e-Türkiye Çalışma Grubu / e-Ekonomi Raporu: “Sürdürülebilir Kalkınma için e-Ekonomi” e-Türkiye Çalışma Grubu / e-Ekonomi Raporu: “Sürdürülebilir Kalkınma için e-Ekonomi” 10 – 11 Mayıs 2004 Ankara

Çalışma Grubu Başkanı:Dr. Özgür Uçkan (İstanbul Bilgi Üniversitesi – TİM - TBV) Çalışma Grubu Başkan Yardımcısı:Sinan Sunay (PRO-G) Editörler:Dr. Özgür Uçkan Av. Yasin Beceni (TİM – TBV) Genel Açılım / 1. TBŞ Raporu Değerlendirmesi Raportörler:Önder Özdemir (TBD) Sinan Sunay Makroekonomi ve Ulusal Politika Alt Çalışma Grubu Koordinatör/Editör:Dr. Özgür Uçkan Raportörler:Dr. Özgür Uçkan Av. Yasin Beceni Nihat Dinçmen (URAK) Sektörel Yapı, İş Yaşamı ve Finans Alt Çalışma Grubu Koordinatör/Editör:Coşkun Dolambay (METEKSAN) Raportörler:Coşkun Dolambay Mustafa Okay (TCMB) Önder Özdemir Ersin Tufan Yalvaç (T.C. Maliye Bakanlığı) Osman Tunçelli (TBD/İST – IMED –TOSYÖV) Levent Karadağ (TBD – e-teknoloji.com) Serbülent Şengün (TİM Ticaret Noktası) Kamu Alanı Alt Çalışma Grubu Koordinatör/Editör:Ersin Tufan Yalvaç Raportörler:Ersin Tufan Yalvaç Gülgün Turkan (T.C. Özelleştirme İdaresi) Necdet Kesmez (TBD) Burçak Boydak (Işık Üniversitesi) Toplumsal Yaşam ve Birey Alt Çalışma Grubu Koordinatör/Editör:Burçak Boydak Raportörler:Burçak Boydak Av. Yasin Beceni Sinan Sunay Osman Tunçelli Levent Karadağ Giriş / Sonuç ve DeğerlendirmeDr. Özgür Uçkan Av. Yasin Beceni Av. Yasin Beceni

e-Ekonomi Bilgi ve İletişim teknolojilerinin (BİT) hızlı gelişimi sayesinde ortaya çıkan küresel iletişim ağlarının, özellikle de internetin yaygınlık kazanmasıyla birlikte, “ağ ekonomisi” veya “yeni ekonomi” olarak da adlandırılan “e-ekonomi” ortaya çıkmıştır. "Bilgi Ekonomisi“: Bilginin üretimi, işlenmesi, küresel ağlar üzerinde dolaşıma girmesi ve paylaşımının yarattığı ekonomik değer üzerine kurulu olan ekonomik faaliyetler “e-Ekonomi”: Bilgi ekonomisinin, BİT ve ağ temelli, sayısal ve elektronik ortamlarda yürütülen mal, hizmet ve süreçlerle ilgili bölümü (Bilgi ekonomisinin en dinamik kesimi)

Sürdürülebilir kalkınma için e-Ekonomi Bilgi ekonomisine ve bilgi toplumuna geçmek, küresel rekabet avantajlarımızı güçlendirmek; üretkenliğimizi ve kalite standartlarımızı yükseltmek; milli geliri artırmak ve adil bölüşümünü sağlamak; sürdürülebilir istihdam kanallarını yaratmak; ulusal eğitim ve öğrenim sistemimizi iyileştirmek, yani sürdürülebilir bir kalkınma ivmesi yaratmak için temel bir koşuldur. Bu bakımdan, bilgi ekonomisinin öncü dinamiklerini temsil eden e-ekonomiye işlerlik kazandırılması ve BİT’in tüm toplumun erişimine açılması hayati bir öncelik taşımaktadır.

