İŞ GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ İNŞ 222 07.04.2017 İŞ GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ İNŞ 222 Dr. Tamer METİNSOY

tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR ve TANIMLARI İşçi, İşveren, İşveren Vekili, İşyeri İşçi, işveren, işveren vekili ve işyeri kavramları, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2. maddesinde açıklanmaktadır. Buna göre, Madde 2'de; Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi, işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan veya olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denilmektedir. İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlarda işyerinden sayıldığı belirtilmektedir. İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denilmektedir tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Sigortalı sayılmayanlar a) İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi, b)Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar, c) (Değişik: 17/4/2008-5754/4 md.) Ev hizmetlerinde çalışanlar (ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç), d) Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri, e) Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar, f) Resmî meslek ve sanat okulları ile yetkili resmî makamların izniylekurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbikî mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler, g) Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malûller, tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Kaza Kavramı ve İş Kazası Kasıt unsuru olmadan, beklenmedik bir anda meydana gelen ve arzu edilmeyen bir biçimde sonuçlanan olaya "kaza" denilmektedir . tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Teknik Açıdan İş kazası Kavramı Teknik açıdan iş kazası, kişilere zarar veren olayların yanı sıra işyerindeki makinelere, tesisat ve tertibata zarar veren olayları, hatta işyerinde canlı veya cansız, hiçbir şeye zarar vermeyen fakat işin tamamlanmasına engel olan veya aksatan olaylar da iş kazası olarak nitelendirilmektedir. Cansızlara zarar veren veya bir faaliyetin durmasına veya kesintiye uğramasına neden olan olaylar ise arıza kapsamına girmektedir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Domino Etkisi : Bu teoride olaylar beş domino taşının arka arkaya sıralanarak, birbirini düşürmesine benzetilerek açıklanmıştır. Her kaza beş tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir, buna “Kaza Zinciri” de denir. Şartlardan biri gerçekleşmedikçe bir sonraki gerçekleşmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Domino Etkisi : Sosyal Çevre: Sosyal çevre şartları risklerin alınmasına yada oluşmasına yol açar. Doğa şartları karşısında insanın fiziki ve sosyal yapısındaki etkileşim bir kaza sebebidir. İstenmeyen İnsan Davranışları (Kişisel Hatalar): Öfke, dikkatsizlik, yorgunluk, anlama güçlüğü, aldırmazlık vb. Güvensiz Davranış ve Koşullar: Kötü planlama, koruyucusuz malzeme kullanma, tehlikeli çevre ya da çalışma ortamı. Kaza: Yukarıdaki şartlar bir şeylerin yanlış gitmesine yol açtığında, yaralanma veya herhangi bir şekilde zararla sonuçlanan olayın meydana gelmesi. Yaralanma: Kişinin zarara uğraması. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO ) İŞ KAZASI TANIMI A) Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO ) “Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınmamış olan, etrafa zarar verecek nitelikteki olaylar” olarak tanımlamaktadır. B) Dünya Sağlık Örgütü (WHO) “Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara, makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay“ olarak tanımlamaktadır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İş kazası Kavramı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık  Sigortası Kanunu’nun 13 üncü maddesinde, iş kazası; a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,             tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İş kazası Kavramı d) Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Olayın İş Kazası Olarak Nitelendirilebilmesi İçin Gerekli Unsurlar Kazaya uğrayanın sigortalı olması, Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış olması, Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılan zamanlarda veya durumlardan birinde kazaya uğramış olması, Kaza ile oluşan zarar arasında nedensellik “illiyet” bağının bulunması tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

sonucu ortaya çıkan zararlara maruz kalmaktadır. Dünyada İş Kazaları ILO kaynaklarına göre dünyada her yıl; 2.2 milyon kişi  iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir. 250 milyon kişi iş kazaları 160 milyon kişi meslek hastalıkları sonucu ortaya çıkan zararlara maruz kalmaktadır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Meslek hastalığı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık  Sigortası Kanunu’nun 14 üncü maddesindeki tanım: Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları Ör:Ağır metaller: Kurşun,civa B Grubu: Meslekî cilt hastalıkları, C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi hastalıkları, D Grubu: Meslek bulaşıcı hastalıklar, Ör:Bakteriler,virüsler E Grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları, Ör:Gürültü,titreşim ve toz olmak üzere beş grupta toplanmıştır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

