HH ONUNCU KALKINMA PLANI (2014-2018) TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Sunumu Dr. Cevdet YILMAZ Kalkınma Bakanı 18 Haziran 2013

ONUNCU KALKINMA PLANI HAZIRLIKLARI Ön Hazırlık Çalışmaları (1 Eylül 2010) Bakanlık İçi Toplantılar ve Teknik Çalışmalar Resmi Sürecin Başlaması Başbakanlık Genelgesi (5 Haziran 2012) ÖİK Çalışmaları (1 Eylül-31 Aralık 2012) Yerel Düzeyde Katkılar (7 bini aşkın katılımcı) Diğer Katılımcı Toplantılar (1 Mart 2012 - 1 Mart 2013)

ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONLARI 20’si çalışma grubu olmak üzere toplam 66 adet 3 Bini aşkın katılımcı Akademisyen Kamu ve Özel Sektör Temsilcileri STK 1 Eylül-31 Aralık 2012 Özel İhtisas Komisyonu Çalışmaları

KATILIMCI TOPLANTILAR 1 Mart 2012 Müsteşarlar 19 Mart 2012 Akil Adamlar 17 Mayıs 2012 Büyükelçiler Haziran-Ekim 2012 Yerel Toplantılar 28 Aralık 2012 Kentsel Dönüşüm (Altındağ Bld.) 30 Aralık 2012 Düşünce Kuruluşları 18 Ocak 2013 DPT Kökenli Milletvekilleri 19 Ocak 2013 TCMB ve Hazine Müsteşarlığı 22 Ocak 2013 DPT Eski Müsteşarları 19 Şubat 2013 Genç Perspektif Çalıştayı 5 Mart 2013 İktisatçılar

KÜRESEL EĞİLİMLER ve TÜRKİYE ETKİLEŞİMİ Batı’dan Doğu’ya Kayan Büyüme/Üretim Ekseni Küresel Enerji Sisteminde Dönüşüm Gıda, Su ve Doğal Kaynakların Etkin Kullanımı Demografik Değişim, Eğitim ve Nitelikli İşgücü Şehirleşme Sürecinin Hızlanması

2023 YILINA İLİŞKİN TEMEL MAKRO HEDEFLER Milli geliri 2 trilyon dolara yükseltmek Kişi başına düşen geliri 25 bin dolar seviyesine çıkarmak 500 milyar dolar ihracat gerçekleştirmek İşsizlik oranını yüzde 5’e indirmek Enflasyon ve faiz oranlarını kalıcı bir biçimde düşük ve tek haneli rakamlara indirmek

Onuncu Kalkınma Planının Yapısı Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum Öncelikli Dönüşüm Programları Uygulama, İzleme, Değerlendirme

A) KAPSAMLI POLİTİKA ÇERÇEVESİ Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (1) Sürdürülebilir ve kapsayıcı kalkınma anlayışıyla; Bireysel ve toplumsal nitelik ve yetkinliğin yükseltilmesi Gelir dağılımını daha da iyileştirerek toplumsal refahın yaygınlaştırılması Özgür, sağlıklı, güvenli ve yüksek standartta yaşam sürebilecekleri sosyal bir ortamın oluşturulması

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (2) EĞİTİM Gelişmeler: 188 bin yeni derslik, 129 bin öğrencilik ilave yurt kapasitesi, Ücretsiz ders kitabı, şartlı eğitim yardımları, taşımalı eğitim, okul sütü programı, FATİH Projesi, 12 yıllık kademeli zorunlu eğitim sistemi, 2003 - Mayıs 2013 döneminde 94 yeni üniversite, toplam 170 üniversite Temel Amaç: Eğitimin her kademesinde erişim ve kalitenin artırılması suretiyle fırsat eşitliğinin geliştirilmesi

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (3) EĞİTİM Hedefler Okul öncesi eğitimde okullaşma oranını yüzde 47’den yüzde 70’e çıkarmak. İlk ve orta öğretimde derslik ve öğretmen başına düşen öğrenci sayısını azaltmak, Yükseköğretimde okullaşma oranını yüzde 87’den yüzde 94’e çıkarmak, Ortaöğretim ve yüksek öğretime geçiş sisteminin gözden geçirilmesi, Eğitimde performans odaklı çoklu değerlendirme sistemi, Fatih Projesinin tamamlanması.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (4) SAĞLIK Gelişmeler: Sağlıkta dönüşüm Programı ile Aile hekimliği, anne ve çocuk sağlığı, Hastane ve hasta yatak sayıları, sağlık personeli, Koruyucu sağlık, kurumsal yapılanma, bulaşıcı hastalıklarla mücadele ve hasta haklarında önemli ilerlemeler Kişi başı hekim müracaat sayısı 3,2’den 8,2’ye (2002-2011) Sağlık hizmet memnuniyeti %39,5’den %75’e yükselmiştir.(2003-2012) Temel Amaç: Vatandaşlarımızın ve toplumumuzun fiziken ve ruhen tam iyilik haline ulaşabilmesi ve ekonomik sosyal hayata aktif, sağlıklı bireyler olarak katılımı