Geniş katılımlı bir ağ yönetişimi temelinde, doğru ulusal politika ve stratejilerin oluşturularak uygulanması Katılımcı bir temelde konumlanmış politika ve stratejiler doğrultusunda ulusal seferberliğin derhal başlatılması Bu seferberliğin, konjonktürden etkilenmeyen, toplumun en geniş kesimlerinin uzlaşısını temsil eden, hukuksal meşruiyete sahip ve bağlayıcı bir “Ulusal Sözleşme” ile sonuçlanması Sürdürülebilir kalkınma için e-Ekonomi: Politika öncelikleri

Türkiye için yeni bir kalkınma stratejisi: Yapı Önerilen kalkınma stratejisi: önceliği yurttaş katılımına veren;önceliği yurttaş katılımına veren; “ağ yönetişimi” anlayışı üzerinde temellenen;“ağ yönetişimi” anlayışı üzerinde temellenen; bilişim ve iletişim teknolojilerinin etkin ve akılcı kullanımı yoluyla katılım imkanını, şeffaflığı ve verimliliği artırmayı amaçlayan;bilişim ve iletişim teknolojilerinin etkin ve akılcı kullanımı yoluyla katılım imkanını, şeffaflığı ve verimliliği artırmayı amaçlayan; bir yandan, Avrupa Birliği’nin “eAvrupa+” planına entegre, kapsamlı bir “e-Türkiye” programı, hukuksal, kurumsal ve teknolojik altyapılarıyla hayata geçirilirken;bir yandan, Avrupa Birliği’nin “eAvrupa+” planına entegre, kapsamlı bir “e-Türkiye” programı, hukuksal, kurumsal ve teknolojik altyapılarıyla hayata geçirilirken; eşzamanlı bir biçimde, en çok yoksunluk içinde bulunan kesimlere öncelik tanıyarak, tabandan tavana ve yatay koordinasyon içinde bütünsel olarak geliştirilecek, merkeziyetçi olmayan, demokratik bir insani, sosyal ve ekonomik kalkınma modeli üzerinde temelleneneşzamanlı bir biçimde, en çok yoksunluk içinde bulunan kesimlere öncelik tanıyarak, tabandan tavana ve yatay koordinasyon içinde bütünsel olarak geliştirilecek, merkeziyetçi olmayan, demokratik bir insani, sosyal ve ekonomik kalkınma modeli üzerinde temellenen bir yapı öngörmektedir.

Türkiye için yeni bir kalkınma stratejisi: Öncelikli politika alanları BİT ve ağ-temelli ekonomik faaliyetlerin yaygınlaşması temelinde e- ekonominin işlerlik kazanması ve bu yolla toplumun bilgi ekonomisine geçiş ve bilgi toplumuna dönüşüm koşullarının oluşturulabilmesi için, “Ulusal Sözleşme”nin, e-ekonomiye özgü bazı özel eylem alanlarını da içermesi gerekmektedir: 1.Makroekonomik politikalar ve e-ekonominin hukuksal, kurumsal ve yönetsel altyapısı ile ilgili politikalar 2.Sektörel yapı, iş yaşamı ve finans dünyası ile ilgili politikalar 3.Kamu alanı ile ilgili politikalar 4.Toplumsal yaşam ve birey ile ilgili politikalar

Makroekonomi ve e-ekonominin hukuksal, kurumsal ve yönetsel altyapısı: Öncelikli politikalar 1. 1.Politika ve karar verme ağlarında özel sektör ve işgücü örgütlenmelerini kapsayacak bir biçimde İş Dünyası, Hükümet ve Kamu Kuruluşları, Sivil Toplum Kuruluşları ve Üniversite Temsilcilerinin katılımıyla sürekliliği olan ve etkin bir "ağ yönetişimi" kurulmalıdır İş yapma ortamının iyileştirilmesi, e-ekonominin güven altyapısını kuracak bilgi güvenliğinin sağlanması, inovasyon dinamiklerini geliştirecek fikri mülkiyet haklarının korunması, kişisel verilerin korunması ve gerekli teşvik mekanizmalarının kurulması başta olmak üzere, e-ekonomiye uygun bir hukuksal altyapının kurulmasına öncelik verilmelidir Makro ekonomik istikrarı güvence altına alacak, enflasyonda istikrarlı ve aşamalı bir düşüşü sağlayacak, bilgi temelli büyümeyi sürdürülebilir kılacak, açık ve şeffaf bir ekonomik ortamı cesaretlendirecek, pazar ve kurumların işleyişini iyileştirecek, değişimin olumlu sonuçlarını herkesin erişimine açacak bir biçimde, ekonomik ve sosyal temeller güçlendirilmelidir.

