Tohumculukta Sınai Mülkiyet Hakları ISLAHÇI HAKLARI UYGULAMALARI Veysel KOLCU Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tohumculuk Daire Başkanı Sınai Mülkiyet kapsamı içerisinde yer alan Islahçı Hakları Uygulamaları Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığımız tarafından yürütülmektedir.

Yasal Dayanak 1991 UPOV (Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği) Sözleşmesi (17.03.2007 – 26465) 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun (15.01.2004 – 25347) Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına Dair Yönetmelik (12.08.2004 – 25551) Çiftçi İstisnası Uygulama Esasları Yönetmeliği Ülkemizin yasal mevzuatı üç ana çatı altında toplanmaktadır. Ülkemiz 17.03.2007 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan TBMM kararı ile UPOV sözleşmesini kabul etmiştir. 15.01.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun UPOV sözleşmesi ve AB direktifine uygun olarak hazırlanmıştır. Kanunun uygulanması ile ilgili Usul ve esaslar da 12.08.2004 tarihli resmi gazetede yayımlanan yönetmelikle düzenlenmiştir. Bu mevzuatın dışında Çiftçi İstisnası Uygulamalarını düzenleyen ve Kamu çalışanlarının ıslahçı haklarından faydalanmasını konu alan iki yönetmelik de bulunmakla birlikte uygulamaya esas düzenlemeler değildir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Mevcut Durum UPOV un 65. üyesi (18 Kasım 2007) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bakanlığımız tarafından uygulanan mevzuatlarda AB Müktesebatı (2100/94/EC) ile tam uyum ve birlik içinde çalışma - Ülkemiz UPOV’un 65. üyesi olmuştur ve Islahçı hakları uygulamaları Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığımız Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğümüz tarafından AB müktesabatı ile tam uyumlu olarak yürütülmektedir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

İdari Şema Yetkili Otorite Başvuru, Tescil ve İlan Teknik İnceleme Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Diğer Sertifikasyon Müdürlükleri Islahçı hakları Uygulamalarında başvuru, tescil ve ilan işlemleri Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğümüzce, çeşitlere ait teknik inceleme (FYD) ise Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğümüzce yapılmaktadır. Genel Müdürlüğümüze bağlı diğer sertifikasyon Müdürlüklerimizin de gerekli alt yapıları sağlandıktan sonra teknik incelemeler buralarda da yapılabilecektir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Koruma Süresi Tescil edildiği tarihten itibaren 25 yıl Ağaç, asma ve patates için 30 yıl   Koruma süreleri türlere göre 25-30 yıl arasında değişmektedir. UPOV sözleşmesinde sürelerin 20-25 yıl olarak belirlenmesine rağmen, AB direktiflerine uyum çerçevesinde ülkemizde 25-30 yıl olarak belirlenmiştir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013  

Çiftçi İstisnası Tahıllar Baklagiller Yem Bitkileri Endüstri Bitkileri ( Buğday, Arpa, Çeltik, Yulaf ve Çavdar ) Baklagiller ( Kuru fasulye, Nohut, Mercimek, Bezelye ve Bakla ) Yem Bitkileri ( Yonca, Korunga, Fiğ ve Üçgül) Endüstri Bitkileri ( Pamuk, Tütün, Patates, Kolza, Yer fıstığı ve Soya ) Çiftçi istisnası uygulamaları ; ülkemiz çiftçileri için önem taşıyan türlerde yapılmaktadır. Bu türler yukarıda belirtilmiştir. Küçük çiftçi tanımı AB uygulamalarında olduğu gibi tahıllarda 92 ton dan daha düşük üretim yapacak arazi sahibi çiftçileri kapsamaktadır. Bu çiftçiler koruma altına alınan çeşitlerin mahsulden ayrılmış olan tohumlarını kullanabilirler ve hak sahibine her hangi bir bedel ödemezler. Avrupa birliği uygulamalarından farklı olarak Ülkemizde pamuk ve tütün de çiftçi istisnası uygulanacak türler arasındadır. Sınai Mülkiyet Çalıştayı 03.12.2013

