ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE SAĞLIK GÖZETİMİ Dr. Buhara ÖNAL İSGÜM 19 Ekim 2012, İstanbul

SUNUMUN KAPSAMI İSG Hizmetleri Çimento sektöründe çalışma ortamı gözetimi Çimento sektöründe sağlık gözetimi Çimento sektöründe yürütülen İSG çalışmaları www.csgb.gov.tr

İSG YASASI İSG HİZMETLERİ Çalışan sayısına bakılmaksızın tüm işyerlerinin ve tüm çalışanların İSG hizmetlerinden faydalanması sağlanmaktadır. www.csgb.gov.tr

İSG HİZMETLERİ Çalışanları arasında uygun nitelikte personel bulunması durumunda onları görevlendirerek, Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması halinde kendisi, Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması halinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını OSGB’lerden hizmet alarak, yerine getirebilir. www.csgb.gov.tr

İSG HİZMETLERİ İÇERİDEN DIŞARIDAN OSGB SAĞLIK BAKANLIĞI

İSG HİZMETLERİ Risk Değerlendirmesi Çalışma Ortamı Gözetimi Sağlık Gözetimi Acil Durum Planları 6

ÇİMENTO SEKTÖRÜ Çimento; başlıca silisyum, kalsiyum, aluminyum ve demir oksitlerini içeren hammaddelerin karıştırılarak pişirirlmesi ile elde edilen klinkerin, bir veya daha fazla katkı maddesi ile öğütülmesi suretiyle elde edilen hidrolik bağlayıcıdır. Klinkerde yer alan silisyum dioksitin (yaklaşık % 23) ana kaynakları; kil, kum, kumtaşı ve çakıldır. www.csgb.gov.tr

ÇALIŞMA ORTAMINDAKİ RİSKLER Toz Gürültü ve titreşim Radyasyon www.csgb.gov.tr

SAĞLIK GÖZETİMİ Çalışanların tamamı sağlık gözetimine tabi tutulacaktır. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamayacaklardır. www.csgb.gov.tr

SAĞLIK GÖZETİMİ Çalışanların sağlık risklerine maruz kalması solunum deri göz Göz, deri ve burunda iritasyon Arka-ön Akciğer radyografisinde değişiklikler Hırıltı, solunum kısalığı, öksürük, balgam www.csgb.gov.tr

SAĞLIK GÖZETİMİ İşe giriş muayenesi Aralıklı kontrol muayenesi Anamnez Solunum, göz, deri sistemlerinin muayenesi Ön-arka akciğer radyografisi SFT: FVC ve FEV1 azalması Aralıklı kontrol muayenesi Bronşit Konjonktivit Burun ülserleri Dermatit www.csgb.gov.tr

SAĞLIK GÖZETİMİ Sigara kullanımı Hipertansiyon DM Beslenme ve obezite Stres ve akıl sağlığı Isı değişimleri Kalp rahatsızlıkları Enfeksiyon hastalıkları www.csgb.gov.tr

TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik 14/09/1990 - 20635 (Değişiklik: 26.02.2000 -23976) Tozla Mücadele Komisyonu tarafından Yönetmelikte değişiklik yapılmasına karar verilmiştir. “bütün işyerleri ve her türlü toza maruziyet”

TOZ YÖNETMELİĞİ Sağlık muayeneleri ve değerlendirmeleri İşe Giriş/Periyodik Muayene Formu örneğine göre yapılır. Çalışanların sağlık gözetimi, aralıklarla yapılan toz ölçüm sonuçları dikkate alınarak en az 2 yılda bir tekrarlanır ve her çalışan için sağlık kaydı tutulur. Sağlık gözetiminden sorumlu hekim; muayene ve tetkiklerin sonucuna göre, çalışanın toza maruz kalacağı işlerde çalıştırılmaması da dahil, her türlü koruyucu ve önleyici tedbirleri belirler ve tavsiyelerde bulunur. Hekim, çalışanın maruziyetinin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık değerlendirmesi ile ilgili bilgi verir ve sağlık gözetiminin devam etmesi gereken süreyi belirleyebilir. Çalışan veya işveren sağlık muayene ve tetkiklerinin yeniden yapılmasını isteme hakkına sahiptir. www.csgb.gov.tr

