PROBLEMLİ BEBEKLERDE ANNE BEBEK ETKİLEŞİMİ Dr. Asibe ÖZKAN, PhD İstanbul Anadolu Kuzey Kamu Hastane Birliği Siyami Ersek Hastanesi Sağlık Bakım Hiz. Müdürü 3. Ulusal 2. Uluslar arası Ebelik Kongresi-2013

En kıymetli varlığımız nedir? 2

TOPLUMLARIN EN DEĞERLİ VARLIĞI=İNSAN SAĞLIKLI AİLE SAĞLIKLI TOPLUM

ANNE BEBEK ETKİLETİŞİMİ Doğum sonu ilk günlerde başlayan anne-bebek etkileşimi daha sonraki gün/ay ve yıllarda oluşacak anne-bebek ilişkisinin temelini oluşturur. Annenin bebeği algılaması ile başlayan bu etkileşim doğum öncesi dönemde başlayıp doğum ve doğum sonu dönemde de devam etmektedir. İletişimi etkileyen faktörlerden en önemlisi bebeği SAĞLIĞI’ dır.

Problemli bebek annesi sağlıklı bir bebek doğuramamaktan dolayı bir başarısızlık ve güvensizlik içinde olabilir, bebeği ile etkileşime girmeyi reddedebilir. Kendine güvende azalma ve beklentilerinin karşılanmaması bebeğin negatif algılanmasına neden olabilir . Yapılan çalışmalarda problemli bebeği olan annelerin, bebeklerine daha geç dokundukları, onu görmeyi geciktirdikleri ve kucaklarına geç aldıkları, bebeklerinin kendilerinin olduğunu algılamakta zorluk çektikleri ve annenin bebeğini term bebeğe göre negatif algıladığı belirtilmektedir. Problemli bebeklerin gereksinimlerini ifade etme yollarının zayıf olmasının da anne ile bebek arasında olumsuz yönde etkileşime neden olduğu bilinmektedir. Balcı S. İlk Kez Doğum Yapan Annelerin Bebeklerini Algılama Durumları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi 1997. Korkmaz Z Primipar Annelerin Bebeklerini Algılama Durumu, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü 2003. Youngkin E Q, Davis M S. Postpartum Care: Women’s health a primary care clinical guide, Third Edition, Pearson Prentice Hall 2004: 643.

Anne bebek ilişkisinin niteliği; bebeğin büyüme ve gelişmesine katkısı oldukça önemlidir. Annenin bebeğine ilişkin algıları pozitif yönde gelişmez ise anne hem kendisinin hem de bebeğinin sağlığını riske atacaktır. Normal bebek bakımı ve beslenmesi yavaşlayacağı veya gecikebileceğinden bebeğin büyümesi yavaşlayacak ve gecikecektir. Bu nedenle annenin yenidoğanı algılaması belirlenerek, anne bebek ilişkisi için risk yaratan durumlar erken evrede tespit edilip, aralarındaki etkileşim bağları güçlendirilebilir. Görak G. Yenidoğan Hemşireliğinde Etik, Temel Neonatoloji ve Hemşirelik İlkeleri, Nobel Tıp Kitabevi 2002;31-40. Mercer R T, Ferketich S L. Maternal-Infant Attachment of Experienced and Inexperienced Mothers During Infancy, Nurs Res 1994; 43: 344-51

Anne bebek etkileşiminin gelişiminde en önemli konumda olan EBE anne ve bebeklere zaman ayırarak bebeğin davranışları, bu davranışları annelerin nasıl yorumlayacağı nasıl tepki vereceği konusunda destekleyici, danışmanlık edici ve eğitici rolde olmalıdırlar.

