylanan Etüt Raporu ve Finansman Planı’nda önerilen yatırımların yapılması için sözleşmelerin imzalanması ve geliştirilmiş projenin uygulanması Son Başvuru Tarihi: 7 Mart 2014 Başvuru süreci 5 işletmenin seçimi Temiz üretim etüt çalışmaları ve eğitimler Etüt sonucu geliştirilmiş projenin uygulanması Sonuçların etkilerinin değerlendirilmesi ve duyurulması 4 ay – Mayıs ayı itibariyle Projelerin sonlanması itibariyle En fazla 75 gün 6 ay – Ekim ayı itibariyle

Süreç Her pilot proje için belirlenen süre ve formata uygun olarak, uygulama sonrası izlemenin izleyicilerle birlikte yapılması Her bir pilot proje bazında uygulama sonrası etkilerin değerlendirilmesi Pilot proje bazında Temiz Üretim Etki Değerlendirme Raporlarının hazırlanması Eko-verimlilik Programı Genel Değerlendirme Raporu’nun hazırlanması Başarı hikayelerine yönelik tanıtım sürecinin yürütülmesi Son Başvuru Tarihi: 7 Mart 2014 Başvuru süreci 5 işletmenin seçimi Temiz üretim etüt çalışmaları ve eğitimler Etüt sonucu geliştirilmiş projenin uygulanması Sonuçların etkilerinin değerlendirilmesi ve duyurulması 4 ay – Mayıs ayı itibariyle Projelerin sonlanması itibariyle En fazla 75 gün 6 ay – Ekim ayı itibariyle

Pilot Projeler İçin Sağlanacak Teknik Destek ve Mali Kaynak Eko-verimlilik pilot projesinin geliştirilmesi, yani temiz üretim etüt çalışması ve etki değerlendirmesi İZKA finans kaynağıyla TTGV teknik desteği ile gerçekleştirilecektir. Programın değerlendirilmesi ve başarı hikayelerinin yaygınlaştırılmasına yönelik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi Ortak Teknik Destek Program kapsamında gerçekleştirilecek pilot projeler için İZKA tarafından hibe desteği olarak tahsis edilen toplam kaynak tutarı 500.000 TL’dir. Program’a TTGV tarafından TTGV’nin halen yürütmekte olduğu Çevre Destekleri Programı kapsamında faizsiz geri ödemeli destek olarak tahsis edilen toplam kaynak tutarı 1.000.000 TL’dir. Ortak Mali Destek Program çerçevesinde her bir pilot proje için verilecek İZKA hibe desteği için belirlenen azami tutar 100.000 TL olacaktır. İZKA tarafından sağlanacak hibe desteği, İZKA desteğine esas olan toplam uygun maliyetin % 90’ından fazla olamaz. (Asgari Eşfinansman Oranı = % 10)

İZMİR EKO-VERİMLİLİK PROGRAMI BİLGİLENDİRME TOPLANTISINA KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER! www.izka.org.tr/izmir-ekoverimlilik-programi www.ttgv.org.tr/tr/izmir-ekoverimlilik-programi ekoverimlilik@izka.org.tr