SGK’NIN SAĞLADIĞI HAKLAR İş kazası veya meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar şunlardır: Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi. b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması. d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi. e) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Geçici İş Göremezlik, Sürekli İş Göremezlik, Malûllük Kavramları Sosyal Sigortalar Kanunu'nda, iş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla geçici olarak iş görememe durumu "geçici iş göremezlik" kavramı olarak tanımlanmaktadır. Yasanın 19. maddesinde, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %10 azalmış bulunduğu durumlar ''sürekli iş göremezlik" olarak ifade edilmektedir. İş göremezlik hallerinin meslekte kazanma gücünü ne oranda azaltacağı tüzükle belirlenmiştir. Çalışma gücünün en az 2/3'ünün yitirdiği tespit edilen veya Sosyal Sigortalar Kurumu sağlık tesisleri sağlık kurullarınca düzenlenecek raporlarda çalışabilir durumda olmadığı belirtilen, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60'ını kaybeden sigortalı "malûl" sayılmaktadır tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Ülkemizde İş Kazaları Sayıları tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

2.000.000 işgünü kaybı 1000 ölüm İş kazası sayısı …………………………. : 64.316 Ülkemizde her yıl yaklaşık 80.000 iş kazası 400 meslek hastalığı sonucu yaklaşık 2.000.000 işgünü kaybı 1000  ölüm İş kazası sayısı …………………………. : 64.316 Ölümle sonuçlanan iş kazası sayısı …….. : 1.171 İşgünü kaybı …………………………… : 1.572.106 SGK İstatistik/2009 tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Teşhis Edilen Meslek Hastalıkları Sayıları tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

KAZALARIN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI 2007-2008 SGK istatistiklerine göre en fazla iş kazasının meydana geldiği iş kolları: 1- Metalden eşya imalatı(Makine imalatı hariç) 2- İnşaat 3- Kömür Madenciliği En çok meslek hastalığı tespit edilen iş kolları: 1- Kömür Madenciliği 2- Metalden eşya imalatı tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Meslek Hastalıklarında Yüz Güldüren İstatistikler(!) Meslek hastalıklarında dünya ortalaması, 1000 işçide yılda 4-12 vaka arasında değişmektedir. Bu ortalama değerlere göre , ülkemizde yılda en az 36 000 meslek hastalığı görülmelidir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Dünya’da Türkiye’de Meslek Hastalığı İş Kazaları tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

GELİŞMİŞ ÜLKELERLE KARŞILAŞTIRMA tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İş kazaları ve meslek hastalıklarının maliyeti Endüstrileşmiş ülkelerde, GSMH’nın  % 1 - % 3’ü Ülkemizde, yıllık toplam yaklaşık 4 katrilyon TL tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI MALİYETLERİ Suyun yüzünde kalan kısmı yani görünen kısmı direkt (görünür maliyet)  maliyeti, suyun altında kalan yani görünmeyen ve buz dağının 2/3 'nü oluşturan büyük kısmı indirekt (görünmez maliyet) maliyetleri ifade etmektedir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI MALİYETLERİ Direkt (Görünür) Maliyetler; İlk müdahale, ambulans ve tedavi masrafları, Geçici veya sürekli iş göremezlik ve ölüm ödemeleri, İşçiye veya yakınlarına ödenen maddi ve manevi tazminatlar Sigortaya ödenen tazminatlar İndirekt (Görünmez) Maliyetler; İşletmenin, makinaların, prosesin yada fabrikanın bir bölümünün yada tamamının kaybedilmesi, İşçinin üretimde çalışmaması nedeniyle iş gücü ve maliyet kaybı, Adli masraflar (Mahkeme) İşe yeni bir işçinin alınması gerekiyorsa veriminin düşük olmasının getirdiği maliyet, Kazanın getirdiği fazla mesainin maliyeti, Kaza esnasında, bu bölümde işin durması nedeniyle zaman ve maliyet kaybı, Proses, makina veya tezgahın kısmen yada tamamen zarar görmesi nedeniyle tamir yada yeni makina alımının getirdiği maliyet, Ürünün yada hammadddelerin zarara uğraması, Çalışanların moral bozukluğu nedeniyle dolaylı yada dolaysız iş yavaşlatmaları, Yeni işçi alımı gerekiyorsa, işçiye verilen eğitim ve işçinin işi öğrenmesi esnasında geçen sürenin getirdiği maliyet Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve maddi kayıp, Siparişin zamanında teslim edilememesi nedeniyle uğranılacak kayıplar tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