Başvuru UPOV üyesi ülke vatandaşları T.C. vatandaşları Yerli temsilci T.C. vatandaşları 266 Bitki türünde başvuru Başvurulabilecek Tür Listesi Bütün türler > 18/11/2017 Başvuru Yeri: Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) UPOV üyesi ülkelerden, Ülkemizde Çeşitler için koruma başvurusu yapılmak isteniyorsa, Türkiye’de ikamet eden yerli bir temsilci seçilmesi gerekmektedir. ( Patent Ofisleri- Özel sektör ) Hali hazırda 266 bitki türünde koruma başvurusu Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğümüze yapılmakta olup, 2017 yılı sonuna kadar bu başvuruların bütün türlerde yapılması planlanmakta olup, teknik inceleme işlemleri için gerekli alt yapı çalışmaları hızla devam etmektedir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Teknik İnceleme BÜGEM TTSM (Ankara) Çayırova(Kocaeli) Beydere(Manisa) Samsun BÜGEM Beydere(Manisa) TTSM (Ankara) Ülkemizde hali hazırda teknik inceleme işlemleri (FYD) Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü tarafından yürütülmekte olup, Çayırova ve Beydere de istasyonlarda FYD denemeleri kurulmaktadır. 2011 yılında kurulan Samsun, Antalya ve Adana’daki istasyonların kuruluş çalışmaları devam etmektedir. Bu istasyonlar birbirinden farklı bitki gruplarında uzmanlaşacaktır. Adana Antalya Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Teknik İnceleme Raporu TTSM (Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü) Ulusal Teknik Talimatlar www.ttsm.gov.tr CPVO (Topluluk Bitki Çeşitleri Ofisi) CPVO Teknik Protokolleri UPOV (Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği) Üyesi Ülke Ofisleri UPOV Teknik Rehberleri Teknik inceleme işlemlerini yapan Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğümüzce, çeşidin koruma altına alınabilmesi için gerekli olan, teknik inceleme işlemlerinde kullanılan teknik soru anketleri ve çeşit özellik belgeleri UPOV ve CPVO teknik protokolleri kapsamında hazırlanarak, uygulamalar bu kapsamda yapılmakta ve çıkan sonuca göre FYD raporu verilmektedir. Söz konusu anketler ve özellik belgeleri www.ttsm.gov.tr adresinde yer almaktadır. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Koruma Süreci Başvuru Kabul Bülten Teknik İnceleme Tescil Koruma BÜGEM Tohumculuk Daire Başkanlığı Başvuru Başvuru İnceleme Komisyonu BÜGEM – TTSM – Hukuk Müşavirliği Kabul Başvurusu Kabul Edilen Çeşitler İtiraz Süresi 3 Ay Bülten TTSM 1 – 4 Yıl Teknik İnceleme Islahçı Hakları Tescil Komitesi BÜGEM – TTSM (2) – Hukuk Müşavirliği – Zir.Fak. – Arş. Ens. Tescil Islahçı Hakkı Tescil Edilen Çeşitler İtiraz Süresi 1 Ay Islahçı Hakkı Tescil Belgesi 25 – 30 Yıl Koruma Koruma başvurusu Genel Müdürlüğümüze yapılmakta, Genel Müdürlüğümüzce oluşturulan Başvuru Komisyonu ( BÜGEM-TTSM-HUKUK) dosyaları incelemekte, inceleme sonucu verilen kararlar, başvuru kabul edilmişse bültende ilan edilmekte, eksiklik bulunması veya ret edilmesi durumunda başvuru sahibine yazılı olarak bildirim