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (5) SAĞLIK Hedefler 80.000 yeni hasta yatağı, 30.000 ilave hekim, 80.000 ilave hemşire Sağlık alanındaki yatak ihtiyacının karşılanması amacıyla kamu kaynaklarına ilave olarak KÖİ yöntemiyle hastane projelerine devam edilecektir. Sağlık altyapısı ve personelinin ülke geneline daha dengeli dağılımı Üniversite hastanelerinin sağlık hizmet sunumundaki rolleri netleştirilecek, Tamamlayıcı tıp kapsamında standartlar belirlenecek ve bu alan denetim altına alınacaktır.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (6) ADALET Gelişmeler: Türk Borçlar Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu gibi temel kanunlar 12 Eylül 2010 tarihli halk oylamasıyla Anayasanın ilgili hükümlerinde değişiklik Dört yargı paketi yoluyla adalet ve yargı hizmetlerinin etkinleştirilmesi, temel hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi Ceza infaz kurumları ile tutukevleri ve adliye binaları yatırımları Ulusal Yargı Ağı Projesinin (UYAP) donanım ve yazılım altyapısının tamamlanması

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (7) ADALET Temel Amaç: Evrensel hukuk normları, hukuk devleti ve hukukun üstünlüğünün gerekleri doğrultusunda yargılama sürecinin hızlı, adil, etkin, güvenli ve isabetli şekilde işlemesi. Hedefler Koruyucu/önleyici hukuk yaklaşımının yaygınlaştırılması Yargıya ulaşılabilirliğin daha da kolaylaştırılması Hukukun tüm dallarında alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine ağırlık verilmesi

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (8) GÜVENLİK Gelişmeler: Güvenlik hizmetlerini etkinleştirecek yasal ve kurumsal düzenlemeler Güvenlik güçlerinin eğitim ve donanım ihtiyaçlarının karşılanması MOBESE sisteminin yaygınlaştırılması ve Acil Çağrı Merkezleri projesinin başlatılması Modern kriminal laboratuarların kurulması Asayiş hizmetlerinde vatandaş memnuniyeti % 79,4 (TÜİK 2012) Temel Amaç: Toplumsal düzenin korunması ve vatandaşlarımızın kanunlarla güvence altına alınan hak ve özgürlüklerinin tesisine yönelik güvenlik hizmetlerinin daha sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi. Hedefler Güvenlik hizmetlerinin sunumunda, hukukun üstünlüğüne ve insan haklarına saygı ile vatandaş desteği ve katılımı, açıklık ve güven tesisi.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (9) TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER Gelişmeler: Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı getirilmiş, Türkiye İnsan Hakları Kurumu kurulmuş, 2013 yılında kabul edilen 4’üncü yargı reformu paketiyle ifade ve basın özgürlüğü geliştirilmiştir. Temel Amaç: Çoğulcu ve özgürlükçü bir demokrasi anlayışı doğrultusunda, bireylerin ve toplumdaki farklı kesimlerin kendilerini özgürce ifade edebilmeleri, tüm inançlara ve yaşam tarzlarına saygı esastır. Yeni Anayasa Yeni Anayasanın mümkün olan en geniş katılımla hazırlanması, Tüm toplumsal kesimlerin taleplerini yansıtması, Toplum sözleşmesi niteliği taşıması.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (10) SOSYAL KORUMA Gelişmeler: Kriz döneminde dünyada sosyal harcamalar azalırken ülkemiz harcamalarında artış, Yoksullukla mücadelede kurumsal kapasite geliştirme, Krizin yoksulluk ve gelir eşitsizliği üzerindeki olumsuz etkilerinin hafifletilmesi, Gini katsayısında iyileşme (2006: 0,40, 2011: 0,38) Kişi başına günlük harcaması 4,30 doların altında olan nüfusun 2003-2013 döneminde % 30’dan % 2,3’e düşürülmesi.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (11) SOSYAL KORUMA Temel Amaç: Fırsatlara erişimin kolaylaştırılması, Gelir dağılımının iyileştirilmesi, Yoksulluğun azaltılması Hedefler Kişi başına günlük harcaması 4,30 doların altında olan nüfusun sıfıra yaklaştırılması, Gini katsayısının Plan dönemi sonunda 0,36'ya düşürülmesi hedeflenmektedir. Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) modeli uygulanacaktır.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (12) KÜLTÜR VE SANAT Gelişmeler: Yurtiçi ve yurtdışı yazma ve nadir eserlerin dijital ortama aktarılması, Başta vakıf eserleri olmak üzere çok sayıda tarihi eserin restore edilmesi, Dünya kültür mirası listelerinde ülkemize ait varlıkların sayısının artırılması, Kültür ve sanat etkinliklerinin yaygınlaştırılması. Temel Amaç Kültürel zenginlik ve çeşitliliğin korunup geliştirilerek gelecek nesillere aktarılması, Kültür ve sanat faaliyetlerinin yaygınlaştırılması, Milli kültür ve değerler etrafında toplumsal bütünlüğün güçlendirilmesi.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (13) KÜLTÜR VE SANAT Hedefler Kültür endüstrisinin milli gelir, ihracat ve ülke tanıtımına katkısının artırılması, Kentsel dönüşümde kültürel kimliğe ve yapıya uygunluğun gözetilmesi, Türkçe’nin dünyada daha yaygın konuşulan bir dil olmasının desteklenmesi, okuma kültürünün yaygınlaştırılması, Kültürel ve sanatsal faaliyetlerde yerel, özel ve sivil kurumların rolünün artırılması.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (14) İSTİHDAM VE ÇALIŞMA HAYATI Gelişmeler: Türkiye kriz sonrasında OECD ülkeleri arasında işsizliği en çok azaltan ülke, 2007-2012 döneminde yaklaşık 4,4 milyon ilave istihdam, Kayıt dışı istihdamda önemli oranda gerileme. Temel Amaç: Toplumun tüm kesimlerine insana yaraşır iş fırsatlarının sunulduğu, işgücünün niteliğinin yükseltilip etkin kullanıldığı, toplumsal cinsiyet eşitliği ile iş sağlığı ve güvenliği şartlarının iyileştirildiği ve güvenceli esneklik yaklaşımının benimsendiği bir işgücü piyasası

