TÜFAD İZMİR ŞUBESİ FUTBOLDA YARATICILIK VE EĞİTİMİ 27 Mayıs 2013 Hazırlayan Prof. Dr. Mustafa Ferit ACAR Serhat GALİMANE

PLAY

EN BAŞARILI OYUNCULAR ?

ANA AMAÇ ÖNCELİKLE YETENEKLİ ama, REKABET ÜSTÜ OYUNCULAR bulmak zorundayız. Burada en önemli silahımız YARATICILIKTIR

YARATICILIKLA İLGİLİ ANLAMLI SÖZLER Beklenmeyeni beklemeyenler bulmayacak, çünkü onun yolu, izi yoktur ve keşfedilmemiştir. Heraklitos Hayal gücü, yaratmanın başlangıcıdır. Arzuladığınız şeyi hayal edersiniz, hayal ettiğiniz şeyi istersiniz ve en sonunda istediğiniz şeyi yaratırsınız. Bernard Shaw Bir sorunu onu yaratmış olan düşünce tarzının aynısıyla çözemezsiniz. Albert Einstein

YARATICILIĞIN TANIMI Bilinenlerden yola çıkarak eski ile yeni arasında ilişki kurmak,alışılmışın dışındaki farklılıkları yakalayarak,deneyerek,özgün etkinlikler oluşturma çabasıdır. Yaratıcılık yoktan yeni bir şey yaratma anlamında değildir. Tam tersine var olan gerçeği, düşünceyi, zihinsel yetenek ve becerilerini keşfetmeyi, seçmeyi, iletmeyi ve sentezlemeyi kapsamaktadır. Yaratıcılık rastlantısal da olabilir (olasılıkların arttırılması çabasının ürünü ) Yaratıcılık öğrenilebilinen ve geliştirilebilinen bir yetenektir.

Aslında insanoğlu yaratıcılıkla ilgili yeterli kaynaklarla doğmuştur Aslında insanoğlu yaratıcılıkla ilgili yeterli kaynaklarla doğmuştur. Sorun bu kaynakların zaman içinde eksik tanımı, yanlış inanç ve eylem kalıpları yüzünden tahribata uğramasıdır. Yenilik için bakılabilecek en ilginç yerler şu anda belirsizliğin bulunduğu yerlerdir. Yaratıcılık, farklı kavramlar bileşimidir. İnsanlara bir şeyin nasıl yapıldığını söylemenin yanında, nasıl yapılması gerektiğini onlara da sormanın da büyük önemi bulunmaktadır.

FUTBOLDA YARATICILIK Futbolun teknik elemanlarının futbol müsabakasının beklenmeyen anlarında farklı şekilde uygulanmasında, Taktik varyasyonlarda rakibi şaşırtan alışılmamış ama geçerli çözümler üretmede, Hatta müsabaka sonunda sevinç gösterilerinde bile farklılıklarla karşımıza çıkar.

GÜNÜMÜZDEKİ DURUM Türkiye futbol açısından son derece yetenekli gençlere sahip genç ve kalabalık bir nüfusa sahip olmakla beraber bu yetenekli gençler istenilen oranda yıldız oyuncu düzeylerine taşınamamaktadır. Halbuki yabancı ülkelerde yaşayan daha az sayıdaki Türk çocuklarının üst düzey futbolcu olabilme oranı ise daha yüksektir. Bu durum eğitim sistemlerindeki farklı yaklaşımların bir sonucudur.

KULÜPLERİN YAKLAŞIMI Kulüp yönetimleri gençlik geliştirme programlarının başarısını sadece tüm kategorilerdeki alınan MÜSABAKA SONUÇ başarıları ölçüsünde değerlendirmektedir. Bu durumda çalışan antrenörler de yarışmacı özelliği ön plana çıkarmakta, eğitim öğesine yeteri kadar yer vermemekte, yaratıcı futbolculara gerekli toleransı göstermemektedir. Kulüpler bu eğitimi sağlayacak ortamları yaratamamaktadırlar.