1- Kaza Sıklık Oranı (Accident Frequency Rate) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmaların toplam sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesiyle elde edilen değerin 1.000.000 katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Bununla ilgili bir örnek aşağıda gösterilmiştir: 850 işçinin çalıştığı bir işletmede, bir yıl içerisinde 100 iş kazasının meydana geldiği ve kaybedilen iş günü toplamının ise ( yıllık izin, işe gelmeme, hastalık ve kaza gibi) 40.000 olduğu varsayılsın. (1 yıl içerisinde 300 iş günün bulunduğu ve 1 iş gününde 7.5 saat çalışıldığı kabul edilmektedir. ) Bu durumda kaza sıklık oranları, aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır: KSO= Toplam Kaza Sayısı / Toplam insan saat çalışma sayısı x 1000000 KSO= (100 / ((850 x 300 x 7.5) – (40.000 x 7.5) ))x 1.000.000 KSO= 62.01 tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

2- Kaza Ağırlık Oranı (Accident Severity Rate) Takvim yılı içerisinde ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki yaralanmalardan dolayı toplam kayıp gün sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesiyle elde edilen değerin 1000 katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Bu durumda, kaza ağırlık oranları aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır. KAO= Kazalardan dolayı toplam kayıp gün sayısı / toplam insan saat çalışma sayısı x 1000 Bu oranın hesaplanması sırasında eğer ölümlü iş kazası veya sürekli iş göremezlik durumu mevcut ise, kazalardan dolayı toplam kayıp gün sayısına, her ölümlü ve/veya sürekli iş göremezlik olayı için ayrı ayrı 7500 gün eklenmesi gerekmektedir. (El kopması 3000gün, bir göz kaybı 1800gün, bir el parmağı 300gün) Geçici iş göremezlik olaylarında, tıbbi işlemlerin süresi 1 günden daha az sürmesi durumları dikkate alınmamaktadır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

2010 Yılındaki Durum 2010 yılında meydana gelen 62.903 iş kazası sonucu 1.434, Tespit edilen! 533 meslek hastalığı sonucu 10 olmak üzere 1.444 işçi hayatını kaybetti. İş kazaları sonucu 1.976, meslek hastalıkları sonucu 109 kişi olmak üzere 2.085 kişi sürekli iş göremez hale geldi. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

2010 Yılındaki Durum İŞ KAZASI SONUCU ÖLÜM % 24 ARTMIŞTIR Açıklanan rakamlar göstermektedir ki; 2009 ve 2010 yılında sigortalı çalışan sayısındaki değişimi göz önünde bulundurmaksızın, sayı olarak iş kazası %2.20 oranında azalmış, iş kazası sonucu ölüm %24 oranında artmıştır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

