Güneş enerjisine dayalı lisans başvuruları (Mevzuat ve uygulama) Dr. Mustafa GÖZEN Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (Elektrik Piyasası Dairesi Başkanlığı) Solarex İstanbul 2014 İstanbul – 11 Nisan 2014 1

Sunum planı Yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli ve hedefler Bazı rakamsal bilgiler Yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli ve hedefler YEK lisanslarında mevcut durum Güneş enerjisine ilişkin mevzuat – temel düzenlemeler Güneş enerjisine dayalı lisans başvurularına ilişkin çalışmalar 2

Yenilenebilir enerji kaynakları (potansiyel) 31 Mart 2014 Kaynak türü Potansiyel Mevcut kurulu Güç (MW) Hidrolik 36.000 MW (160 milyar kWh/yıl elektrik) 22.745 Rüzgâr 48.000 MW 2.896 Jeotermal 2.000 MWe (elektrik üretimine uygun) 310,8 Biyokütle 8,6 mtoe (1,3 milyar kwh/yıl elektrik) (Biyogaz 1,5-2 mtoe) 241 Güneş enerjisi 380 milyar kwh/yıl elektrik (*) (*) Ülkemizde mevcut durumda lisanslı faaliyette bulunan güneş enerjisine dayalı üretim tesisi bulunmamaktadır. Diğer kapsamda, yaklaşık 15 MW civarında güneşe dayalı kurulu güç bulunmaktadır. 3

Yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin hedefler 18/5/2009 tarihli Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesine göre 2023 yılına kadar; Ekonomik HES potansiyelin (135 milyar kWh) tamamının kullanılması, RES kurulu gücünün 20.000 MW’a çıkarılması, Güneş enerjisinden elektrik üretiminin özendirilmesi için gerekli çalışmaların yapılması - min. 3.000 MW min. 600 MW jeotermal kurulu gücüne ulaşılması, Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi içerisindeki payının en az %30 düzeyine çıkarılması, Biyokütle (1.500 MW) hedeflenmiştir. 4

YEK’e dayalı lisans başvuruları İnceleme-Değerlendirme (6/2/2014 itibarıyla) Toplam (yeni+mevcut) (EÜAŞ hariç) Yakıt / Kaynak Tipi Başvuru İnceleme-Değerlendirme Uygun Bulunanlar Lisans Verilenler Toplam Adet Kurulu Güç (MW) Rüzgar 7 221 9 409 18 1.012 247 9.344 281 10.986 Hidrolik 146 3.412 67 1.073 237 2.896 832 20.218 1282 27.599 Jeotermal 13 259 8 71 11 211 26 636 58 1.177 Çöp Gazı 2 5 1 10 132 138 Biyogaz 17 3 38 86 Biyokütle 12 51 4 15 6 28 14 53 36 147 Güneş 496 7.873   681 11.838 90 1.571 278 4.156 1155 30.441 2.204 48.006 5

Yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin temel yasal mevzuat 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Aksamın Yurt İçinde İmalatı Hakkında Yönetmelik Rüzgar ve Güneş Enerjisine Dayalı Üretim Tesisi Kurmak Üzere Yapılan Önlisans Başvurularına İlişkin Yarışma Yönetmeliği Rüzgar Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularının Teknik Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularının Teknik Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisleri Hakkında Yönetmelik

Lisans alma zorunluluğu Piyasa faaliyetlerini yürütebilmek için (istisnalar dışında) EPDK’dan lisans alınması zorunludur. 7

Elektrik piyasasında üretim faaliyeti 1- Lisans kapsamında üretim faaliyeti - Ön lisans, üretim lisansı, OSB üretim lisansı 2- Lisanssız / muafiyetli üretim - Lisans alma ve şirket kurma şartı yok 3- AR-GE kapsamında izin alınarak yapılan üretim faaliyeti - Şebekeyi olumsuz etkilememesi - Elektriğin ticarete konu olmaması - Kurulu güç azami 10 MW 4- Mevcut sözleşme kapsamında üretim faaliyeti 8

Piyasada faaliyet ve lisans türleri Lisans Türleri Bazında Piyasa Faaliyetleri Üretim – (OSB Üretim) (Üretim şirketi ihracat yapabilir) İletim Dağıtım (OSB Dağıtım) Piyasa işletim (EPİAŞ – TEİAŞ) Tedarik (İthalat ve ihracat yapabilir) 9