OKULLARIN YAKLAŞIMI Öğretmen merkezli eğitime dayanan yöntemlerde öğretmen aktif, öğrenci pasif olduğundan yaratıcılığın geliştirilmesine olanak verilmemektedir. Yaratıcılığı geliştirmek için öğrenci merkezli yöntemler ağır basmalıdır. Bu etkinlikler hem bireysel hem de grup halinde gerçekleştirilmelidir. Yaratıcılık eğitimi okul öncesinden başlayıp, eğitim ve öğretimin her kademesinde ve tüm yaşamda bir ilke olarak uygulanmalıdır.

YARATICILIĞIN ÖN GEREKLİLİKLERİ Sonsuz Merak ( Neden diye sormak, nasıl diye sormaktan daha iyi bir başlangıç noktasıdır. Düşünme motivasyonu içten gelir, meraklı olmaktan kaynaklanır ) Daha Fazlasını Görme ( Görmeyi bilme, sağlam bilgi temeline sahip olma) Daha Büyük Düşünme Bağlantılar kurma ( Kesişim) ( Medici Etkisi ) Paradoksa kucak açma ( Belirli yanıtları olmayan sorular sorarak olasılıkları araştırın / SOKRATES Yöntemi ) Cesur Eylem ( Cesaret yaratıcılığı harekete geçirir ) Aydınlanmış akıl ( Sağlıklı bir vücut sağlıklı bir akıl yaratır, gelecekten bugüne doğru düşünmek yorucudur ama heyecan vericidir )

YARATICILIK EĞİTİMİNİN GENEL KOŞULLARI Yeterli bilgi birikimine sahip olunması, Farklı Öğretim Yöntemlerinden yararlanmak, Farklı araç ve gereçlerden yararlanmak Uygun eğitim ortamının sağlanması Motivasyon Taklitlerden yararlanma Kalıplaşmanın önlenmesi Kültürü çeşitlendirme Bağlantılar arama, Ekip çalışmalarına yer verme ( beyin fırtınaları) Antrenörlerin tutumu *

YARATICILIK GELİŞİMİNDEKİ EVRELER HAYAL EVRESİ ( Hazırlık ) Futbolcu burada yeni bir olayı ya da tekniği kafasında birleştirerek tam anlamıyla kullanılır hale getirir. ELEŞTİRİ EVRESİ ve ( Evreka ) Futbolcu ürettiği yeni teknik ve davranışı inceler, onun ne zaman, hangi koşullarda işine yarayacağını, bu yeni tekniğin kendine ve başkalarına olan katkısını düşünür, güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koyar. Gerekirse hayal gücünü kullanarak uygun göreceği yerleri düzeltir ya da yeni bir fikir ve tekniği uygulamaya koyar GERÇEKLEŞTİRME EVRESİ ( rafine olma ) Bu evre yeni ürünün ( teknik ya da davranış) ortaya konulması durumudur. Kullanıma geçilir.

YARATICILIKTAKİ ENGELLER Eksik bilgi. Duygusal engeller, Kültürel engeller, Öğrenilen engeller ( çağrışım duvarları ) Yüklü program engelleri.

YARATICI İNSANLARIN ÖZELLİKLERİ Yaratıcı insanlar mutlu ve olumludurlar. Olasılıkları ve insanlar için en iyi olanı ararlar. “ Ne değil ?“ yerine “ ne ? “ ve “ ne olabilir ? “ diye düşünürler. Kendi dünyalarını kendileri yorumlarlar ve başkalarının yorumlarına bel bağlamazlar. Yenilik aramaktan, sorunları çözmekten ve yaşamı daha iyi hale getirmekten zevk alırlar.

