Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Farmakoloji Anabilim Dalı ELEKTRONİK REÇETELEME (E-REÇETE) Dr. Faruk ERDEN Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi, Farmakoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

E-reçete nedir? Sağlık hizmet sunucularının sistemleri üzerinde, hekimler tarafından, Kurumun duyurduğu ve tanımladığı şekilde oluşturulup MEDULA sistemine elektronik ortamda kaydedilerek elektronik reçete numarası verilmiş olan reçeteler e-reçete (elektronik reçete) olarak tanımlanmaktadır.

MEDULA sistemi, sağlık hizmetlerine ilişkin bilgilerin ve ödeme işlemlerinin-kurallarının elektronik ortamda yürütülmesini sağlar. Medikal---- Ulak sözcüklerinden devşirilmiştir? Sunulan hizmete ilişkin MEDULA sisteminden alınan provizyonlar ön izin niteliğindedir, mevzuat ile açıkça belirtilmediği sürece hiçbir zaman tek başına yeterli sayılmaz.

Hekim Şifresi 8 Haziran 2012 tarihi itibariyle https://medeczane.sgk.gov.tr/doktor adresinden "SGK Kurumsal Hekim Şifresi" verilmeye başlandığı belirtildi. Elektronik reçetelerin oluşturulacağı sağlık hizmet sunucularının yazılım alt yapılarını tamamlaması amacıyla, Medula Eczane Reçete Web Servislerinin Kullanım Kılavuzu hazırlanarak https://medeczane.sgk.gov.tr/doktoradresinde yayımlanmıştır.

SGK KURUMSAL HEKİM ŞİFRESİ SGK tarafından yalnızca hekimlere verilen şifredir. Bu şifre hekime aittir. Bir başkası ile paylaşılamaz. Hekim dilediği zaman şifresini değiştirebilmektedir. Şifrenin hekim tarafından periyodik olarak güncellenmesi gerekir. SGK Kurumsal Hekim Şifresi ile şunlar görülebilir https://medeczane.sgk.gov.tr/doktor adresinden bu şifre ile giriş yapıldığında Hastanın elinde bulunan henüz bitmemiş ilaçlar, Raporlu ilaçlar, - E-raporlar MEDULA sisteminden görüntülenebilecektir.

Ülkemizde, 1 Temmuz- 2012'de e-reçete başladı E-reçete ile yazılan reçete, Kocaeli’nde bütün eczanelere düşecek. Eczaneye gidiyorsunuz, kimlik numaranızı girince reçete karşısına çıkıyor. Her yıl 360 milyon ilaç faturası kesiliyor. Bu fişleri koyacak yer kalmıyor. Şifre almayan hekimlerin, e-reçete düzenleyemeyecekleri gibi hastanın geçmişte kullanmış olduğu ilaçları ve ilaç raporlarını da görme imkanları söz konusu olmayacak.

Sağlık hizmet sunucularının e-reçete oluşturulabilmeleri için; Kurum tarafından yayımlanan Medula Eczane Reçete Web Servislerinin Kullanım Kılavuzunda uygun olarak AHBS (Aile Hekimliği Bilgi Yönetim Sistemi) ve HBYS (Hastane Bilgi Yönetim Sistemi) sistemlerinin MEDULA sistemine e-reçete entegrasyonunun yapılmış olması zorunludur. E-reçete oluşturulma işleminde hekim ve hastane otomasyon sisteminin oluşturacağı bilgiler mevcuttur. Hekim oluşturduğu bilgiler ve sağlık hizmet sunucusunun otomasyonunun oluşturduğu bilgiler bir araya gelerek e-reçeteyi oluşturmaktadır.

Reçete üzerinde e-reçete numarası var ise bu reçete eczane tarafından elektronik olarak karşılanacaktır. Ancak sağlık hizmet sunucuları tarafından sistemin çalışmaması nedeniyle e-reçete oluşturulamadığı durumlarda reçeteler manuel olarak düzenlenecek ve eczaneler tarafından kabul edilecektir.

