HASTA BAŞI TEST CİHAZLARI Dr.Serap KANT Biyokimya ve Klinik Biyokimya Uzmanı

HASTA BAŞI TEST CİHAZLARI Kan glukozu ölçüm cihazları, Kan gazı ve elektrolitleri ölçüm cihazları, ACT (Activated Clotting Time) cihazlarıdır.

Hasta Başı Test Cihazları (HBTC) Kullanım ve Kontrol Talimatı (YÖN. TL AMAÇ: Hasta başı test cihazlarının doğru kullanımını ve kontrolünü sağlamaktır. SORUMLULAR: Biyokimya Uzmanı, Biyolog, Klinik Sorumluları.

Laboratuvar Kontrol Yetkilisi: Biyolog görevlendirilmiştir . Envanter ve iç kalite kontrol kayıtlarını tutar. Hasta başı test cihazlarının kontrolleri sonucunda çıkan uygunsuzlukları denetler. HBTC lerin temizlik, bakım ve kalite kontrolü hakkında yetkili servis ile iletişim sağlayarak kullanıcılara eğitim verilmesini sağlar Uygunsuzluk veya arıza durumunda gerekirse cihazın yetkili firması ile irtibata geçer

Klinik Birim Yetkilisi: Hasta başı test cihazlarının kontrol çalışmalarının yapılması için klinik sorumlu hemşireleri görevlendirilmiştir. HBTC’ lerin envanter kayıtları ilgili klinik birim sorumlu hemşireleri tarafından da tutulmaktadır.

Glukometre Cihazı Kullanım ve Kontrolü: HBTC kullanım ve kontrol talimatına uygun olarak çalışılır. Preanalitik dönem güvenliği Cihazın her gün nemli bir bez ile veya %10’luk çamaşır suyu veya %70 alkol içeren dezenfektan solüsyonları ile temizliği yapılarak bir sonraki güne kullanıma hazır bırakılır. Temizlik zamanı ‘Hasta Başı Test Cihazları Kontrol İzlem Formu’ (LAB.FR.14 ) nda kayıt altına alınır. Glukoz strip kutularının kapağı kesinlikle açık bırakılmamalıdır. Stripleri alırken ölçümün yapıldığı kısma dokunmadan glukometre cihazına yerleştirilmelidir. Islak, bükülmüş, çizilmiş veya hasarlı test çubukları kullanılmamalıdır.

Preanalitik dönem güvenliği Asla çubuk girişine veya düğmelere sıvı dökülmemeli, cihaz herhangi bir sıvıya batırılmamalıdır. Cihaz taşıma çantasında saklanmalıdır. Ölçümde hata olmaması açısından kan alma bölgesine fazla masaj yapılmamalıdır.

Analitik dönem güvenliği Sonuçların güvenliği açısından her glukoz strip paketi açıldığında lot numarası, glukometre cihazında doğrulanarak çalışmaya başlanır. Hasta karşılaştırmalı kontrol için, klinik birim yetkilisi tarafından haftada bir kez hasta örneği ile kontrol çalışması yapılır. Hastadan alınan kapiller kan örneğindeki glukoz düzeyi glukometrede ölçülür. ‘Hasta Başı Test Cihazları Kontrol İzlem Formu’ nda kayıt altına alınır.

Analitik dönem güvenliği Eş zamanlı bir venöz kan örneği de alınarak serum glukoz düzeyi çalışılmak üzere hemen laboratuvara gönderilir. Laboratuvara örnek getirildiği zaman, glukometre kontrolü için getirildiği özel olarak belirtilir ve preanalitik değişkenlikleri önlemek için hemen çalışmaya alınır. Örnek bekletilmiş veya hemolizli ise analitik süreç başlatılmaz ve örnek çalışmaya alınmaz ve ilgili klinik sorumlu hemşiresine bildirilerek tekrar örnek alınması istenir. İki sonuç arasındaki fark ± %20’dan az ise sorunsuz kabul edilir. Fark ± %20’dan fazla ise tekrar bir hasta örneğinde işlemler tekrarlanır. Sorun devam ederse biyologa haber verilerek internal kalite kontrol serumu ile cihaz kontrol edilir. Arıza giderilemezse gerekirse cihaz değiştirilir.

Analitik dönem güvenliği İnternal Kalite Kontrol için, laboratuvar kontrol yetkilisi tarafından ayda bir kez en az iki seviye glukoz kontrol solusyonu ile kontrol çalışması yapılır ve ‘Glukometre Cihazı İç Kalite Kontrol İzlem Formu’ nda kayıt altına alınır. Kontrol sonuçları o lot için belirlenen aralıkta ise cihaz çalışmalar için uygundur, değilse ölçüm tekrarlanır. Tekrarında da belirlenen aralıkta çıkmazsa firma yetkilisine durum bildirilir, gerekirse cihaz değiştirilir.

Post analitik dönem güvenliği Klinik sorumlu hemşiresi tarafından glukometre sonucu ile laboratuvar sonucu ve yapılan diğer işlemler ‘Hasta Başı Test Cihazları Kontrol İzlem Formu’ nda doğru olarak kayıt altına alınmalıdır.

Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü HBTC kullanım ve kontrol talimatına uygun olarak çalışılır. Temizlik ve bakımı için “Kan Gazı Cihazı Bakım Formu”nda belirtilen prosedürler uygulanarak kayıt altına alınır.

Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü Preanalitik süreçte dikkat edilmesi gereken noktalar: Örnek tipi (arteriyel, venöz, kapiller…) seçimi yapılır. Örnekleme istirahat koşullarında yapılmalıdır. Kan örneği tek seferde alınmaya çalışılmalıdır. Örnek alma bölgesinde yara ya da enfeksiyon olmamalıdır.

Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü Arteriyel kan gazı alındığında damara girildikten sonra piston çekilmemeli, kanın kendiliğinden dolması beklenmelidir. Enjektörde hava kabarcığı olmamalı, varsa iğne yukarıda olacak şekilde boşaltılmalı ve ağzı kapatılarak laboratuvara ulaştırılmalıdır. Bekleyen kanda glikoliz ve hücresel solunum devam edeceğinden PO2 ve pH azalacak; PCO2 ise artacaktır. Bu nedenle, alınan numuneler hemen analiz edilmelidir. 5 dakika içerisinde çalışılamayacak numuneler buz içerisinde tutularak glikolizin inhibe olması sağlanabilir.

Kan Gazı Cihazı Kullanımı ve Kontrolü Kan gazı cihazlarının kalibrasyonu otomatik olarak cihaz tarafından değişken aralıklarda yapılmaktadır. Klinik birim yetkilisi tarafından, hasta sonuçlarında klinik bir uyumsuzluk yok ise haftada bir kez kontrol solüsyonu ile iç kalite kontrol yapılmaktadır. Kontroller belirtilen referans aralıklarında ise çalışmaya devam edilir. Analiz sonrasında kontrollerde uygunsuzluk veya hasta sonuçlarında klinik uyumsuzluk varsa sonuçlar onaylanmaz, biyologa haber verilerek firma yetkilisine durum bildirilir. Laboratuvar birim yetkilisi tarafından, kan gazı cihazlarına ayda bir kere dış kalite kontrol örneği çalışılarak sonuçlar yurt dışına gönderilmektedir.

Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım, Temizlik ve Kontrolü: ‘Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım Formu’ (LAB.FR.01) nda belirlenen kalibrasyon, kontrol ve genel bakım tarihleri esas alınarak hareket edilir ve yapılan işlemler bu formda kayıt altına alınır. Cihazın temiz ve yıpratılmadan kullanılması, periyodik bakımlarının yapılması cihaz ömrü ve analitik performansı açısından önemlidir. Cihazın üzerinde kalan leke ve kirler cihazın sağlıklı ve doğru ölçüm yapmasını engelleyebilir.  

Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım, Temizlik ve Kontrolü: Cihaz ve ekipmanları temizlemek için nemli, pamuklu kumaş kullanılır. Kan ve mayi lekeleri pıhtılaşma ve kuruma olmadan önce cihaz ekranına temas etmeyecek şekilde alkollü bez ile temizlenir. Temizlik esnasında kesinlikle kesici ve çizici aletler kullanılmamalıdır. Cihaz kesinlikle ıslak ve nemli bırakılmamalıdır. Cihaz doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmamalı, ortalama 20-25 ° C arasında kuru zeminde kullanılmalıdır.

Activated Clotting Time (ACT) Cihazı Bakım, Temizlik ve Kontrolü: Üç ayda bir firma tarafından gönderilen kontrol solüsyonları ile internal kalite kontrol yapılarak analitik dönem güvenliği sağlanır. Cihaz istenen ölçüm aralığında sonuç vermediyse ya da herhangi bir arıza mevcut ise cihaza müdahale edilmeden Cihazın ekranında beliren hata kodu kaydedilir, Yetkili teknik servis aranarak, verdiği talimatlar takip edilir Sorun devam ederse teknik servis çağrılır ya da cihaz, arızası giderilmek üzere servise yollanır.

Numunelerin Laboratuvara Kabulü ve Ayrıştırılması: Örnekler laboratuvara gelince, LİS’den yapılan test isteklerine bakılır ve örnek kabının uygunluğuna bakılır. Numune tüplerinin barkodsuz olarak laboratuvara gelmesi Barkodlu fakat boş olan örnek tüpleri Uygun numune kaplarına alınmayan örnekler Yanlış hastaya ait örnekler Tüpte belirtilen seviyenin altında ya da üzerinde alınan örnekler Uygun olmayan şartlarda ve sürelerde beklemiş örnekler, Sızdıran kaplarda gönderilen örnekler, Kontamine olmuş örnekler, Tam kan numunelerinden pıhtılı olan örnekler

Kabul edilen örneklerden serum veya plazmada çalışılacak testler için olanlar santrifüj edilir. Santrifüj sonrası aşırı hemoliz görülen serumlar çalışılmaz. Aşırı derecede lipemik ve ikterik görülen serumlar çalışılmaz ve örnek reddi yapılır.

Numuneyi çalışan personel, numunenin kayıp-hasar ve reddi durumunda; Gelen numune servisten ise Servis sorumlu hemşiresi ve Poliklinikten ise; poliklinik sekreterine ve/veya hemşiresine haber verir ve hastadan tekrar numune alınmasını ister. “Uygunsuz Numune Bildirim ve İzlem Formu” na kaydını yapar. Hemen çalışılmayacak olan örnekler saklama koşullarına uygun olarak saklanır.

Numune alınmadan önce tüplerin üzerine barkodlar düzgün bir şekilde tüp eksenine paralel olarak yapıştırılmalıdır. Tüpün üzerindeki kağıdın üzerine gelmeyecek, aynı zamanda serum seviyesini görecek kadar bir boşluk bırakılmalıdır. Barkod kağıtları kaliteli olmalıdır. Cihazların barkodları görmesi için bunlar gereklidir.

Örnek alındıktan sonra numune alım zamanı HBYS de okutulmalıdır.

Taşıma çantası sallanmadan altüst yapılmadan en kısa sürede laboratuara getirilmelidir…