4. 4.BİT temelli becerilerin geliştirildiği bir istihdam kanalı yaratmak için, bilgiyi işleme, sorun çözme, hem bağımsız olarak hem de takım halinde çalışabilme yetenekleriyle donatılmış, dinamik, risk alabilen, düşünen insanlar yetiştirilmelidir İstihdamın sürdürülebilirliği ve yapısal işsizliğin önüne geçilebilmesi için işgücü kalitesinin yaşam kalitesiyle birleştiği bir çalışma ortamı yaratılmalıdır. Makroekonomi ve e-ekonominin hukuksal, kurumsal ve yönetsel altyapısı: Öncelikli politikalar

Sektörel yapı, iş yaşamı ve finans dünyası: Öncelikli politikalar 1. 1.İstihdam miktarı yanında, istihdam kalitesi de ön planda tutulmalıdır Küresel ekonomide olası roller tam olarak tanımlanmalı ve bu yönde politikalar geliştirilmelidir Uluslararası yatırımcı hareketleri izlenmeli ve bu hareketlere bağlı olanaklar sunulabilmelidir Yenilikçiliğin teşviki (inovasyon) için gerekli her türlü altyapının oluşturulmasında etkin rol alınmalıdır Endüstri ve teknoloji bölgeleri oluşturulmalı ve desteklenmelidir Bölgesel farklılıkların giderilmesi için politikalar belirlenmeli ve uygulanmalıdır.

Kamu alanı : Öncelikli politikalar 1. 1.Ekonominin işleyişine aykırı aşırı düzenlemelerden kaçınan, gerekli destekleri sağlayan, rekabetçi politikaları ve pazar için gerekli bilgi sağlayıcılık rolünü işler kılan işlevsel bir devlet anlayışı yerleştirilmelidir Teknoloji seçiminde, küresel rekabete ve pazarlamaya uygun ürün geliştirmede, KOBİ'lere destek verecek, "e-Ekonomi Danışma Merkezleri" oluşturulmalıdır "Nitelikli Endüstriyel Bölge" anlaşmaları ve benzer uluslararası anlaşmalar kapsamına bilişim teknolojileri ve e-Ekonomi etkinlikleri dahil edilmelidir..

Kamu alanı : Öncelikli politikalar 4. 4.Genç ve öğrenim düzeyi yüksek aktif nüfus avantajımızı, e- Ekonomi'de devreye sokabilmek için sanayi-teknoloji ve eğitim politikaları bütünsel bir anlayışla yeniden ele alınmalıdır Evrensel hizmet ilkesinin hayata geçirilmesi için en azından başlangıç döneminde başta devlet olmak üzere tüm aktörlerin kullanıcı maliyetlerini düşürme yönünde ortak davranışı hayata geçirmeleri sağlanmalıdır.

Toplumsal yaşam ve birey : Öncelikli politikalar 1. 1.Bu alandaki en önemli eksiğimiz, siyasal sahiplenme ve katılımcı, saydam mekanizmalardır. Tüm bilişim ve İnternet sektörü olarak ortak akıl ve eylem birliğine girilmeli, siyasal, bürokratik ve akademik kadroların acil eylem planına etkin katılımları sağlanmalıdır. Bu kapsamda, rekabetçi ortamın sağlanması, İnternet kültürünün yaygınlaştırılması, sayısal uçurumun önlenmesi, okulların İnternete taşınması, hukukçuların İnternetle tanıştırılması, hukuki altyapı projelerinin gündeme getirilmesi ile esnek, sürekli gözden geçirilen bir eylem planı yapılmalı ve hayata geçirilmelidir E-Ekonomi içinde, özellikle internet üzerinden yapılan satışlarda tüketici haklarının korunması, uluslararası standartlarda hukuksal güvence altına alınmalıdır.

Toplumsal yaşam ve birey : Öncelikli politikalar 3. 3.Ekonomik yaşama katılım olanaklarının genişleyebilmesi için e- dönüşümün sağlanması gerekir. E-dönüşümün, bilişimin yanında bilginin de geliştirildiği, bireylere ve topluma İnternet, diğer medya ve iletişim araçları ile en uygun ve en hızlı şekilde sunan bir ortamda verilebilmesi sağlanabilmelidir. İnsan sermayesini oluşturan bireyin daha verimli ve rantabl bir düzeyde topluma katılımının sağlanabilmesi ve bu alan içinde kullanılabilmesi için, bireyin yeterli ve zamanında gerekli bilgilerle donatılması, araştırıcı ve girişimci niteliklerini geliştiren bir birey olarak yetiştirilmesi ve en azından bu özellikleri ile topluma ve ekonomiye katılmasının sağlanması gerekir. Bunun için öncelikle eğitim sistemi dönüştürülmeli ve yaşamboyu öğrenim anlayışı yerleştirilmelidir.