Önlisans / lisans Önlisans: Lisans: Üretim faaliyetinde bulunmak isteyen tüzel kişilere, üretim tesisi yatırımlarına başlamaları için gerekli onay, izin, ruhsat ve benzerlerinin alınabilmesi için belirli süreli verilen izin Mücbir sebep hâlleri hariç 24 ayı geçemez. Başvurunun kaynak türüne ve kurulu gücüne bağlı olarak, bu sürenin 36 aya kadar uzatılmasına ilişkin hususlar, Kurul kararı ile düzenlenir. Lisans: Piyasada faaliyet göstermek isteyen tüzel kişiye Kurumca verilen izin 10

Üretim faaliyeti için önlisans / lisans Her bir üretim tesisi için ayrı bir lisans Lisans devredilemez İstisnası: Bölünme, proje finansmanı kapsamında kredi veren bankanın talebi Üretim tesisi devredilebilir (satış, kiralama vb.) 11 11

Tek üretim lisansı kapsamında faaliyet Birden çok yapı veya müştemilatının yüzeylerinde tesis edilen aynı tür yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesisleri sisteme aynı noktadan bağlanmak kaydıyla tek üretim lisansı kapsamında değerlendirilebilir. 12 12

Önlisans uygulaması Üretim faaliyeti için getirilmiştir. En fazla 24 ay süreli (mücbir sebep halleri hariç) Kurul, bu süreyi kaynak türüne ve kurulu güce bağlı olarak 36 aya kadar uzatabilir. Önlisans süresinde ortaklık yapısında değişiklik yapılamaz (veraset ve iflas nedenleri hariç) 13

Önlisans ve üretim lisansı süreci İnşaat Öncesi Dönem Bağlantı ve Sistem Kullanım Anlaşması Yerleşim Yeri Temini (kamulaştırma, irtifak hakkı tesisi veya kiralama işlemleri) Bildirimler Ruhsatlar Onaylar İnşaat Dönemi İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı İşletmeye Alma (Geçici Kabul) İşletme Dönemi Önlisans Üretim lisansı 14 14

Önlisans şartları (Güneş başvuruları açısından) Asgari sermaye şartı – toplam yatırım tutarının %5’i Banka teminat mektubu – MW başına 10.000 TL Önlisans süresi Kurulu Güç (P) Aralığı (MW) Önlisans Süresi (Ay) P ≤ 5 24 5 < P ≤ 50 30 50 < P 36

Üretim lisansı Üretim şirketi ihracat yapabilecektir. Üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin tesislerinde ürettiği enerjiyi iletim veya dağıtım sistemine çıkmadan kullanması kaydıyla sahip olduğu, kiraladığı, finansal kiralama yoluyla edindiği, işletme hakkını devraldığı, tüketim tesislerinin ihtiyacını karşılamak için gerçekleştirdiği üretim, nihai tüketiciye satış olarak değerlendirilmez. 16

Üretim lisansı şartları (Güneş başvuruları açısından) Asgari sermaye şartı – toplam yatırım tutarının %20’si Banka teminat mektubu İnşaat süresi Kurulu Güç (MWm) Toplam yatırım tutarının (TYT) yüzdesi olarak (%) Formül 0 < P ≤  10 6 P x TYT x 0,06 10 < P ≤  100 4 TYT x [0,6 + (P – 10) x 0,04 ] P > 100 2 TYT x [4,2 + (P – 100) x 0,02] Üretim Tesisi Tipi Kurulu Güç (P) Aralığı (MW) İnşaat Süresi (Ay) Güneş P ≤ 10 22 10 < P ≤ 50 30 50 < P 36 Güneş başvuruları için TYT 3.000.000 TL / MWm

Lisans Temel Koşulları Anonim şirket ya da limited şirket olarak kurulmuş olması (OSB’ler hariç) Anonim şirket olması halinde, borsada işlem görenler dışındaki hisselerin tamamının nama yazılı olması Lisansı iptal edilen tüzel kişi, bu tüzel kişilikte %10 veya daha fazla paya sahip ortaklar ile lisans iptal tarihinden önceki 1 yıl içerisinde görevden ayrılmış olanlar dâhil, yönetim kurulu başkan ve üyeleri, lisans iptalini takip eden 3 yıl süreyle lisans alamaz, lisans başvurusunda bulunamaz, lisans başvurusu yapan tüzel kişiliklerde doğrudan veya dolaylı pay sahibi olamaz, yönetim kurullarında görev alamaz. Asgari sermaye koşulu Banka Teminat Mektubu 18