EN FAZLA KAZA VE ÖLÜM İSTANBUL’DA MEYDANA GELDİ 2010 yılında en fazla iş kazası İstanbul’da meydana geldi, 62.903 iş kazasının, 7.991’i  (Yaklaşık, her 8 kazadan biri) İstanbul’da meydana geldi, bu kazalarda 308 işçi hayatını kaybetti. Meydana gelen kaza sayısında İstanbul’u İzmir izledi, 2010 yılında İzmir’de 7.942 (Yaklaşık, her 8 kazadan biri)  iş kazası meydana geldi ve bu kazalarda, 78 kişi hayatını kaybetti.   İzmir’i takip eden Bursa’da meydana gelen 7.580  (Yaklaşık, her 8 kazadan biri) iş kazasında 42 kişi hayatını kaybetti.  İş kazası sayısında İzmir’i 5.604 kaza ile Manisa izledi. Ankara’da meydana gelen iş kazası sayısı 2.715 olurken, 125 ölümle, iş kazası sonucu ölüm sayısında Ankara 2. Sırayı aldı. İŞ KAZALARININ %58’İ 50’nin ALTINDA İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞYERLERİNDE MEYDANA GELDİ tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı İşyerinde, çalışma koşullarından kaynaklanan, çalışanlara yönelik tehlikelerin araştırılması ve önlenmesi amacıyla yapılan yöntemli çalışmaların tümüne iş güvenliği denir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İş güvenliğini sağlamanın ana aşamaları şöyle sıralanabilir : Kaza analizlerinin yapılması, güvensiz durum ve davranışların belirlenmesi, Güvensiz durum ve davranışların analizi, Gerekli önlemlerin saptanması ve planlanması Önlemlerin uygulanması Uygulamanın kontrolü Kontrol sonucu gerekirse ek önlem alınması tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Disiplinler arasında koordinasyon: Teknik (mühendislik) Hukuksal Ekonomik İşletmecilik İstatistik Sosyolojik Psikolojik Ergonomik Tıbbi tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ GÜVENLİĞİNİN GELİŞİMİ If a builder has built a house for a man and his work is not strong, and if the house he has built falls in and kills the householder, that builder shall be slain. King Hammurabi of Babylon 18th Century B.C. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ GÜVENLİĞİNİN GELİŞİMİ Romen Heredot ilk kez çalışanların verimli olabilmesi için yüksek enerjili besinlerle beslenmeleri gerektiğine değinmiştir. M.Ö. 370 yılında Hipokrates ilk kez kurşunun zararlı etkilerinden bahsetmiştir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ GÜVENLİĞİNİN GELİŞİMİ 1700 yıllarında İtalyan Ramazzini işyerlerindeki mekanik ve kimyasal riskler ve alınması gereken önlemlerle ilgili bir çok çalışmada bulunmuştur. Bilimsel anlamda iş hekimliği kavramını geliştirmiştir. Tabiat ve organik güçlerin yerini makine ve buhar gücünün almasıyla , sanayi devrimi 17. yy 2. yarısında İngiltere’de başlamıştır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ GÜVENLİĞİNİN GELİŞİMİ İngiltere’de 1802 yılında parlamentodan geçen “ Çırakların Sağlığı ve Morali “ adlı yasa İSG konusunda bu ülkede çıkan ilk yasa olmuştur. 1919 yılında faaliyetlerine başlayan Uluslar Arası Çalışma Örgütü – ILO “ Milletler Cemiyetine “ ne bağlı olarak İSG alanında önemli çalışmalar yapmış , 1946 yılında ise Birleşmiş Milletler ile imzaladığı anlaşma sonucu bir uzmanlık kuruluşu durumuna gelmiştir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ GÜVENLİĞİNİN GELİŞİMİ Türkiye’de çalışan insanı koruma hareketleri 1865 yılında yayımlanan ve kömür ocakları ile ilgili düzenlemeler getiren “ Dilaver Paşa Nizannamesi “ ve onu izleyen ,İSG konusunda daha genel hükümler içeren “ Maaddin Nizannamesi “ (1869 ) ile başlamıştır. İSG ‘ nin bütün yönleriyle ele alınması Cumhuriyet döneminde olmuştur. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ KANUNLARI 1936- 3008 Sayılı İş Kanunu 1967- 931 Sayılı İş Kanunu tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Yasal düzenlemeler 1- Anayasa 2- Borçlar Kanunu 3- Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 4- Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 5- İş Kanunu tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

ANAYASA 17.madde: Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. 49.madde: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek amacıyla çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve işsizliği önlemeye elverişli bir ortam yaratmak için gerekli tedbirleri alır. 50.madde: Kimse, yaşına , cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler, kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ GÜVENLİĞİ KONUSUNDAKİ HUKUKSAL SORUMLULUK VE YAPTIRIMLAR Borçlar Kanunu’na Göre İşverenin Sorumluluğu: İşverenin iş güvenliği tedbirlerini alma borcunun ya da hukuk dilindeki ifadesiyle “işçiyi gözetme borcu”nun en önemli özel hukuk kuralı Borçlar Kanunu’nun 332.maddesinde yeralmıştır. Madde-332: İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede, çalışmak dolayısıyle maruz kaldığı tehlikelere karşı icap eden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalışma mahalleri ile, işçi birlikte ikamet etmekte ise, sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur. İş sahibinin yukarıki fıkra hükümlerine aykırı hareketi neticesinde işçinin ölmesi halinde onun yardımından mahrum kalanların bu yüzden uğradıkları zararlara karşı isteyecekleri tazminat dahi akde aykırı hareketten doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ GÜVENLİĞİ KONUSUNDAKİ HUKUKSAL SORUMLULUK VE YAPTIRIMLAR İş Kanununa Göre İşverenin Sorumluluğu M.77 İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için; Gerekli her türlü önlemi almak, Araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, Gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek, zorundadırlar. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık bakımından işverenin ve üçüncü kişilerin sorumluluğu 5510 S.K. MADDE 21- İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞVEREN SORUMLULUĞU KISACA: En güvenli ve sağlıklı teknolojiyi uygulama Çalışanları EĞİTMEK Çalışanları DENETLEMEK tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