E-reçete uygulaması kapsamı dışındaki sağlık kuruluşları Gerekli teknik alt yapının mevcut olmaması nedeniyle bazı sağlık kuruluşları e-reçete uygulaması kapsamı dışındadırlar. Bu sağlık birimlerinde üretilen tüm reçeteler eskiden olduğu gibi “manuel” olarak yazılacaktır. Sağlık ocağı, Verem savaş dispanseri, Ana-çocuk sağlığı ve Aile planlaması merkezi, 112 acil sağlık hizmeti birimi Üniversitelerin mediko-sosyal birimleri, Kamu idareleri bünyesindeki kurum hekimlikleri, Sağlık merkezi ve toplum sağlığı merkezi, Türk Silahlı Kuvvetlerinin sağlık üniteleri ve belediyelere ait poliklinikler İşyeri hekimleri e-reçete uygulaması kapsamı dışındadır.

E-Reçete olarak yazılmayacak ilaçlar Majistral olarak yazılan ilaçlar, Kişiye özel yurt dışından getirtilen ithal ilaçlar için yazılan reçeteler manuel yazılmaya devam edilecektir. E-Reçete yazılmayacak kişiler MEDULA’dan provizyon alınamamasına rağmen sağlık hizmeti sunulan kişilere -Yabancı ülkelerle yapılan “Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri” kapsamında Kurum tarafından sağlık hizmeti verilen kişilere ait reçeteler hekimler tarafından “manuel” olarak yazılmaya devam edilecektir.

E-Reçetenin Avantajları SGK açısından denetleme kolaylaşacak Reçete bilgilerinin uzun süreli kaydı sağlanacak Sahte reçeteler ortadan kalkacak Reçetelerde standardizasyon sağlanacak Yanlış ilaç ortadan kalkacak İlacın tam adının hatırlanamaması sorunu ortadan kalkacak “Manuel” evrak yükü ortadan kalkacak

E- Reçetede Yer Alan Bilgiler 1- Reçete Alt Türü (Ayaktan, Yatan, Günübirlik, Taburcu, Acil, Yeşil Alan, Evde Bakım Reçetesi) Genel olarak reçete alt türünün seçilmesine gerek yoktur. Hekim gerekli durumlarda (taburcu, yeşil alan, evde bakım) seçer. Yeşil alan: hasta acilde muayene olur ancak hekim acil olduğunu düşünmüyorsa reçete alt türü olarak yeşil alanı seçer ve ücretlendirilir. Ayaktan, Yatan, Günübirlik seçenekleri, e-reçete ekranına yazılım tarafından seçili olarak getirilecektir. Acil Reçetesi seçeneği; Takibin provizyon tipinin acil olmasına veya takip alınan branşa göre yazılım tarafından seçili olarak getirilecektir, acil reçetesine ücret alınmaz.

YEŞİL Mİ KIRMIZI MI? Kırmızı Alan Hastası BEKLETİLEMEYECEK HASTADIR. Yeşil Alan derseniz, BEKLEMESİNDE SORUN OLMAZ, anlamı düşünülür!

2- Reçete Türü (Normal, Kırmızı, Turuncu, Mor, Yeşil) Ekranda normal seçilmiş olarak gelecektir. Reçete türü normal seçildiği halde diğer reçete türlerinde bir ilaç yazılırsa sistem buna izin vermez. Ancak kırmızı, turuncu, mor ya da yeşil reçete türü seçilirse bu reçete içerisine bu kapsamdaki ilaçlar ile birlikte normal reçete türündeki ilaçlarda yazılabilecektir. Kırmızı, turuncu, mor ve yeşil reçeteler e-reçete olarak oluşturulmuş olsalar dahi Sağlık Bakanlığının ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda yine “manuel” olarak oluşturulmaya devam edilecek ancak Kuruma ibraz edilmeyecektir.

3- Reçete Tarihi Reçete tarihi, Medula Takip No Tarihi olarak hekimin ekranına otomasyon sistemi tarafından otomatik olarak getirilecektir. Ancak istenirse reçete tarihi bu tarihten daha ileri bir tarih olarak seçilebilir. Bu tarihten geri bir tarih seçilemez. Reçete yazıldığı tarihten itibaren hasta 4 gün içinde eczaneden ilaçları alabilir. Hasta 10 gün içerisinde aynı polikliniğe başvurduğunda sistem eski provizyonla kayıt yapabilir ve kontrol muayenesi dendiğinde hekim bu girişle ilaç yazabilir.