Bağlantı görüşü TEİAŞ ve dağıtım şirketleri her yıl takip eden 5 yıl için ve takip eden 10 yıl için sistemlerine bağlanabilecek bölgesel üretim tesisi kapasitelerini yayımlayacaktır. Bu şekilde yayımlanan bölgesel kapasiteler dışında bağlantı görüşü verilemeyecektir. Arz güvenliği amacıyla ETKB, piyasada rekabetin geliştirilmesi amacıyla EPDK tarafından bağlantı noktası artırımı talep edilebilecektir. 19

Rüzgar ve güneşe dayalı önlisans başvurularında ölçüm zorunluluğu Son üç yıl içinde tesisin kurulacağı sahada elde edilmiş en az bir yıl süreli ölçüm Güneş Son üç yıl içinde elde edilmiş, 6 ayı yerinde olmak üzere, en az bir yıl süreli ölçüm. 20

Önlisans sürecinde başvuruda gerekli şartlar – sunulması gerekli belgeler Şirket Kurul tarafından belirlenen bilgi ve belgeleri sunarak başvuruda bulunur (RES ve GES de ölçüm var). Anonim şirket ya da limited şirket olarak kurulmuş olması gerekir ve sermaye piyasası mevzuatına göre borsada işlem görenler dışındaki paylarının tamamının nama yazılı olması zorunludur. Kanunun 5 inci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında yasaklılık olmaması gerekir. Kurul tarafından belirlenen teminat mektubu sunulur. (Kurul tarafından öngörülen yatırım tutarının %5’ini geçemez). Şirket asgari sermayesinin; üretim tesisi için Kurum tarafından öngörülen toplam yatırım tutarının %5’i olması gereklidir. Önlisans alma bedelinin yatırılması gereklidir. (Yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurmak üzere önlisans almak için başvuruda bulunan tüzel kişilerden önlisans alma bedelinin sadece %10’u tahsil edilir.) Şirket ana sözleşmesinin mevzuata uygun olması gerekir (Önlisans süresince şirketin ortaklık yapısında değişiklik yapılamayacağına ilişkin hüküm olacak). Kaynak kullanım hakkının belgelenmesi 21

Önlisans başvuru değerlendirme süreci Asgari sermaye Teminat mektubu Esas sözleşme değişikliği Önlisans alma bedeli Kaynak kullanıma ilişkin belge (HES, Yerli Kömür ve Jeotermal) ÖNLİSANS Önlisans Değerlendirme (Bağlantı Görüşleri) İnceleme (10 iş günü içinde inceleme ve eksiklikler için bir seferlik 15 iş günü süre verilmesi) Başvuru 22

Rüzgar ve güneşte lisanslama süreci 23

Önlisans süresinde tamamlanması gereken işlemler süreci Tesis yeri sahasının mülkiyet veya kullanım hakkının elde edilmesi İmar planlarının onaylanması Ön proje onayının alınması Bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları için başvuru yapılması Askeri Yasak Bölgelere ilişkin görüşün alınması Teknik Etkileşim İzninin alınması ÇED Belgesinin alınması Yapı ruhsatına ilişkin belgenin alınması Kaynak kullanım, SKHA veya katkı payı anlaşmasının yapılması SKHA – Su kullanım hakkı anlaşması 24

Üretim lisansı için gerekli şartlar Anonim şirket ya da limited şirket olarak kurulmuş olması gerekir ve sermaye piyasası mevzuatına göre borsada işlem görenler dışındaki paylarının tamamının nama yazılı olması zorunludur. Kanunun 5 inci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında yasaklılık olmaması gerekir. Kurul tarafından belirlenen teminat mektubu sunulur (Kurul tarafından öngörülen yatırım tutarının %10’unu geçemez). Şirket asgari sermayesinin; üretim tesisi için Kurum tarafından öngörülen toplam yatırım tutarının %20’si olması gereklidir. Lisans alma bedelinin yatırılması gereklidir. (Yerli doğal kaynaklar ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurmak üzere önlisans almak için başvuruda bulunan tüzel kişilerden lisans alma bedelinin sadece yüzde onu tahsil edilir.). Şirket ana sözleşmesinin mevzuata uygun olması gerekir. Termin programının sunulması gereklidir Şirket Kurul tarafından belirlenen bilgi ve belgeleri sunulur. Önlisansa ait yükümlülükler yerine getirilmiş ise doğrudan lisans başvurusunda bulunulur, önlisans alınmış ise, lisans süresi içinde yükümlülüklerin yerine getirildiği belgelenerek başvuruda bulunulur. 25

