1/20 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ DİFÜZYON İLE İLGİLİ YANLIŞ KAVRAMALARI ARAŞ. GÖR. OLCAY SİNAN YRD. DOÇ. DR. CANAN NAKİBOĞLU YRD. DOÇ. DR. OSMAN YILDIRIM

2 aşamalı bir test hazırlandı. 2/20 ÖZET 2 aşamalı bir test hazırlandı. Hazırlanan bu test 121 tane Fen Bilgisi Öğretmen Adayına uygulandı. Alınan cevaplar Abraham-Williamson (1994)’un 5’li anlama düzeyine göre analiz edildi. Belirlenen yanlış kavramalar kategorilere ayrıldı. Belirlenen yanlış kavramalara engel olmak için öneriler sunuldu.

3/20 AMAÇ Fen bilgisi öğretmen adaylarında difüzyonla ilgili kavram yanılgılarının bulunup bulunmadığı, varsa bunların neler olduğunun belirlenmesi ve giderilmesine yönelik öneriler ortaya konulması amaçlanmıştır.

DAHA ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 4/20 DAHA ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Odom ve Barrow (1995), yaptığı çalışmada üniversitedeki biyoloji öğrencilerinin difüzyon ve osmosu anlamaları ile ilgili olarak bir diagnostik test geliştirmiştir. Bu çalışma ile öğrencilerdeki yaygın olan yanlış kavramları çok daha iyi belirlemiştir. 20 tane yanlış kavrama belirleyerek bunları 5 başlık altında toplamıştır. Christianson ve Fisher (1999) ise Odom ve Barrow (1995) tarafından geliştirilen diagnostik testi kullanarak geleneksel ve yapısalcı sınıflarda öğrencilerin difüzyon ve osmosla ilgili öğrenmelerini karşılaştırmıştır. Tarakçı ve arkadaşları (1999), Ankara ilinde 108 9. ve 11. sınıf öğrencisinin difüzyon konusundaki kavram yanılgılarını Odom ve Barrow tarafından geliştirilen iki aşamalı testi kullanarak belirlemiştir.

5/20 YÖNTEM Çalışmanın Modeli: Çalışma tarama modelinde olup, Fen Bilgisi öğretmen adaylarının difüzyon konusu ile ilgili yanlış kavramalarının belirlenmesine çalışılmıştır. Çalışmanın Evren ve Örneklemi: Çalışmanın evrenini 2001-2002 eğitim-öğretim yılında Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği programında öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Örneklem bu evrenden seçilen 121 Fen Bilgisi Öğretmenliği birinci ve ikinci öğretim 2. sınıf öğrencileridir. Veri Toplanması ve Çözümlenmesi: Kavram yanılgısı teşhis testi, girişinde bir yönergenin yer aldığı toplam 20 sorudan oluşmaktadır. Test iki uçlu test tekniği şeklinde hazırlanmış olup ilk sorular (tek numaralı sorular 1,3,5...) çoktan seçmeli, ikinci ucu oluşturan çift numaralı (2,4,6...) sorular da seçilen şıkkın neden seçildiğinin açıklanması istenmiştir

TESTİN GEÇERLİĞİ VE GÜVENİRLİĞİ 6/20 TESTİN GEÇERLİĞİ VE GÜVENİRLİĞİ Bu amaçla 1 uzman görüşü ile hazırlanan test 30 kişilik bir gruba uygulanmıştır. Test değerlendirildikten sonra elde edilen sonuçlar doğrultusunda tekrar düzenlenmiştir. Teste ait alfa katsayısı 0,92 olarak bulunmuştur

7/20 BULGULAR Çoktan seçmeli sorulara öğrencilerin verdiği cevapların analiz sonuçları

Soru çiftlerine verilen cevapların yüzdeleri 8/20 BULGULAR Soru çiftlerine verilen cevapların yüzdeleri

2. Soruya verilen cevaplar ve frekansları 9/20 BULGULAR 2. Soruya verilen cevaplar ve frekansları

10/20

11/20

12/20

13/20

14/20 Yarı-geçirgen zar % 10'luk Nişasta Saf su I II

15/20 ÖNERİLER 1.Difüzyon konusunda eksik bilgilenmenin ve yanlış kavramaların önlenmesi için; a)Maddenin üç hali ve özellikleri çevredeki yakın örnekler ile tartışılması. b) Sıvı ve gazların özellikleri ve deneyle moleküllerin hareket potansiyellerinin katılara göre daha fazla olduğu simülasyon ve demonstrasyon (Kolonya ve sigara dumanı kullanılabilir) yöntemleri ile somutlaştırılması ve bu durumların nedenlerinin tartışılması c) Sıvı ve gazların difüzyon potansiyellerinin karşılaştırılması ve bunların farklılığının tartışılması d)Difüzyona etki eden faktörlerin (Sıcaklık, molekül büyüklüğü, basınç, yoğunluk farkı vs.) her birisinin somut örnekler üzerinde tartışılması