Toplumsal yaşam ve birey : Öncelikli politikalar 4. 4.Geleceğin haberleşme altyapısına erişim için önemli ölçü olan bilgisayar sahipliğinin toplum içinde dağılımı dengesizdir. Geleceğin "bilgi toplumunun" geniş kesimleri dışlamaması için alım gücünü yükseltecek uygun ekonomi ve toplum politikaları seçilmelidir. Evrensel erişim kavramı haberleşme ile ilgili tüm yasal düzenlemelere konmalı ve düzenleyici kuruluşlarla kamu kesimi gerekli ve uygun yöntemlerle bu hedefin gerçekleştirilmesinden sorumlu olmalıdır.

Ulusal seferberlik Gerek BİT'nin yaygınlaştırılması gerekse e-ekonominin etkin bir biçimde ekonomimize entegrasyonu için, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedeflerine yönelik uzun soluklu bir ulusal girişimin başlatılmasını gerektirmekte, bu girişimin başarıya ulaşması ise, ulusal, bölgesel ve yerel ölçekte bir seferberliği zorunlu kılmaktadır. Demokrasi ve kalkınma hedeflerinin ortaklığını temsil eden ve bir ulusal e-yönetişim stratejisi, ancak politika üretme ve karar verme mekanizmalarında en etkin demokratik katılımı sağlayarak Türkiye'de bilgi ekonomisine geçişi ve bilgi toplumuna dönüşümü sağlayabilir.

“Ulusal Sözleşme” Türkiye'de e-ekonominin işlerlik kazanması, bilgi ekonomisinin yerleştirilmesi ve bilgi toplumunun yaratılması; geniş tabanlı, etkin temsiliyete ve yatay koordinasyona dayalı yönetişim ağlarının oluşturulması ve senkronizasyonuna (Kamu - İş Dünyası - Sivil Toplum Ortaklıkları); bu temelde ulusal politika üretme ve karar verme ağlarının oluşturulmasına; "ulusal irade"yi tetikleyen bir "siyasi irade"nin varlığına; ulusal seferberlik ruhuna ve tüm bunları hukuksal bir meşruiyet zemininde somutlaştıracak, uygulanabilir bir yol haritası konumlayacak bir "ULUSAL SÖZLEŞME"yeulusal seferberlik ruhuna ve tüm bunları hukuksal bir meşruiyet zemininde somutlaştıracak, uygulanabilir bir yol haritası konumlayacak bir "ULUSAL SÖZLEŞME"yebağlıdır….

Nasıl bir “Ulusal Sözleşme” ? Bu "Ulusal Sözleşme"; en geniş toplumsal temsil yeteneğine sahip; katılımcı ve hukuk devleti ilkelerine uygun; uluslararası bağlama entegre; genel ekonomik ve insani kalkınma, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedefleri etrafında Ulusal Konsensüs sağlayabilecek yapıda; toplumun temel dinamiklerini "ortaklıklar" etrafında bir araya getiren; ve konjonktürden etkilenmeyen, hükümetler dahil tüm tarafları bağlayıcı meşruiyete ve yaptırıma sahip bir "Ulusal Sözleşme"olmalıdır….

“Ulusal Sözleşme” hedefleri "Ulusal Sözleşme"; bilgi, BİT ve ağ-temelli iş yapış ortamının, kurumsal rejiminin ve hukuksal altyapısının uluslararası standartlarda kurulumunu; bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçişi hızlandıracak, e-ekonomiye işlerlik kazandıracak tam rekabete açık, dinamik bir BİT altyapısının oluşturulmasını; bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna uygun, BİT becerilerine ve bilgi kültürüne sahip, eğitimli, yetenekli bireylerin yetiştirilmesini (yaşamboyu öğrenim sisteminin yerleştirilmesini); makro ve mikro ölçekte etkili ve kapsamlı inovasyon dinamiklerinin yaratılmasını; ve ulusal kalkınmanın sürekliliğinin güvence altına alınmasını hedeflemelidir….

Teşekkürler…Teşekkürler… Dr. Özgür Uçkan