yapılmakta ve eksikliklerin tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içerisinde giderilmesi talep edilmektedir. Başvurusu kabul edilen çeşitler için varsa itirazların yapılabilmesi için 3 ay süresince bültende ilan edilmekte 3 ay süresince har hangi bir itiraz gelmemesi durumunda dosyalar, teknik inceleme işlemlerinin yapılabilmesi amacıyla TTSM’ye gönderilmektedir. Teknik incelemeler 1-4 yıl arasında devam etmekte olup, teknik incelemesi tamamlanan çeşitler için TTSM tarafından hazırlanan raporlar Islahçı hakları Komitesinin toplanmasının sağlanması amacıyla Genel Müdürlüğümüze gönderilir. Islahçı hakları teknik komitesi (BÜGEM – TTSM (2) – Hukuk Müşavirliği – Zir.Fak. – Arş. Ens) toplanarak çeşitler için karar verir. Verilen karar doğrultusunda çeşidin koruma alınan alınmasına karar verilmişse bültende ilan edilir, her hangi bir eksiklik olması durumunda başvuru sahibine eksikliği tamamlaması amacıyla yazılı bilgi verilir. Bülten 1 ay süresince ilanda kalır ve 1 ay sonrasında her hangi bir itiraz olmaması durumunda ıslahçı hakkı tescil belgesi Hak sahibine gönderilir. “Yeni Bitki Çeşitlerine ait Islahçı Haklarının Korunmasına Dair Yönetmeliğin” 16 ncı maddesinde “Teknik inceleme için gerekli olan FYD testleri ve diğer testler UPOV Sözleşmesine taraf ülkelerden birisinde o ülkenin yetkili kuruluşu tarafından yapılmış ise test sonuçlarının Bakanlığa verilmesi kaydıyla, teknik inceleme bu testlerin sonuçlarına dayandırılabilir” hükmü kapsamında yurt dışından gelen Teknik inceleme sonuçları kabul edilmektedir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

İnternet Sitesi Islahçı hakları kapsamında ilan edilen bülten (koruma için başvurusu kabul edilen, ıslahçı hakkı tescil edilen, hak sahipliği değişikliği olan, koruması sona eren, koruması yeniden geçerlilik kazanan, lisans sözleşmesine konu olan çeşitler) Bakanlığımız internet sitesinde 3 aylık sürelerde ilan edilmektedir. Söz konusu bültenlere www.tarim.gov.tr adresinden ulaşılabilmektedir. Sınai Mülkiyet Çalıştayı 03.12.2013

Yıllık Rapor Bitki Islahçı hakları kapsamında bir yıl içerisinde yapılan işlemlerin yer aldığı yıllık rapor söz konusu yılın bitiminden sonra yayımlanmaktadır. Söz konusu raporlara www.tarim.gov.tr adresinden ulaşılabilmektedir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Başvuru Islahçı hakları kapsamında 2004 yılından 2013 Aralık ayına kadar yapılan başvuruların sayısı 870’e ulaşmış olup, bu başvurulardan 118 tanesi ret edilmiştir. Ret edilen çeşitler yenilik kavramını yerine getirmediği için ret edilmiştir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Kabul Edilen Başvurular Başvurulan çeşitlerden 457 si tüm işlemleri tamamlanarak koruma altına alınmıştır. 122 çeşidin teknik inceleme işlemi devam etmekte iken, 54 çeşidin teknik inceleme raporu düzenlenmiş veya diğer ülke kuruluşlarından temin edilmiş olup koruma altına almakla ilgili nihai prosedürler devam etmektedir. Başvurusu kabul edilen çeşitlerden 30 tanesi farklı nedenlerle başvuru sahibi tarafından geri çekilmiştir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Başvurulan ve Korunan Çeşitler Başvuru sayısı grafikten de görüldüğü üzere, 2004 yılından 2013 yılına ciddi oranda artış göstermiştir. Bu artışta en büyük etkenler arasında, sektörün bilinçlenmesi ve Bakanlığımız tarafından mevzuatın uygulanmasındaki titizlik, güven ön sıralardadır. Bunun sonucu olarak bakanlığımız araştırma kuruluşları ve ıslahçılar geliştirdikleri yeni çeşitleri koruma altına aldırarak harcadıkları zaman ve emeğin karşılığını almaktadırlar. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Bitki Gruplarına Göre Başvuruların bitki gruplarına göre sınıflandırmasına bakıldığında en fazla başvurunun ve koruma altına alınan çeşitlerin tarla bitkileri grubunda olduğu gözlemlenmektedir. Tarla bitkilerinin ülkemiz tarımında büyük yer tutması başvuru sayısının yüksek olmasındaki etkenler arasında yer almaktadır. Bitki koruma sistemi gelişmiş olan ülkelerde süs bitkilerinin bir ağırlığı görülmektedir ancak ülkemizde Tarla bitkileri ve meyve grubunda başvurular yoğunlaşmaktadır. Sebzelerde bir takım teknik gerekçelerle koruma başvurusu sınırlı kalmaktadır. Ama yakın gelecekte başvuru sayısının özellikle fide üretilerek üretim yapılan sebze türlerinde artacağını düşünüyoruz. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Türlere Göre Başvuruların türlere göre sınıflandırmasına bakıldığında ülkemiz tarımında geleneksel yeri ve ıslah faaliyetlerinin yoğunluğuna orantılı olarak buğdayın en fazla başvuru yapılan tür olduğu görülmektedir. Bunu patates izlemektedir. Patateste yapılan başvuruların neredeyse tamamı son üç yıl içinde yapılan başvurulardır. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Başvuru Oranları Başvuru oranlarında yine tarla bitkileri açık ara önde yer almakta ve meyve grubu bunu izlemektedir. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Koruma Oranları Başvuru oranları ile doğru orantılım olarak tarla grubu yine ilk sırada yer almaktadır. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Yerli / Yabancı Oranı 1991 tarihli UPOV sözleşmesine ve 5042 sayılı Kanuna göre, UPOV üyesi ülkelerin vatandaşları ülkemizde bir temsilci tayin etmek koşulu ile başvuruda bulunabilirler. Bu kapsamda ülkemizde yabancı şirketler tarafından da başvuruda bulunulmaktadır. Başvuruların % 44’ü yerli başvuru sahipleri tarafından yapılmış olup, geri kalan % 56’sı yabancı uyruklu ıslahçılar tarafından yapılmış başvurulardır. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Hak İhlalleri Yetkili Mahkemeler Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Fikri Mülkiyet Mahkemeleri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Hak sahibinin dışındakilere sertifika verilmemesi İhlal davalarında müdahil olunması Yargı içtihatlarının oluşmasında yönlendiricilik   Hak ihlalleri konusunda, söz konusu Kanun yetkiyi Fikri Mülkiyet mahkemelerine vermiştir. Hak sahibi çeşidi koruma altına alındıktan sonra, yaşayacağı her türlü sorunda İhtisas mahkemelerine başvurarak hakkını arayabilir. Biz Bakanlık olarak, koruma altına alınan çeşitler ile ilgili olarak, hak sahibi dışındakilere sertifika verilmemesi konusunda beyanname başvuru birimlerini uyarmaktayız. Ayrıca bazı ihlal davalarında mahkemeler görüşümüze başvurmakta ve Bakanlık olarak yargıya teknik destek sağlayarak doğru ve etkin içtihatların oluşmasına yardımcı olmaktayız. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013  