4- İlaç adı Aktif ilaç listesi (Kurumca geri ödemesi yapılan ilaçlar) Pasif ilaç listesi (Kurumca geri ödemesi yapılmayan ilaçlar) Aktif ilaç pasif barkod listesi (Kurumca geri ödemesi yapılan ancak artık piyasada bulunmayan ilaçların listesi)

Kayıtlı ilaçların listelerinin sağlık hizmet sunucuları tarafından güncel olarak alınması çok önemlidir. Aksi taktirde ödenen bir ilaç hekim tarafından ödenmeyen, ödenmeyen bir ilaçta hekim tarafından ödenen olarak değerlendirilebilecektir. Bu durumda hasta mağduriyeti oluşabilecektir. Hekim SGK'nın geri ödemesini yapmadığı bir ilacı da seçerek e-reçeteye yazabilecektir. Ancak e-reçetenin MEDULA sistemine kaydı sırasında ilacın SGK’nın geri ödeme listesinde yer almadığı bilgisi MEDULA sistemi tarafından ilgili tesise bildirilecektir.

5- Kutu adedi Raporlu ilaçlar 3aylık karşılanır. 6- Kaç Kez / Seferde Kaç Doz İlacın kaç sefer (doz 1 alanı) ve her bir seferde hangi miktarda (doz 2 alanı) verileceği belirtilecektir. Doz 1 alanına ilacın belirlenen peryodda kaç kez verileceği Doz 2 alanına her bir seferde ne kadar miktar ilaç kullanılacağı Bu bölümde ilaç miktarları ile ilgili ayrıca bir bilgi eklenmesi istenirse bu bilgi ilaç açıklama alanına eklenebilecektir. Örneğin e-reçetede simetrik doz yazılmasına karşın hasta eğer ilacı gün içerisinde veya günler arası farklı dozlarda kullanacaksa bu durum ilaç açıklama alanında belirtilecektir.

7- Kullanım periyodu / Birimi (Günde, haftada, ayda, yılda) Hekim bu bölümde "Kaç kez/Seferde Kaç doz" bölümüne yazdığı bilginin hangi sürede ne sıklıkla kullanılacağını belirleyecektir. Örneğin gün içerisinde sabah 1 adet akşam 1 adet ilaç kullanılacaksa bu bölümde 1 günde sabah 1 adet/akşam 1 adet ilaç kullanılacağının yazılması gerekmektedir. Örnek 1; İçinde 10 tablet olan A ilacının "Kaç kez/Seferde Kaç doz" 2X1 yazıldığını kabul edelim. Hekim "Kullanım peryodu" bölümünde "1", "Birimi" bölümünde de "günde" seçerse "hasta, 1 günde 2X1 tablet kullanacaktır" anlamındadır.

Örnek 2; İçinde 3 adet tablet bulunan B ilacının "Kaç kez/Seferde Kaç doz" 1X1 yazıldığını kabul edelim. Hekim "Kullanım peryodu" bölümünde "1", "Birimi" bölümünde de "haftada" seçerse "hasta, 1 haftada 1X1 tablet kullanacaktır" anlamındadır. Bu bölüm hekimlerin bugüne kadar kullanmadıkları bir alandır. Hata yapılma ihtimali en yüksek olan alanlardan birisidir. Bu nedenle doğru kullanılması çok önemlidir. Bu bölüme tedavi süresi yazılmayacaktır. Bu bölüme tedavi süresinin yazılması halinde reçete yanlış oluşturulmuş olacaktır. Bu ayrıntı çok önemlidir. Tedavi süresinin belirtileceği alan ilaç açıklama alanında yer alan "tedavi süresi" alanıdır.