TOZ YÖNETMELİĞİ Göğüs radyografilerinin değerlendirilmesi Çalışanların işe girişlerinde işe başlamadan önce ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografisi Sınıflandırmasına uygun standartlarda göğüs radyografileri veya dijital akciğer radyografileri çekilir. Asbest ve türleri, Kuvars içeren tozların bulunabileceği işyerlerinde çalışanların işe girişlerinde ve çalışma süresince çekilen göğüs radyografileri veya dijital akciğer radyografileri, önce A sonra B okuyucu tarafından ILO Pnömokonyoz Sınıflandırmasına göre değerlendirilir. Diğer tozların bulunduğu işyerlerinde çalışanların çekilen göğüs radyografileri veya dijital akciğer radyografileri maruz kalınan tozun özellikleri de işyeri hekimi tarafından dikkate alınarak değerlendirilir ve ihtiyaç duyması halinde ileri tetkik ve değerlendirme için, A ve B okuyucuya gönderilebilir. www.csgb.gov.tr

TOZ YÖNETMELİĞİ Pnömokonyoz olgularının belirlenmesi ILO Uluslararası Pnömokonyoz Değerlendirme Kategorisi Çizelgesi’ne göre A ve B Okuyucuların nihai değerlendirme sonuçlarına göre; a) Kategori 0 olarak değerlendirilenler aralıklı muayenelerle izlenir. b) Kategori 1 ve üzeri olarak değerlendirilenler, SGK’nın ilgili mevzuatına uygun olarak meslek hastalıkları tıbbi tanısında yetkili sağlık kuruluşuna en fazla 10 (on) işgünü içerisinde sevk edilir. Meslek hastalıkları tıbbi tanısında yetkili sağlık kuruluşu, düzenlediği raporların birer örneğini ilgili işverene gönderir. İşveren, kendisine gelen Pnömokonyoz ile ilgili raporların bir örneğini ve toz ölçüm sonuçlarını, 30 (otuz) işgünü içerisinde Pnömokonyoz İzleme Birimine bildirir. www.csgb.gov.tr

TOZ YÖNETMELİĞİ Pnömokonyoz değerlendirme semineri Okuyucu olarak görev alacak hekimlerden İSGÜM tarafından düzenlenen ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografisi Sınıflandırılması eğitim seminerini başarı ile bitirenlere sertifika verilir. Sertifikalı hekimlerin, her 7 (yedi) yılda bir düzenlenecek olan yenileme eğitimlerine katılmaları zorunludur. www.csgb.gov.tr

GÜRÜLTÜ YÖNETMELİĞİ Sağlık Gözetimi Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık riski olduğunun anlaşılması halinde işçiler uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır. En yüksek maruziyet etkin değerlerini aşan gürültüye maruz kalan bir işçi, bir hekim veya hekimin sorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafından işitme testi yapılmasını isteme hakkına sahiptir. Değerlendirme ve ölçüm sonuçlarının bir sağlık riski olduğu gösterilen yerlerde, en düşük maruziyet etkin değerlerini aşan gürültüye maruz kalan işçiler için de işitme testleri yapılacaktır. Yapılan sağlık gözetimi ile ilgili olarak her işçinin kişisel sağlık kaydı tutulacak ve güncelleştirilecektir. Bu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak ve gerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanacaktır. Sağlık gözetimi sonucunda, çalışanda işitme kaybı saptandığında, işitme kaybının gürültü maruziyetine bağlı olup olmadığını bir hekim veya hekimin uygun gördüğü bir uzman değerlendirecektir. İşitme kaybı gürültüye bağlı ise; - Çalışanlar hekim tarafından kendileri ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilecektir. İşveren; yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirecektir; riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirecektir; riskleri önlemek veya azaltmak için gerekli görülen önlemleri uygularken, işyeri hekimi ve yetkili makamın önerilerini dikkate alacaktır. Benzer biçimde maruz kalanların sağlık durumunun gözden geçirilmesi için düzenli sağlık gözetimi yapılacaktır. www.csgb.gov.tr