YARATICILIK TÜRLERİ OLAĞAN YARATICILIK SIRADIŞI YARATICILIK

MEDİCİ ETKİSİ ( Yaratıcı Bileşimler ) Mediciler geniş bir yelpazeye yayılan disiplinler yaratan Floransalı bankacı bir ailedir. Bu aile ve bir avuç başka aile sayesinde Floransa heykeltıraşlar, bilim insanları, şairler, düşünürler, maliyeciler, ressamlar ve mimarlar için bir cennet konumuna gelmişti. Floransa’da buluşurlar, birbirlerinden bir şeyler öğrenirler ve disiplinle ve kültürler arasındaki duvarları yıkarlardı. Nitekim el birliğiyle yeni fikirlere dayalı yepyeni bir dünyayı da böyle yarattılar- bizle bunu RÖNESANS olarak anıyoruz ve biliyoruz

Karşınıza çıkabilecek bütün yaratıcı teknikler arasında en güçlü görünen, iki ilintisiz fikri birleştirme, ilintili hale getirme, geçmişte MEDİCİ ailesinin yaptığı gibi, bildik olmayan fikirleri, durumları, yetenekleri, meydan okumaları ve çözümleri bir araya getirmektir.

LEONARDO DA VİNCİ

MICHAEL ANGELO

KESİŞİM Kesişimlerin yükselişinin ardında günümüzde birbirinden farklı üç güç vardır. İnsanların Hareketliliği Küreselleşme,kültürler arası kesişim Bilimlerin bir araya gelmesi, Mültidisipliner yaklaşımlar Bilgisayarlarlaşmanın sıçrayışı Dijital alanın insani deneyimle birleşmesi

Kesişim alanına adım attığınızda da bir çok alan arasında konsept bütünleştirmesi yapabilir ve yeni yönlere sıçramanızı sağlayacak fikirler üretebilirsiniz. Hepimiz kesişime adım atarak Medici Etkisini yaratabiliriz. Bunu başarmak için kendi uzmanlık alanlarının ötesine geçmeyi isteyen açık fikirli insanların tartışılmaz üstünlüğü vardır.

ÇEVRE Yaratıcılığı besleyen kültürel çevreyi oluşturmak için şu koşulların gerçekleşmesi gerekir; Özgürlük, yenilik ve sınırda olma hissi, Yaratıcı bir toplulukla iletişim, Özgür ve adil bir rekabet ortamı, Ustalar ve hamiler, Ekonomik refah,

ÖDÜL ETKİSİ Motivasyon yüksekse, yaptığımız şeye tutkuyla bağlıysak, yaratıcılık alır başını gider. İnsanlar bir etkinlik için ödüllendirileceğini hisseder hissetmez dışarıdan denetlendiği izlenimine kapılır ve bu da yaratıcılığın azalması için yeterli bir konuma geliverir. İnsanların kendilerini işe vermesini sağlayan içsel teşviklerdir, dışsallar değil, insan yalnızca iyi bir iş yapmak ister.

YA CEZA ?

ANTRENÖRLERİN TUTUMU Kalıplaşmış davranışlardan uzak kalmalıdırlar, Otoriter bir ortamda yaratıcılık geliştirilememektedir. Mizah ve şakalaşma ortamları da uygun bir çevredir. Antrenör futbolcuları korkmadan yeni şeyler incelemeye yönlendirmelidir.Riskle yaşama yeteneği. Oyuncuların sıra dışı, beğenilmeyen soru, düşünce ve çözümlerini saygı ile karşılamalıdır. Yaratıcı düşünceler ödüllendirilmelidir. Ölçme ve değerlendirme teknikleri çoğaltılmalıdır. Antrenörün kendisi de yaratıcı olmalıdır.