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (15) İSTİHDAM VE ÇALIŞMA HAYATI Hedefler Aktif işgücü programlarının etkinleştirilmesi, İş ve aile yaşamını uyumlaştırılması, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, Sosyal taraflarla diyalog içinde bireysel hesaba dayalı kıdem tazminatı sisteminin oluşturulması, Kayıt dışı istihdamın yüzde 37,5’den yüzde 30’a, Gençlerde işsizlik oranının yüzde 16,5’ten yüzde 13’e indirilmesi.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (16) SOSYAL GÜVENLİK Gelişmeler: Sosyal sigorta kuruluşlarının tek çatı altında toplanması, Norm ve standart birliğinin sağlanmasına yönelik adımlar, Aynı standartlarda sağlık hizmeti sunan zorunlu genel sağlık sigortası sistemi. Temel Amaç: Sosyal güvenlik sistemi nüfusun tamamını kapsayan, adil, kaliteli ve mali açıdan sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulacaktır. Hedefler Sosyal güvenlik bütçeye yükünün GSYH’nın yüzde 4’üne indirilmesi, Kayıt dışılıkla mücadele ederek prim tabanının genişletilmesi, İlaç ve tedavi harcamalarının daha akılcı hale getirilmesi.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (17) NÜFUS DİNAMİKLERİ Gelişmeler: 2012 yıl sonu nüfus 75.627 bin Doğurganlık hızı 2012 yılında 2,08 çocuk, tarihte ilk defa, nüfusun kendini yenileme seviyesi olan 2,1’in altında, 2050 yılından sonra toplam nüfus azalmaya başlayacak, Toplam nüfus içerisinde genç nüfusun payının azalacak, yaşlı nüfusun payı artacak. Temel Amaç ve Hedefler: Genç nüfusun yarattığı demografik fırsat penceresinden azami derecede faydalanılması, Üretken ve dinamik nüfus yapısının korunarak yaşam kalitesinin yükseltilmesi,

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (18) KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM Gelişmeler: Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları, nüfusu 50 bin ve üzerinde olan 243 belediye, 81 il özel idaresi ve 15 KİT’te stratejik plan, performans programları hazırlanarak uygulamaya konulmuş ve sonuçlar faaliyet raporlarıyla izlenmiştir. Temel Amaç: Uygulama etkinliğinin artırılması ve hesap verebilirlik anlayışının, yönetim döngüsünün tüm aşamalarında hayata geçirilmesi.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (19) KAMUDA STRATEJİK YÖNETİM Hedefler: Plan döneminde, Plan-program-bütçe ilişkisinin güçlendirilmesi, Kamuda etkin bir yönetim ve harcama sisteminin kurulması, Kamu idarelerinde orta vadeli ve somut hedeflere dayalı planlama anlayışının geliştirilmesi, Politika önceliklerine dayalı kaynak tahsisi sürecinin ve performansa dayalı bütçe anlayışının güçlendirilmesi, İç kontrol sistemleri ile iç ve dış denetim uygulamalarının etkin bir biçimde hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.