YARGITAY KARARLARI “1475 SAYILI İŞ KANUNUNUN 73. (4857 SAYILI İŞ KANUNUN 77.) MADDESİ GEREĞİNCE İŞVEREN, İŞYERİNDE İŞÇİLERİN SAĞLIĞINI VE İŞ GÜVENLİĞİNİ KORUMAK İÇİN GEREKLİ OLANI YAPMAKLA YÜKÜMLÜDÜR. BU YÜKÜMLÜLÜĞÜN SADECE ÖNLEM ALMAKLA YETİNİLEBİLECEĞİ ANLAMINI TAŞIMADIĞI, ALINAN ÖNLEMLERE UYULMASININ TEMİN ANLAMDA BULUNDUĞU DA AÇIKTIR. BAŞKA BİR DEYİŞLE İŞVEREN, İŞYERİNDE GENİŞ ANLAM DA DOĞMUŞ VEYA DOĞABİLECEK TÜM TEHLİKELERİ ÖNLEMEK ZORUNDADIR. BU ZORUNLULUK SONUCU OLARAK İŞYERİNDE, İŞVEREN BAKIMINDAN TAM ANLAMI İLE GENİŞ BİR KONTROL MEKANİZMASI KURULMALIDIR.” (YARGITAY 10. HUKUK DAİRESİ , T: 31.10.1978, E: 1978/2077 , K: 1978/7689) tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

YARGITAY KARARLARI “İŞÇİNİN BEDEN VE RUH SAĞLIĞININ KORUNMASINDA ÖNEMLİ OLAN YÖN, BİR TEDBİRİN ALINMASININ HAKKANİYET ÖLÇÜLERİ İÇERİSİNDE İŞVERENDEN İSTENİP İSTENMEYECEĞİ DEĞİL AKLIN, İLMİN, FEN VE TEKNİĞİN BÖYLE BİR TEDBİRİN ALINMASINDA GEREKLİ GÖRÜP GÖRMEDİĞİ HUSUSLARDIR. BU İTİBARLA İŞVEREN, MEVZUATIN KENDİSİNE YÜKLEDİĞİ TEDBİRLER İŞÇİNİN TECRÜBELİ OLUŞU VEYA DİKKATLİ ÇALIŞTIĞI TAKTİRDE GEREKMEYECEĞİ GİBİ BİR DÜŞÜNCE İLE ALMAKTAN ÇEKİNMEYECEKTİR.” (T.C. YARGITAY 10. HD 9.7.1975 T. 2375 E.4424 K.) tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

YARGITAY KARARLARI “İŞ HAYATINDAKİ SAVSAKLAYICI UYGULAMA VE KÖTÜ ALIŞKANLIKLAR, İŞVERENİN TEDBİR ALMA ÖDEVİNİ KALDIRMAZ”. (YARGITAY 13. HUKUK DAİRESİ T.14.10.1975, E. 1975 /2465, K. 1975 / 2491) “TEHLİKE İŞÇİ TARAFINDAN BİLİNEBİLİR BİR NİTELİK TAŞIMIŞ OLSA BİLE, İŞVEREN KAZANIN OLMAMASI İÇİN TÜM ÖNLEMLERİ ALMAKLA YÜKÜMLÜDÜR”. (YARGITAY HGK ,T.05.12.1975 , E.1975 / 333 , K.1975 / 1584) tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

YÖNETMELİKLER İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği (27.11.10) İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (27.11.10) İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri İle Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ (09.12.09) İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği (25.11.09) İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik (15.08.09) Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ (31.05.09) Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği (29.11.06) İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (26.01.06) İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (04.02.05) İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (04.02.05) Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği (16.06.04) Biyolojik Enkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik (10.06.04) İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği (13.04.2004) Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (07.04.04) İş sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik (07.04.04)

YÖNETMELİKLER Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği İş Güvenliği İle Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Gürültü Yönetmeliği Titreşim Yönetmeliği Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

CEZAİ VE HUKUKİ SORUMLULUKLAR İşverenin gözetme borcunu tam olarak yerine getirmemesi veya başka bir nedenle iş kazası meydana geldiğinde ne olacaktır? Bu sorunun cevabı, hukuki yönden Borçlar Kanununda, cezai yönden ise Türk Ceza Kanununda yer almaktadır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