Gelecek Gittikçe artan başvuru sayısı Yerli başvuruların oransal artışı Lisans ücreti toplama mekanizması Uluslararası teknik işbirliği Ülkesel önderlik Bitki Islahçı Hakları Ofisi Islahçı hakları kapsamında başvuru sayısı yıldan yıla ciddi oranda artış göstermektedir. Bunun en önemli etkenlerinden biri sektörün bilinçlenmesidir. Islahçı kuruluşlarda Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği çerçevesinde yapılan bitki çeşit kaydının (Tescil veya standart tohumluk kaydı) hak sahipliği doğurduğu ve bu kayıt sonrasında kendilerinden başka kimsenin bu çeşitlerin üretimi yapmayacağı düşüncesi hâkimdir. Oysa bu düşünce tamamen yanlıştır. Mevcut düzenlemeler çerçevesinde koruma altına alınmamış bir çeşidi kaynak materyalini bulmak koşulu ile isteyen herkes dilediği miktarda üreterek ticarete konu edebilir. Sonuç olarak sadece Koruma altına alınan çeşitler için hak sahipliği vardır. Yerli başvurularının daha fazla bir oranda olacağını öngörmekteyiz. Zira yerli ıslahçılarımız hala yeterli düzeyde sisteme katılım sağlamamaktadır. Bu dengenin % 50 – 50 şeklinde tutulması ülkemiz için başarı kabul edilebilecektir. Islahçı hakları sisteminin olmazsa olmazı olan lisans ücreti toplanması şimdilik hak sahiplerinin kendileri tarafından yapılmaktadır. İleride gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bağımsız bir lisans ücreti toplama mekanizmasının kurulması kaçınılmaz olacaktır. Bu işi yapacak kuruluş olarak da en güçlü aday Bitki Islahçıları Alt Birliği’dir. Uluslararası teknik işbirliği ile yapmış olduğumuz iş ve işlemlerde yapılan yenilik ve değişikliklerden haberdar olmamız ve karşılıklı menfaat sağlamamız söz konusudur. Ülkemiz geliştirdiği sistem ve kısa sürede aldığı yol ile sistemi kurmaya aday olan ülkeler için önemli bir rol model ve UPOV’un başarı hikayelerinden birisidir. Nitekim WIPO ile yürütülen ortak çalışmayla PAKİSTAN’a teknik destek sağlayacak bir program 2014 yılı başında başlayacaktır. Bu kapsamda kurulacak olan bir ofis yapılan iş ve işlemlere hız kazandırılması ve daha sağlıklı ve kaliteli sonuçların alınması ile daha kalifiye elemanların yetiştirilmesi anlamında faydalı olacaktır. Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Sonsöz Örnek Başarı Hikayesi Bölgesel Önderlik Bugün Gelecek 2004 ten beri uygulanan sistem; Hızla artan başvuru sayısı; 2004 = 26 2013 = 188 Artan İdari ve Hukuki Deneyim Güçlenen Teknik İnceleme Kapasitesi 266 Bitki Grup, Cins ve Tür Artan Sektör Bilinci Örnek Başarı Hikayesi 2007 sonrası UPOV üyeleri içinde en hızlı gelişen ülke Bölgesel Önderlik Bölge ülkeleri veya komşulara önderlik yapabilme yeteneği 2004 yılından günümüze sistem, mevzuatlar kapsamında istikrarlı bir biçimde uygulanmakta, hızla artan başvuru sayısıyla bu konu gözler önüne serilmektedir. Bu süreçte artan idari ve hukuki deneyim işlemleri hızlandırmakta ve teknik inceleme kapasitemizin güçlenmesi ile de şu an için 266 bitki türünde teknik inceleme yapabilmekteyiz. Bu arada sektörde her geçen gün bilinçlendiği için konunun önemi daha iyi kavranmaya başlamıştır. 2007 yılı sonrası UPOV’a üye olan ülkeler içerisinde 266 bitki türünde teknik inceleme yapıyor olmamız hızlı geliştiğimizin önemli göstergelerindendir. Ayrıca mevzuat ve uygulamalarımız açısından da komşularımıza önderlik yapabilecek durumu geldiğimiz, yapmış olduğumuz işbirliklerinden anlaşılmaktadır. Bugün Gelecek Sınai Mülkiyet Paneli 03.12.2013

Teşekkürler veysel.kolcu@tarim.gov.tr