TİTREŞİM YÖNETMELİĞİ Sağlık Gözetimi Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık riski olduğunun anlaşılması halinde çalışanlar uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır. Mekanik titreşime maruziyet sonucu ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının önlenmesi ve erken tanı amacıyla, sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınarak, gerekli koruyucu önlemler alınacaktır. Yönetmelikte belirtilen değerleri aşan mekanik titreşime maruz kalanlara uygun sağlık gözetimi yapılacaktır. Sağlık gözetimi ile ilgili her çalışanın kişisel sağlık kaydı tutulacak ve güncelleştirilecektir. Bu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak ve gerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanacaktır. Sağlık gözetimi sonucuna göre çalışanda, işyeri hekimi tarafından işteki mekanik titreşime maruz kalmanın sonucu olarak değerlendirilen, tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz bir sağlık etkisi saptandığında; - Çalışan, işyeri hekimi tarafından kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilecektir. Özellikle, maruziyet sonlandıktan sonra yapılacak olan sağlık gözetimi ile ilgili bilgi ve öneri alacaktır. - Gizlilik prensibine uyularak, sağlık gözetiminde saptanan önemli bulgular hakkında işveren bilgilendirilecektir. - İşveren; yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirecektir; riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirecektir ve gerekli görülen önlemleri uygularken, uzmanların veya yetkili makamın önerilerini dikkate alacaktır, - Benzer biçimde maruz kalan başka bir işçinin sağlık durumunun gözden geçirilmesi ve düzenli sağlık gözetimi yapılması için gerekli düzenlemeyi yapacaktır. Bu durumda, işyeri hekimi veya yetkili makam maruz kalan işçiler için tıbbi muayene isteyebilir. www.csgb.gov.tr

ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ VE EĞİTİMİ İşyerindeki tüm çalışanlar, İSG konusunda bilgilendirilecektir. İşe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi halinde veya yeni teknoloji uygulanması halinde İSG eğitimleri verilecek ve düzenli aralıklarla bu eğitimler tekrarlanacaktır. www.csgb.gov.tr

ÇİMENTO FABRİKALARINDA İSG PROJE DENETİMİ Projenin amacı; çimento fabrikalarında öncelikli olarak toz ve gürültüden kaynaklanan iş sağlığı ve güvenliği risklerinin belirlenerek önleme politikaları ile iş sağlığı ve güvenliği kültürünün geliştirilmesinde, kalıcı ve sistematik iyileşme sağlanmasında ilgili taraflara rehberlik etmek ve özellikle risk değerlendirmesi temelinden hareketle iş sağlığı ve güvenliği yönünden yeni yaklaşımı etkin kılarak iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek için alınması gerekli tedbirleri tespit etmek ve teftişler için veri tabanı ve kılavuz oluşturmaktır. Proje kapsamında yapılan çalışmalar, 01.03.2006 - 30.09.2006 tarihleri arasında 3 safhada gerçekleştirilmiştir. www.csgb.gov.tr

ÇİMENTO FABRİKALARINDA İSG DENETİMİ PROJESİ • Proje konusu ile doğrudan ve dolaylı olarak ilgili iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı ve literatür taraması yapılmış, ayrıca i lgili Türk Standartları ve EN normları incelenmiştir. • ÇEİS ile görüşülerek iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ve proje hakkında bilgi alışverişinde bulunulmuştur. • Proje Yürütücüsünün başkanlığında, Proje Koordinatörü, projede görevli İş Müfettişleri ve sosyal taraf olarak ÇEİS, TÇMB ve Türkiye Cam, Çimento, Seramik ve Toprak Sanayi İşçileri Sendikası (T.ÇİMSE-İŞ) yetkililerinin katılımı ile bir toplantı düzenlenerek proje hakkında bilgilendirme yapılmış ve tarafların görüş ve değerlendirmeleri alınmıştır. • Proje kapsamında ülkemizdeki tüm çimento üretim tesisleri ve öğütme tesislerinin denetime alınması kararlaştırılmıştır. • Proje başlangıcında Ankara'da bulunan bir çimento üretim tesisi ile bir öğütme tesisinde pilot uygulama yapılmıştır. • İşletmelerin İSG konusuna genel yaklaşımları, üretim prosesleri, sektöre özgü öncelikli İSG riskleri ile alınması gerekli önlemler hakkında bilgiler derlenmiştir. www.csgb.gov.tr