AYNI ORTAMDA IUGR Prematüre Gastroşizis Sarılık Apne PROBLEMLİ BEBEK ANNE BEBEK IUGR Prematüre Gastroşizis Sarılık Apne PROBLEMLİ BEBEK

AİLE MERKEZLİ BAKIM PRENSİPLERİ Tıbbı bakımı ve çalışanların ihtiyaçları Bebek ile aile arasındaki ilişki Bakımda ortaklık nörogelişimsel destek Kendi alanı, vakit geçirme Dürüst bilgilendirme, kötü anda bilgilendirme

Yenidoğan Yoğun Bakım Üniteleri Yatış Deneyiminin anne ve yenidoğan bebek üzerine etkileri Şok, suçluluk Çaresizlik Küvöz izolasyonu, ünite Kırılgan görünüm

ANNE-BEBEK İLETİŞİMİ Kaygı, stres Posttravmatik stres sendromu Kırılgan çocuk sendromu Maternal deprasyon

STRES Fiziksel talepler Maddi sorunlar Belirsizlikler Bilgi eksikliği Annenin durumu Bebeğinden ayrılma Ünitenin ortamı Personel Bebeeğin durumu Tıbbi sorunlar

DOĞUM SONU MATERNAL DEPRESYON İlgi eksikliği ve mutsuzluk Uyku düzensizliği, Suçluluk, Yorgunluk, Dikkat eksikliği, İştah kaybı, Düşük özgüven, İsteksizlik Değersizlik duygusu İntihar düşüncesi Bebeklerinin sağlığını ve gelişimini tehdit eder •Bakım eksiklikleri •Önem taşıyan etkinliklerde isteksizlik •Sağlık hizmetine ulaşmada sorunlar •Bebekte huzursuzluk, sık ağlama, uyku problemleri •Daha ‘zor bebek’ •Sinirli ve hiperaktif çocuk •Düşük okul başarısı

Kırılgan çocuk sendromu Geçirilmiş bir hastalık sonrası çocuğun iyileşmesine rağmen, ailenin onun hakkında sürekli kaygı sahibi olması Kırılgan çocuk sendromu Sağlık başvuru oranı Ciddi davranış sorunları Somatik problemler Agresif, disiplinsiz, kontrolsüz ve yıkıcı kişilik Zayıf sosyal davranışla Belirti

Problemli bebek (preterm, anomolili vs) Sağlık hizmeti gereksinimi hastanede yatıs, Anne-baba stresi, Maternal Depresyon, Kırılgan Çocuk Sendromu

ANNE İLE/REFAKAT 24 saat YYBÜ içinde aynı oda En az 7 gün-gece Ortak fiziki ortam Gelişimsel Pediatri desteği (bebek ve aile) Anne-baba ziyareti En az 7 günlük ziyaret ile bilgi ve beceri kazanımı

KULLANILAN ÖLÇEKLER 10 soruluk, tarama anketi ≥ 13 skor; depresyon Edinburgh Doğum Sonrası Depresyon Ölçeği (EPDS) 10 soruluk, tarama anketi ≥ 13 skor; depresyon Kırılganlık Ölçeği (Modifiye Forsyth) Annelerin erken süt çocukluğu döneminde kırılganlık algıılarını ölçmede geçerli ≥ 10 skor; kırılgan çocuk Aile Stres Ölçeği (Parental Stress Involuntary-Short Form, PSI-SF) 36 soruya indirgenmiş kısa form Stres, anne bebek iletişimde zorluk ve bebekle ilgili zorluk şeklinde üç ana stres alanı Alınan puanın yüksekliği ters olarak stresin azlığını ifade eder.

TABURCULUK SONRASI

SONUÇ Yaşamın erken döneminde anne, baba ve çocuğun birbirlerinden ayrılması ALGILAMAYI/BAĞLANMAYI /İLETİŞİMİ olumsuz şekilde etkileyebilir.

AİLE-BEBEK MERKEZLİ BAKIM Tıbbi ve etik konularda dürüst işbirliği Bilgi edinme ve vizitlere katılma hakkı Bebekleri için ileri tedavi konusunda karar verme hakkı Doğum öncesi değerlendirme Ağrıyı azaltma Bebek için uygun ortam Tedavi etkinliği ve güvenilirliği Bebeğin bakımında rol almaları Düzenli uzun dönem takipler Sekelli olarak takip edilecek bebeklerin ihtiyaçları

PROBLEMLİ BEBEKLERDE Sık emzirme, Bakımına katılım saglama, Kanguru bakımı, Gelişimsel bakım Maksimun EBELİK takibi ve danışmanlığı, Ebelik eğitiminin parçası

TEŞEKKÜRLER, 2013, ÖZKAN