YARATICILIĞI GELİŞTİRMEDE YÖNTEMLERİN İRDELENMESİ Komut sitili, Alıştırma sitili, İşbirliğine dayalı eşli çalışma stili, Kendini denetleme sitili, Katılım sitili, Yönlendirilmiş buluş, Problem çözme sitili, Kişisel Program

UYGULAMA EVRESİNİN KATEGORİLERİ Duruş, Yer, Çalışmanın sıralaması, Başlama zamanı, Hız ve ritim, Durma zamanı Aralık Kıyafet ve görünüm, Açıklık getirme ve başlangıç soruları

FUTBOLDA YARATICILIĞI GELİŞTİRME TEKNİKLERİ TAKTİKLE İLGİLİ OLARAK Her maçtan önce, o maçta yer alabilecek oyuncuların listesinin veya oyun sisteminin ne olması gerektiğine ilişkin görüşler değişik yollarla ( yazılı ve sözlü ) futbolculardan istenebilir. Önemli maçlar, kuvvetli rakipler, çok başarılı ya da başarısız olunan bir maç video filmine kaydedilerek bu film üzerinde çalışma yapıp alternatifler tartışılmalıdır. Video kayıtları başlatılıp, durdurularak, sorularla futbolcular farklı taktik düşünmelere zorlanmalıdır. Çok fazla kontrole ihtiyaç duyulmayan, ya da karar verebilme olgunluğuna ulaşıldığının görüldüğü durumlarda (penaltıyı atma vs.) karar antrenör tarafından oyunculara devredilebilir.

Antrenmanlarda pozisyonlar sonlandırıldıktan sonra durdurularak ( yaratıcı duraklatma) futbolcuya bir düşünme payı bırakılarak yaptığı hareketten farklı bir teknik veya yolla çözüm bulup, sonuca gitmesi ya da alternatifleri sıralaması istenebilir. Antrenmanın sonunda yapılan tam saha oyun esnasında zaman zaman tam serbest bir bölüm uygulaması yapılmalıdır.

Son yıllarda yaygınlaşan FIFA 2013,Football Manager gibi bilgisayar oyunları taktik similasyonlar yoluyla taktik becerilerin, oyun zekasının ve yaratıcılığının geliştirilmesinde son derece yararlıdır. Hareket ideomotorik bir eylemdir.Bu eylemde zeka boyutu önemlidir. Bu nedenle karmaşık taktikleri çözümlemede gereksinim duyulan zekayı çeşitli yollarla (spor dışında ) geliştirme çalışmaları yapılmalıdır.

TEKNİKLE İLGİLİ OLARAK Hareketler tanınmış bir futbolcunun uyguladığı bir teknik ya da birkaç futbolcunun tekniğinin karışımı ile yapılmaya çalışılmalıdır. Hareketler abartı ile yapılmaya çalışılmalıdır. Antrenmanın sonunda yeni öğrendikleri hareketlerin evrelerini, hareketlerin püf noktalarını, kendi hatalarını yazmaları veya çizmeleri, antrenmanları özetlemeleri istenebilir.

Yazı tahtasında soru-cevap şeklinde pozisyonlar sporcularla tartışılmalıdır. Teknoloji geliştikçe slayt, film, bilgisayar gibi olanaklardan yararlanılmalıdır.

BİYOMOTOR YETİLERLE İLGİLİ OLARAK Isınmaların farklı oyunlarla yapılması, Zaman zaman diğer spor dallarından yararlanmak ( Basketbol, Voleybol, Hentbol, Judo, Masa Tenisi )

SEVİNÇ GÖSTERİLERİ Timsah yürüyüşü,pitbul taklidi,kalp yapma,forma çıkartma ( Sterotip davranışlar ) YARATICI ?

YARARLANILAN KAYNAKLAR ANDREASEN N., Yaratıcı Beyin, FİSK P., Yaratıcı Deha, SEELİNG T.,Yaratıcı Zeka, JOHANSSON F., Yaratıcılık ve İnovasyon, MAY R. Yaratma Cesareti, RIZA E.T., Yaratıcılığı Geliştirme Teknikleri.