8- Kullanım şekli oral, epidermal, solunum yolu, ağız içi, intranazal, sublingual, dış kulak yolu, kolon, İM, göz üzerine, rektal, intravaginal, intradermal, subkütan, İV, kalp içi, inhalasyon, transdermal

9- İlaç açıklama alanı Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) da, bazı ilaçların kullanımı için düzenlenecek reçetelerin ekinde ibrazı istenilen belgelerde aranan bilgiler, e-reçete uygulamasında e-reçete içinde belirtilecek olup ayrıca belge istenmeyecektir. Örneğin “endikasyon dışı ilaç kullanım” yazısının tarih ve sayı ile geçerlik süresi, güvenlik izlem formunun ilgili mevzuat hükümlerine göre uygun olarak hasta adına düzenlendiği ibaresi ve sürekli görevle yurtdışına gönderilenlerin yurt dışı görevine dair resmi belgenin tarih ve sayısının e-reçetede belirtilmesi zorunludur.

İlaç Açıklama Alanında şu bilgiler belirtilir a- Teşhis/Tanı b- Hasta Güvenlik ve İzlem Formu c- Endikasyon Dışı Kullanım İzni d- Tetkik Sonucu e- Tedavi Süresi f- Diğer

A- Teşhis/Tanı ICD-10 tanı kodu e-reçetede ayrıca belirtilmektedir. Bu alana ise SGK’nın geri ödeme kapsamında yer alan ilaç ile ilgili özellikle olması istenen teşhis/tanı yazılacaktır. Hekim bu alana isterse ayrıca teşhis/tanı da yazabilir.

B- Hasta Güvenlik ve İzlem Formu Güvenlik ve İzlem formu Sağlık Bakanlığının ilgili mevzuatında belirtildiği şekilde oluşturulmaya devam edilecektir (Yan etkileri ağır olan ilaçlar için form düzenlenir). Ancak e-reçete uygulamasında bu formun "ilgili mevzuat hükümlerine göre uygun olarak hasta adına düzenlendiği" ibaresi belirtilecektir.

C- Endikasyon Dışı Kullanım İzni Endikasyon dışı kullanım izni işlemleri Sağlık Bakanlığının ilgili mevzuatında belirtildiği şekilde yapılmaya devam edilecektir. Ancak e-reçete uygulamasında bu iznin yazısının " tarih ve sayı ile geçerlik süresi" belirtilecektir. Ör: Behçet hastalığında kullanılan Imuran (immünsupresif) Türkiye’de Sağlık Bakanlığından ruhsat alınırken bu endikasyon belirtilmediği için endikasyon dışı kullanım izni alınarak kullanılıyor. Yurt dışında ruhsatlı Türkiye’de ruhsatsız bunun gibi ilaçlar için 10-15 gün içinde Sağlık bakanlığından izin alınabilmektedir.

D- Tetkik Sonucu Bu alana SGK tarafından geri ödemesi yapılan ilaç ile ilgili tetkiklerin adı, yapıldığı tarih ve sonuçları yazılacaktır.

E- Tedavi Süresi Bu alana istenilen tedavi süreleri yazılacaktır. F- Diğer Bu alana hekim tarafından istenirse yazılan ilaca ait açıklama yazılacaktır. Ayrıca sürekli görevle yurtdışına gönderilenlerin yurt dışı görevine dair resmi belgenin tarih ve sayısı da bu alana yazılabilecektir.

10- Doktor sertifika kodu Bu alan boş gönderilebileceği gibi gereken durumlarda aile hekimliği sertifikası veya hemodiyaliz sertifikası bilgisi gönderilecektir. 11- Reçetede tanılar Tanı olarak ICD-10 tanı kodları seçilecektir.

12- Reçete açıklama alanı Bu alan ilaç açıklama alanı ile tamamen aynıdır. Gereken durumlarda açıklama bilgileri reçete açıklama alanına da eklenebilmektedir. Elektronik reçete no nedir? E-reçetelerin MEDULA sistemine kaydedilmesi sonrası her bir e-reçete için üretilen numaraya Elektronik Reçete No denir.

EHU (Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı) ONAYI Enfeksiyon hastalıkları uzmanının onaylaması gereken reçeteler için MEDULA sisteminden EHU Onay Servisi çağırılır. Servisi çağıran doktor enfeksiyon hastalıkları uzmanı olması gerekiyor. EHU onayının hangi durumlarda gerekli olduğu SUT’da açıklanmıştır. EHU onayı e-reçete üzerinde yapılabilmektedir. E-reçete öncelikle bir başka hekim tarafından oluşturulur. Daha sonra Enfeksiyon uzmanı tarafından EHU ONAYI verilir.