Lisanslamaya ilişkin hükümler Rüzgar ve güneş enerjisine dayalı önlisans başvurularında, üretim tesisinin kurulacağı sahanın maliki tarafından başvuru yapılması durumunda, aynı saha için yapılan diğer başvurular dikkate alınmaz. 26 26

Rüzgar ve güneşte yarışma Rüzgar ve güneşe dayalı birden fazla önlisans başvurularında sisteme bağlanacak olan tüzel kişinin belirlenmesi TEİAŞ tarafından yarışma yapılacak. Yarışma MW başına teklif edilecek katkı payı bazında olacak. İşletmeye girdikten sonra en fazla 3 yıl içerisinde ödenecek. 27

Elektrik piyasasında birden fazla başvuru olduğu durumlarda izlenecek süreç – faaliyet arasında öncelik sıralaması 28

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunundaki düzenlemeler İhracat yapma imkanı Üretim lisansı sahibi tüzel kişilere önceki kanunda yer almayan ihracat faaliyeti hakkı verilerek AB müktesebatına uyumlu hale getirilmiştir. Sınırda yer alan illerde kurduğu üretim tesisinde ürettiği elektriği iletim veya dağıtım sistemine bağlantı tesis etmeden kuracağı özel direkt hat ile ihraç etmek isteyen üretim şirketlerine izin verilebilir. 29

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunundaki düzenlemeler Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesi (YEK Belgesi) Yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik enerjisinin iç piyasada ve uluslararası piyasalarda alım satımında kaynak türünün belirlenmesi ve takibi için üretim lisansı sahibi tüzel kişiye EPDK tarafından verilir. Yenilenebilir Kaynaktan Elektrik Üretim Belgesi Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak elektrik enerjisi üretimi yapan tüzel kişiler, ürettikleri elektrik enerjisinin kaynağının yenilenebilir kaynak olduğuna dair Bakanlıktan Yenilenebilir Kaynaktan Elektrik Üretim Belgesi alabilir. 30

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunundaki düzenlemeler Kamulaştırma Yeni kanun ile kamu yararı kararı alınmasına kadar olan kamulaştırma işlemleri yine Kurumumuz tarafından gerçekleştirilecek olmakla birlikte söz konusu karar çerçevesinde kamulaştırma işlemleri Maliye Bakanlığı / TEDAŞ tarafından yürütülecektir. 31

6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunundaki düzenlemeler Piyasadan Alım Miktarı Kaynak türüne bakılmaksızın tüm üretim lisansı sahibi tüzel kişilere, tedarik etmekle yükümlendiği elektrik enerjisi veya kapasitesini teminen, bir takvim yılı için lisansına dercedilen yıllık elektrik enerjisi üretim miktarının, Kurul tarafından belirlenen oranını aşmamak kaydıyla elektrik enerjisi veya kapasitesi alımı hakkı tanınmıştır. Bu oran Kurul kararı ile %100 olarak belirlenmiştir. 32

Güneş enerjisine dayalı başvurulara ilişkin kurul kararı K U R U L K A R A R I Karar No: 3842 Karar Tarihi: 24/05/2012 Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 24/05/2012 tarihli toplantısında;   5346 sayılı YEK Kanununun 6/c maddesinin beşinci fıkrası çerçevesinde YEK belgeli güneş enerjisine dayalı, toplam kurulu gücü 600 (altıyüz) MW olacak üretim tesisleri için; üretim lisansı başvurularının 10-14 Haziran 2013 tarihleri arasında, 09:00-18:00 saatleri arasında alınmasına, Proje geliştirilen arazinin; Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırmasına İlişkin Tüzük uyarınca; -  Mutlak tarım arazileri, -  Özel ürün arazileri, -  Dikili tarım arazileri, -  Sulu tarım arazileri, -  Çevre arazilerde tarımsal kullanım bütünlüğünü bozan alanlarda, güneş enerjisine dayalı üretim tesisleri için lisans başvurusu alınmamasına, 33