ÇİMENTO FABRİKALARINDA İSG DENETİMİ PROJESİ Proje kapsamında, 44 entegre tesis ve 11 öğütme - paketleme tesisi olmak üzere toplam 55 çimento fabrikasını kapsayacak denetim çalışmaları iki heyet tarafından genel teftişler şeklinde uygulanmıştır. Denetimlere başlamadan önce işyeri yetkililerinin katıldığı toplantıda projenin konusu ile amaçları anlatılmış ve denetim uygulama planı hazırlanmıştır. Denetimler sonrasında ise iş sağlığı ve güvenliği kurul üyelerinin katılımı ile toplantı düzenlenerek işyerine ilişkin izlenimler ve denetime ilişkin tespitler hakkında bilgi verilmiştir. Proje kapsamında yapılan denetimler ve düzenlenen raporlardan elde edilen bilgiler değerlendirilerek, çimento fabrikalarına özgü, öncelikli iş sağlığı ve güvenliği riskleri ve bu risklerin önlenmesine ve kontrolüne yönelik çözüm önerilerini içeren "Proje Değerlendirme Raporu“ hazırlanmıştır. Denetimi yapılan 55 işyerine ilişkin denetim raporların incelenmesi sonucunda; sektörün iş sağlığı ve güvenliği sorunları tespit edilmiştir. Çimento sektöründe faaliyet gösteren fabrikaların büyük bir kısmında iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin kurulması, sektörde faaliyet gösteren tesisler arasında bilgi ve eleman paylaşımının üst düzeyde olması, tesislerin birbirleri arasında bilgi paylaşım amaçlı yaptıkları iş ziyaretleri, işveren ve işçi sendikalarının ve Kalite Çevre Kurulu'nun iş sağlığı ve güvenliği konusunda katılımcı ve etkin rol oynamaları, ülke tesislerinde ve dünya genelinde çimento sektörüne özgü her iş kazasının tespit ve analizinin yapıldığı iş kazası veri bankasına sahip olmaları ve bu veri bankasından tüm sektör temsilcilerinin yararlanabilmeleri, işyerlerinin sağlık ve güvenlik seviyelerinin belirli bir düzeyin üzerinde olmasında etkin rol oynadığı tespit edilmiştir. Sektör genel olarak değerlendirildiğinde, İSG kültürüne sahip, sağlık ve güvenlik düzeyi yüksek tesislerden oluştuğu belirtilmiştir. www.csgb.gov.tr

İŞYERİ HEKİMLERİNİN EĞİTİMİ Çimento fabrikalarının işyeri hekimlerinin çimento sektörüne özel iş sağlığı ve güvenliği eğitimi, Genel Müdürlüğümüz ve ÇEİS işbirliği ile 1- 2 Eylül 2006 tarihlerinde Didim’de gerçekleştirilmiştir. Eğitimin hedefi; işyeri hekimlerinin iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yasal düzenlemeler ve çağdaş gelişmelerden haberdar edilmesi ve çimento sektöründe mevcut olan riskler ve meslek hastalıkları hakkında bilgi birikimlerinin paylaşılması artırılmasıdır. Ayrıca hekimlerin İSG organizasyonu ve bu organizasyondaki rolleri hakkında bilgi ve bilinçlerinin artırılması da eğitimin amaçları arasındadır. www.csgb.gov.tr

PNÖMOKONYOZ BİLGİLENDİRME TOPLANTISI İSGÜM’de kurulan “Pnömokonyoz İzleme Birimi” çalışmalarını tanıtmak ve çimento fabrikalarının bu birim ile ilişkilerini anlatmak amacıyla 9 Ekim 2008 tarihinde Ankara’da bilgilendirme toplantısı gerçekleştirilmiştir. İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanlarının katıldıkları toplantıda, pnömokonyoz ile ilgili düzenlemeler ve “Pnömokonyoz İzleme Birimi” hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir.

ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE İSG SEMPOZYUMU ÇEİS tarafından 14-15 Kasım 2008 tarihlerinde İzmir’de “Çimento Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu” düzenlenmiştir. Sempozyum konusu akademisyenler, sosyal taraflar ve alanda çalışan İSG profesyonelleri tarafından çeşitli boyutlarıyla tartışılmıştır www.csgb.gov.tr

ÇOK AMAÇLI SAĞLIK RİSKİ ÇALIŞMASI Avrupa Çimento Birliği (CEMBUREAU) tarafından, çimento tozuna maruziyet nedeniyle oluşabilecek sağlık risklerini araştırmak amacıyla 2005 yılında bir çalışma başlatılmış olup birçok alt çalışmadan oluşmaktadır. Projede Estonya, İspanya, İsviçre, İsveç, İtalya, Norveç ,Yunanistan ve Türkiye yer almakta olup, bu ülkelerden toplam 24 çimento fabrikası katılmaktadır. Proje kapsamında, ülkemiz de TÇMB girişimi ve ÇEİS koordinatörlüğünde 10 çimento fabrikası ile Akciğer Fonksiyon Testi Çalışmasına katılmıştır. Bu çalışmada, 2007-2011 yılları arasında çalışanlarda çimento tozuna maruziyetin solunum fonksiyonlarına etkisinin izlenmesi planlanmıştır. 2007, 2009, 2011 yıllarında çalışma ortam ölçümleri ve solunum fonksiyon testleri tamamlanmış olup, 2012 yılında çalışmanın raporu yayınlanacaktır. www.csgb.gov.tr

ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE TOZ ÖLÇÜM SONUÇLARI ÇEİS ile İSGÜM arasında imzalanan bir protokol ile Türkiye’deki 44 çimento fabrikasında, çalışma ortamına toz yayılan bölümler incelenerek toz düzeyleri ölçülmüştür. Alınan toz numuneleri, İSGÜM Ankara Laboratuvarı‟nda bulunan FT-IR cihazı ile analiz edilerek, kristalin silika miktarları belirlenmiştir. Solunabilir tozların toplam konsantrasyon değerleri ile ilgili olarak daha önce yapılmış çalışmalarla paralellik gösteren sonuçlara göre, çimento fabrikalarında solunabilir toz yoğunluğu en çok olan bölümler “kırıcı” ve “paketleme” olarak tespit edilmiştir. www.csgb.gov.tr

ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE TOZ ÖLÇÜM SONUÇLARI Tüm ölçümler içerisinde kristalin silika yüzdesi en büyük olan değer ile “farin değirmenine” aittir. “Paketleme”, “kırıcı”, “çimento değirmeni” bölümlerinde çalışanlar ile “makine bakımcılar” solunabilir toza en fazla maruz kalan çalışanlardır. Kristalin silika içeren solunabilir toza en çok maruz kalanlar “farin değirmeni”, “kırıcı”, “nakliye” ve “döner fırın” çalışanlarıdır. www.csgb.gov.tr

ÇİMENTO SEKTÖRÜNDE TOZ ÖLÇÜM SONUÇLARI Tozla Mücadele Yönetmeliğinde geçen eşik sınır değerin, OSHA eşik sınır değerinin çok üstünde kalarak, çalışanları toza karşı korumada yetersiz kaldığı rakamsal olarak da belirlenmiştir. Tozla Mücadele Komisyonu’nun aldığı karar ile yeni tozla mücadele yönetmeliği taslağı hazırlanmıştır. Bu çalışmadan elde edilen bulgular, hazırlanan yönetmeliğin eşik sınır değerlerinin belirlenmesinde katkıda bulunmuştur. www.csgb.gov.tr

Dr. Buhara Önal bonal@csgb.gov.tr 0 312 2571690/2204 TEŞEKKÜRLER… Dr. Buhara Önal bonal@csgb.gov.tr 0 312 2571690/2204

07.04.2017