YATAN HASTA REÇETESİ ONAYI Sağlık hizmet sunucularının yatan hastalarına ilaçlarını temin etmeleri ve hastaya aldırmamaları esastır. Ancak Kurum tarafından ilgili mevzuatta düzenlendiği şekilde yatan hastalara kullanılan ilacın, serbest eczaneden temin edilmesi amacıyla, hastaya reçete düzenlenmesi durumunda reçetenin başhekimlik tarafından onaylanması gerekmektedir. Bu onaylama işlemi yapılabilmesi amacıyla "YATAN HASTA REÇETESİ ONAYI" işlemi yapılması gerekmektedir.

E-Reçete MEDULA dan tekrar görüntülenebilir Sağlık hizmet sunucusu yalnızca kendi tesisinde oluşturulmuş olan e-reçeteyi SGK’dan oku metodunu kullanarak MEDULA sisteminden görüntüleyebilir. Bu amaçla 1- E-Reçete no girilerek reçete okunabilir veya 2- TC Kimlik Numarasından o kimlik numarasına ait tüm e-reçeteler görüntülenebilir. E-Reçete hekim tarafından SGK’dan sil metodu ile MEDULA dan silinebilir. Ancak eczaneden karşılanmış olan e-reçeteler hekim tarafından MEDULA dan silinemez.

Hekim tarafından e-reçete üzerinde tekrar işlem yapılabilir mi? Eczane tarafından karşılanmamış olan e-reçetenin hekim tarafından görüntülenip üzerinde değişiklik yapılabilmesi için e-reçetenin MEDULA dan silinerek yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Bu durumda e-reçete numarasının değişeceği unutulmamalıdır.

Eczane tarafından TC Kimlik No ve Elektronik Reçete No, Medula Takip No ile e-reçeteler görüntülenebilir. Eczane tarafından görüntülenen ancak henüz MEDULA ya eczacı tarafından kaydedilmemiş e-reçeteler üzerinde eczane tarafından şu değişiklikler yapılabilir İlaç dozunun azaltılması, (Kurumca belirlenecek tarihe kadar) Kullanım periyodu ve biriminin değiştirilmesi, (Kurumca belirlenecek tarihe kadar) İlacın e-reçeteden çıkartılması İlacın adedinin azaltılması

Eczane tarafından karşılanarak MEDULA eczane sistemine kaydedilmiş e-reçete üzerinde hekim tarafından şu işlemler yapılabilir - İlaç açıklama alanı eklenmesi - Reçete açıklama alanı eklenmesi - EHU ONAYI yapılması - ICD 10 tanı kodu eklenmesi

GÜNCEL PRATİKTEN: Acilde “yeşil alan” denen hastadan devlet “katkı payı” alabilecek, “kırmızı alan”dan alamayacak. Özel sektör, kırmızı alan hastasından “ek para” alamaz. Yeşil alan hastasından alabilir? E-reçetede takip silme işlemi SGK’yı zarara sokan bir uygulamadır!

Medula istatistiklerinde, 1 ayda 26 kez “yeşil alan” girilen hasta mevcut !?? 2011 de 1 milyon 700 bin reçete VAR, muayene YOK !?? MUHTEMELEN “TAKİP DÜZELTME” “TAKİP SİLME” İLE BU TİP SORUNLAR ÇIKIYOR?

ÖZETLE: T.C. Devleti Son On yılda; HEKİME ERİŞİM SORUNUNU YOK ETTİ. İLACA ERİŞİM SORUNUNU YOK ETTİ. AMA, Kaliteli ve Sağlıklı MUAYENE şüphesini gidermeye çalışıyor.

BAZI SLAYTLAR İÇİN TEŞEKKÜR Doç. Dr. Füruzan YILDIZ AKAR’a İletişim için e-mail: faruk.erden@isbank.net.tr farukerden@gmail.com