İŞ KAZASI MEYDANA GELDİKTEN SONRA HUKUKİ VE CEZAİ DURUM __________________ İŞ KAZASI CEZA HUKUKU İŞ HUKUKU SİGORTA HUKUKUSSK 11-26 mad. Taksirle veya kasıt ile Ölüme Neden olma Taksirle veya kasıt ile Yaralanmaya Neden olma Maddi Tazminat Manevi Tazminat Destekten Yoksun Kalma İş Göremezlik tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR İş kazalarından doğan cezai sorumluluklar 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer almaktadır. Ceza Kanununun amacı MADDE 1. - Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR Ceza Sorumluluğunun Esasları   MADDE 20. - (1) Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz. (2) Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR Kast MADDE 21. - (1) Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. (2) Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR Taksir MADDE 22. - (1) Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır. (2) Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR (3) Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır. (4) Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir. (5) Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi kusurundan dolayı sorumlu olur. Her failin cezası kusuruna göre ayrı ayrı belirlenir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR (6) Taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevî durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa ceza verilmez; bilinçli taksir hâlinde verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar indirilebilir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR Taksirle öldürme MADDE 85. - (1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, üç yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi üç yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR Taksirle yaralama MADDE 89. - (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR (2) Taksirle yaralama fiili, mağdurun; a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Vücudunda kemik kırılmasına, c) Konuşmasında sürekli zorluğa, d) Yüzünde sabit ize, e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına, neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza yarısı oranında artırılır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR (3) Taksirle yaralama fiili, mağdurun; a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, d) Yüzünün sürekli değişikliğine, e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine, neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza bir kat artırılır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR (4) Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması hâlinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (5) Bilinçli taksir hâli hariç olmak üzere, bu maddenin kapsamına giren suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama MADDE 176. - (1) İnşaat veya yıkım faaliyeti sırasında, insan hayatı veya beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri almayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

A) CEZAİ SORUMLULUKLAR Trafik Kazaları İş Kazaları Ev Kazaları Taksirli suçlar kapsamında değerlendirilmektedir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

B) HUKUKİ SORUMLULUKLAR 1- Borçlar(İş) Hukuku (Tazminat) 2- Sosyal Güvenlik Hukuku (Rücuan Alacak) tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

Borçlar Kanunu’nun 41 inci maddesinde, 1) BORÇLAR HUKUKU Borçlar Kanunu’nun 41 inci maddesinde, “Bir kimseyi ister bilerek ister tedbirsizlik veya dikkatsizlik sonucu haksız bir şekilde zarara uğratan kişi, bu zararı ödemekle yükümlüdür.” Hükmü bulunmaktadır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

a) Destekten yoksun kalma tazminatı b) İş göremezlik tazminatı 1) BORÇLAR HUKUKU Bu hüküm gereğince, a) Destekten yoksun kalma tazminatı b) İş göremezlik tazminatı c) Manevi tazminat davaları açılabilir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

a) Destekten yoksun kalma tazminatı 1) BORÇLAR HUKUKU a) Destekten yoksun kalma tazminatı Borçlar Kanunu’nun 45 inci maddesinin son fıkrasında “Ölüm neticesi olarak diğer kimseler müteveffanın yardımından mahrum kaldıkları takdirde, onların bu zararını da tazmin etmek lazım gelir.” denilmektedir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

b) İş Göremezlik Tazminatı 1) BORÇLAR HUKUKU b) İş Göremezlik Tazminatı Borçlar Kanunu’nun 46 ncı maddesinde; “Cismani bir zarara duçar olan bir kimse, külliyen veya kısmen çalışmaya muktedir olamamasından ve ileride iktisaden maruz kalacağı mahrumiyetten tevellüt eden zarar ve ziyanını ve bütün masraflarını isteyebilir.” denilmektedir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

1) BORÇLAR HUKUKU c) Manevi tazminat: Borçlar Kanunu’nun 47 nci maddesinde, “Hakim hususi halleri nazara alarak cismani zarara duçar olan kimseye, yahut adam öldüğü takdirde ölenin ailesine manevi zarar namıyla adalete muvafık tazminat verilmesine karar verebilir.” denilmektedir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

2) SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık  Sigortası Kanunu’nun 21. maddesinde;   “İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir.” Hükmü yer almaktadır. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

2) SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık İş Müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. Bu soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 96 ncı madde hükmüne göre tahsil edilir. tamermetinsoy@maltepe.edu.tr

tamermetinsoy@maltepe.edu.tr