TÜRKİYE’DE PRATİSYEN HEKİM İSTİHDAMI VE EMEĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Selma Okkaoğlu Pratisyen Hekimlik Derneği Yönetim Kurulu Üyesi 14. Pratisyen Hekimlik Kongresi 29 Ekim 2008

Pratisyen Hekim Kimdir? “Kendisine getirilen her duruma anlamlı ilk yanıtı veren kişidir.Bu ateşli bir hastalık da olabilir açıklanamayan bir kaygıda olabilir. Bu soruna bir çözüm bulabilmesi ayrı ama bir yanıt oluşturmak zorundadır .” “birinci basamak sağlık hizmetlerini sunan hekim insan gücüdür”

Nerelerde İstihdam Ediliyoruz? Sağlık ocaklarında AÇSAP,VSD Sağlık grup başkanlıkları,sağlık müdürlüğü Hastane acillerinde 112 acil yardım ve kurtarma merkezlerinde İşyeri hekimliğinde Belediyelerde Kurum hekimliğinde İlaç sektöründe Özel sağlık kuruluşlarında Aile sağlığı merkezinde Toplum sağlığı merkezinde

Pratisyen hekim istihdamı yeterli mi? “Türkiye’de ilk defa bakan olarak açık ve net bir şekilde kamuoyuna ben doğruyu söyledim. Türkiye’de hekim sayısı yetersiz dedim. Türkiye’de yaklaşık 100 bin hekim var.300 milyon defa insanımız hekim karşısına çıkıyor. Tabii 100 bin hekim diyoruz ama bunların hepsi hasta muayene eden hekim değil. Kamuda, üniversitelerde ve özel sektörde hasta muayene den 65 bin hekim var. Bunu 300 milyona böldüğünüz zaman bir hekim karşısına bir günde 25 kişi düşüyor. Bir hekim her gün 25 hastayla muhatap olursa sağlık problemleri çözülemez. Dolayısıyla hekimlerin iş yükü artıyor” (Sağlık Bakanlığı , Sağlık 2006, sayfa 135)

Pratisyen hekim sayısı SB’nda istihdam edilen Pratisyen hekim sayısı SB’ nda istihdam edilen Pratisyen hekim başına düşen nüfus 2002 26.090 2.599 2006 28.077 2.415 Uzman Hekim Pratisyen Hekim Kaynak: SB, Sağlık 2006, s: 130, 137

“eğer hedef sağlıklı bir toplum yaratmak ise sağlık emek gücü planlamasında amaç doğru sayıda insanın doğru yerde, doğru becerilerle, doğru zamanda, doğru tutumlar ve motivasyonla bulunmasını sağlamak olarak tanımlanmalıdır.”

Pratisyen hekim istihdamı yeterlimi? Kaç Kişiyiz? Pratisyen hekim sayısı: 56.701 (yaklaşık 20 bini asistan hekimdir.) Uzman hekim sayısı: 57.882 Toplam hekim sayısı: 114.583 Olması gereken hekim sayısı ; 109.446

2008 yılı itibarıyla tıp fakültesi sayısı 66 dır. Her yıl yaklaşık 5000 civarında hekim mezun olmaktadır. 2020 de her 5 hekimden birinin işsiz kalması bekleniyor. “yedek işsiz hekim ordusu yaratılıyor”

Hekim İstihdamı ile ilgili yasal düzenlemeler 657 sayılı devlet memurları kanunu(1965) 224 sayılı sosyalleştirme (1961) 4924 sayılı kanun (2003) Süreli iş sözleşmeli istihdam Lüzumu halinde kamu sağlık personelinin hizmetleri satın alma yolu ile gördürülebilir(hekimler taşeron işçisi olabilir) 657 sayılı DMK’nun 36.maddesine ek yapılmıştır)

5258 sayılı aile hekimliği pilot uygulaması hakkında kanun (24 kasım 2004) Sözleşmeye dayalı hizmet akdi ile çalıştırma 5413 sayılı kanun (ekim 2005) kadrosuz bir biçimde,ücretleri döner sermayeden karşılanmak üzere çalıştırma

“Zorunlu hizmet yasası” 5763 sayılı kanun (torba yasa,26 05.08) 2514 sayılı yasa(1981-2003) 5371 sayılı yasa(2003) “Zorunlu hizmet yasası” 5763 sayılı kanun (torba yasa,26 05.08) “İşçi sağlığı ve iş güvenliği hizmetleri özel şirketlerden satın alınabilir” diyerek Taşeronluk uygulamasına yasal güvence sağlamıştır.