Güneş enerjisine dayalı başvurulara ilişkin kurul kararı Kurul Karar No: 3842 Karar Tarihi: 24/05/2012 Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 24/05/2012 tarihli toplantısında;   Güneş enerjisine dayalı lisans başvurusunda bulunacak tüzel kişiler tarafından her bir tesisin bağlantı noktası için ilan edilen bölgelerden yalnızca bir bölgenin tercih edilmesine, Bağlantı noktası ve gerilim seviyesinin TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi tarafından belirlenmesine, Her bir ölçüm istasyonu sonuç raporu ile yalnızca bir santral sahası alanı için başvuru yapılabilmesine, Lisans başvurularında her bir MW'lık proje için azami olarak 20 dönüm santral sahasına başvuruda bulunulmasına, bu alan sınırını aşan lisans başvurularının iade edilmesine, Tebliğ kapsamında standardına uygun olarak yapılan ölçümler sonucunda, yatay yüzeye gelen yıllık toplam güneş radyasyonu alt sınır değerini (1620 kWh/m2-yıl) sağlamayan lisans başvurularının kabul edilmemesine, 34

Güneş enerjisine dayalı başvurulara ilişkin kurul kararı K U R U L K A R A R I Karar No: 3842 Karar Tarihi: 24/05/2012 Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 24/05/2012 tarihli toplantısında;   10-14 Haziran 2013 tarihleri arasında yapılacak güneş enerjisine dayalı lisans başvurularında istenecek bilgi ve belgeler listesinin ….. onaylanmasına (bu liste www.epdk.org.tr adresinde yer almaktadır), 10-14 Haziran 2013 tarihleri arasında yapılacak lisans başvurularını Kurul Kararında belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yapmayan ve/veya “Güneş Enerjisine Dayalı Lisans Başvurularında İstenecek Bilgi Ve Belgeler Listesi” kapsamındaki evrakları eksik sunan lisans başvuru sahiplerinin başvuru dosyalarının alınmamasına, karar verilmiştir. 35

(2015 yılında Alınacak İlk Başvurular İçin) RES ve GES (2015 yılında Alınacak İlk Başvurular İçin) TEİAŞ, 2 Aralık 2013 tarihine kadar, 2013 yılını takip eden beş yıl ve takip eden on yıl için olmak üzere, bağlantı noktasına göre ve/veya bölgesel bazda, sisteme bağlanabilecek rüzgâr veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kapasitesini Kuruma bildirir. TEİAŞ tarafından Kuruma bildirilen bağlanabilir üretim tesisi kapasitesi çerçevesinde; Güneş enerjisine dayalı başvurular, TEİAŞ’ın bildirim tarihini takip eden 16. aya tekabul eden ayın ilkbeş iş gününde, (1, 2, 3 ve 6-7 Nisan 2015) Rüzgar enerjisine dayalı başvurular için aynı ayın son beş iş gününde, (24, 25, 28, 29 ve 30 Nisan 2015) Kurum tarafından önlisans başvuruları alınır. 36

(2015 sonrası için - Genel Süreç) RES ve GES (2015 sonrası için - Genel Süreç) TEİAŞ, her yıl 1 Nisan tarihine kadar, takip eden beş yıl için ve takip eden on yıl için olmak üzere, bağlantı noktasına göre ve/veya bölgesel bazda, sisteme bağlanabilecek rüzgâr veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kapasitesini Kuruma bildirir. Rüzgâr enerjisine dayalı başvurular için her yıl Ekim ayının ilk beş iş gününde, Güneş enerjisine dayalı başvurular için her yıl Ekim ayının son beş iş gününde; bir önceki yıl o yıl için açıklanan kapasite çerçevesinde, Kurum tarafından önlisans başvuruları alınır. 37

GES’te 2015 yılı ve sonrası (Genel süreç) İstasyon kurulumu Ölçümün tamamlanması 21, 22, 23, 26 ve 27 Ekim 2015 Fiili ölçüme başlama Önlisans başvurusu (En geç) 11 Nisan 2015 Bu tarihler arası fiili 6 Ay 11 Ekim 2015 Ölçüm Dönemi

Teşekkürler…. Dr. Mustafa GÖZEN. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Teşekkürler… Dr. Mustafa GÖZEN Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Elektrik Piyasası Dairesi Başkanlığı Muhsin Yazıcıoğlu Cad. No.51/C 06530 Yüzüncüyıl Ankara Tel.: (312) 201 4193 e-posta: mgozen@epdk.org.tr 39