16/20 e)Maddenin farklı tiplerinin birbiri içinde difüzlenme durumu somut örneklerinin tartışılması (Suda CO2 ve O2’nin önemi) f)Katıların difüzlenme koşullarının somut örneklerle tartışılması (Örnek; çay içerisinde şeker, çay kaşığı arasındaki ilişki) Gaz Sıvı Sıvı (Birbiri içinde çözünmesi şartıyla) Katı (Gözenekli olmak şartıyla)

17/20 g) Difüzyon olayının canlı sistemlerde gerçekleştiği yerlerin, mekanizmasının ve öneminin gerektiğinde ipuçları verilerek gerçek hayatla bağlantılarının tartışılması Kokunun algılanması ve önemi Terleme ve önemi Bitkinin topraktan su alması ve önemi Alveollerde, böbreklerde, bağırsaklarda madde değişimi Bitinin koku salgılaması ile neslinin devamı arasındaki ilişki h) Sadece konunun kavramlarını vermekle yetinmeyip niçin, ne, nasıl, ...ise soruları çerçevesinde konunun alabildiğine derinliğine tartışılması gerekir.

18/20 2. Ünitenin amaçlarına uygun çalışma yaprakları hazırlanarak deneyler yapılmalıdır. Öğrencilerin gözlem yapması, veriler toplaması, analiz ve sentez yapması sağlanmalıdır. 3. Konuyla ilgili yatay ve dikey ilişkiler kurulmalıdır. Referans olarak alınacak olan farklı derslerdeki konuların bağlantılarının kurulmasına öğretmen rehberlik yapmalıdır. Difüzyonla ilgili olarak hücre, hücre zarı, besin maddeleri, madde, çözelti, çözünürlük, .yoğunluk, enerji, sıcaklık, basınç, iyonlaşma gibi konuların çok iyi bilinmesi gerekir. Bu konulardaki eksik veya hatalı öğrenmeler difüzyonla ilgili yanlış kavramalara neden olmaktadır.

19/20 4.İzotonik, hipotonik, hipertonik gibi kavramların birbirlerine karıştırılmaması için deneylerdeki ve günlük yaşamdaki olgular kullanılmalıdır. Mesela; hipertonik ortamın yüksek yoğunlukta ortam olduğu hipermarket, hipertansiyon örnekleri ile anlatılabilir. Yani kelimeler zihinde kodlanarak kalıcılığın sağlanması yapılmalıdır. Bu şekilde dilden kaynaklanabilecek yanlış kavramaların önüne geçilebilir. 5.Öğrenme ve öğretme ortamının zenginleştirilmesi gerekir. Bunun için basit deneyler ve gözlemler yapılabilir, slayt, asetat, video kasetler, kavram haritaları vs. kullanılabilir. 6.Ders kitaplarındaki eksik ve/veya hatalı bilgilerin düzeltilmesi gerekir. Burada yapılan bir hata bir çok öğrencide önemli yanlış kavramalara neden olabilecektir.

20/20 7. Konuyla ilgili yapılacak genellemelere çok dikkat edilmelidir. Mesela; “difüzyonda enerji harcanmaz” şeklinde yapılan bir genelleme yanlış kavramalara neden olmaktadır. Difüzyon için enerji harcanmaz ile difüzyon için hücre enerji harcamaz aynı şey değildir. Gereğinden fazla veya az genellemeler yanlış kavramalara yol açabilir. 8 .Öğrencilerin kendi düşüncelerini ifade etmelerini teşvik edecek uygulamaların mutlaka yapılması gerekir. Bu sadece difüzyon için geçerli olan bir ilke değil aynı zamanda tüm eğitim-öğretim ortamlarında olması gerekir. Verilen cevaplar incelendiğinde öğrencilerin kendi düşüncelerini düzgün bir şekilde ifade edemedikleri, açık ve anlaşılır cevap veremedikleri görülmektedir