Sırada bekleyen yasal düzenlemeler; Tam gün yasası Kamu hastane birlikleri yasası Kamu personel rejimi değişikliği yasası Kamu yönetimi temel yasası Sağlık kanunu

özetlersek; 2003 yılından itibaren özel sektörde tam zamanlı çalışma ile kamuda sözleşmeli istihdam sağlık emekçileri içinde yaygınlık kazandı. “iş güvencesiz çalışma”

Sözleşmeli personel istihdamı: Ocak 2007 itibariyle sözleşmeli personel sayısı: Uzman hekim Pratisyen hekim Diğer sağlık personeli 247 2.080 13.524 Kaynak: Sağlık Bakanlığı, Sağlık 2006

Hangi koşullarda istihdam ediliyoruz? Çalışma saatleri Angarya çalışma Mesleki eğitim, mesleki kimlik Özlük haklarımız İzinler,görevlendirmeler,eğitim, ödenekler,yardımlar vb Güvencesiz ücret

sağlık ocağı hekimleri; İstanbul’da 45 saat çalışıyoruz “Bütün gün hasta bakmak zorundasınız” diyorlar Geçici görevlendirmeler çok yoğun.Her sabah “bugün nereye gideceğim acaba” diyerek güne başlıyorum Hak hukuk her şey bitti. Asker gibi emir komuta zincirindeyiz sanki…. Eleman yok diye izinlerimizi bile kullandırmıyorlar.

aile hekimleri; 14 yıldır hekimlik yapıyorum. Artık devlet zihniyetinden yarı özel bir zihniyette çalışmaya başladık. Gelecekte ne olur bilmiyorum,sözleşmeli olduğumuz için. Artık zaman yetmiyor.hem poliklinik,hem gezici hizmet olmuyor. Ya yapıyormuş gibi görüyorsun yada fazla mesai yapıyorsun

toplum sağlığı merkezi hekimleri; “her an her işe koşulabilir bir yer. Aile hekimlerinin emrine amede gibi hissediyorum” Mesleğimizin yok oluşunu görmek üzüntü verici.müdürlükle aynı işi yapıp düşük ücret almak onur kırıcı” Amele pazarında gibi hissediyorum kendimi, yarın nerede çalışacağımı bilmeden işe gitmek gelecek kaygısı çekmek kötü bir durum”

“bu yalnızlaştırma,değersizleştirme sürecidir” Esnek istihdam ile esnek çalışma esas alınmıştır. Tüm çalışanlar gibi hekimlerde istihdam edildikleri modele göre az yada çok bir şekilde bu çalışma tarzından etkilenmektedirler. “bu yalnızlaştırma,değersizleştirme sürecidir”

Farklı istihdam biçimleri ve ödeme sistemleri İstihdam biçimi Ücret 657 sayılı kanuna (DMK) dayalı SB dışı diğer kamu kurum kadrolu Maaş Sağlık Bakanlığı kadrolu Maaş + performans 657 sayılı kanuna dayalı (DMK) Sağlık Bakanlığı sözleşmeli Maaş + ek ödeme 25665 sayılı kanuna (AHPUHK) dayalı (vilayet) Sosyal Güvenlik Kurumu sözleşmeli Temel ücret + Kişibaşı ödeme (+gider yardımı) -kesintiler – hizmet kesintileri

Uzman ve pratisyen hekimlerin çalışma durumlarına göre aldıkları yıllık ortalama ücretler - bin amerikan doları olarak (sağlık bakanlığı 2001, TTB 2002, Belek 2003) uzman hekim pratisyen Sadece özel Ek iş Sadece kamu 1992 1998 2002 29.2 33.0 13.0 24.0 24.4 17.5 10.0 10.5 28.8 14.9 8.0 18.0 9.6 8.8 9.0 7.8 5.9

Performansa göre yapılan Döner sermaye dağılımı adil değildir! Ayni işi yapan hekimler arsında yada pratisyen hekim ve uzman hekim arasında farklılıklar bulunmaktadır. Ekip çalışmasını bozmaktadır. Dayanışmanın ve örgütlenmenin önünde engel olmaktadır.

Kısaca özetlemek gerekirse,önümüzdeki dönemde pratisyen hekimleri bekleyen istihdam koşulları Güvencesiz çalışma Daha çok çalışmak Güvencesiz ücret İşsizlik mesleki değersizleştirme

NE YAPMALI ?

Ne yapmalı? Mesleki değerlerimiz için Mesleki geleceğimiz için İş güvencemiz için Ücretlerimiz için Demokratik bir Çalışma yaşamı için Mesleki eğitimimiz için Herkese sağlık ve güvenli gelecek için

Dayanışmaya ve mücadeleye devam GÖREVDEYİZ!