1. Nitelikli İnsan, Güçlü Toplum (20) KAMU HİZMETLERİNDE e-DEVLET UYGULAMALARI Gelişmeler e-Devlet Kapısı, MERNİS, AKS, UYAP, VEDOP, EKAP, MEDULA, e-Okul Projesi gibi birçok e-devlet projesi uygulamaya konulmuştur. İnternet kullananların yüzde 45,1’i e-devlet hizmetlerinden faydalanmıştır (2012) Hedefler, Politikalar e-Devlet yapısı, teknolojideki güncel gelişmeleri de yansıtacak şekilde inşa edilmeye devam edilecektir. Plan döneminde e-Devlet Kapısından sunulan hizmet sayısının 700’den 3.000’e kullanıcı sayısının ise 15 milyondan 30 milyona çıkması hedeflenmektedir.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (1) TEMEL AMAÇ ve HEDEFLER Gelişmiş ülkelere yakınsamayı sürdürerek ülkemizi orta-üst gelir grubundan yüksek gelir grubu ülkeler arasına yükseltmek Cari açığı artırmadan, ülkemizin büyüme performansını daha yüksek, istikrarlı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak Üretim yapısının teknoloji ve katma değer seviyesini yükseltmek Ekonominin rekabet gücünü artırmak

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (2) BÜYÜME STRATEJİSİ İSTİKRARLI ve YÜKSEK BÜYÜME Verimlilik artışı ve sanayileşmenin hızlandırılması yoluyla ihracata dayalı, özel sektör öncülüğünde, rekabetçi üretim yapısının geliştirilmesi   Kurumsal Kalite Fiziki Altyapı Teknoloji ve Yenilik Beşeri Sermaye İşgücü Piyasası Makroekonomik İstikrar

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (3) HEDEFLER: BÜYÜME VE İSTİHDAM Milli Gelir 2006 2012 2018 2014-18 Büyüme Hızı, % 6,9 2,2 5,9 5,5 GSYH, Milyar $ 526 786 1.286 8,6 Kişi Başı Gelir, $ 7.586 10.504 15.996 7,4 * Dönemsel rakamlar yıllık ortalama yüzde artış olarak verilmiştir. İşgücü Piyasası 2006 2012 2018 2014-18 İşsizlik Oranı, % 10,2 9,2 7,2 8,2 İşgücüne Katılma Oranı, % 46,3 50,0 53,8 52,6 İstihdam Oranı, % 41,5 45,4 49,9 48,2

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (4) YURTİÇİ TASARRUFLAR Büyüme için yatırım, yatırım için tasarruf ihtiyacı Yurtiçi tasarrufların artırılması ve üretken alanlara yönlendirilmesi Uygun makroekonomik koşullar Mali piyasa araçları İsrafla etkin mücadele Plan dönemi sonunda yurtiçi tasarruflar / GSYH: % 19

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (5) ÖDEMELER DENGESİ Amaç: Cari açığın büyüme üstünde baskı yaratmayacak seviyelerde tutulması Hedef: Cari açığın tedrici olarak % 5,2’ye indirilmesi İhracatçıların yeni pazarlara erişmesine yönelik mevcut imkânların iyileştirilmesi İthalat bağımlılığını azaltmayı esas alan büyük ölçekli yatırımları ve stratejik sektör boyutlarını içeren yeni teşvik sisteminin etkili olarak hayata geçirilmesi İhracat desteklerinde etkililiğin esas alınması, gelişme potansiyeli olan sektörlere öncelik verilmesi

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (6) ÖDEMELER DENGESİ İhraç ürünlerinde özgün tasarımın özendirilmesi, nitelikli tasarımcı yetiştirilmesi, patent tescili ve uluslararası marka oluşturulması, tanıtım ve pazarlamanın geliştirilmesi Kredi artış hızının kredi türlerinde farklılaşma yapılarak kontrol altında tutulması e-Ticaretin, ihracatın artırılmasında etkili bir araç olarak kullanılması Yerli ve yenilenebilir enerji kaynakları, nükleer enerji ve enerji verimliliğine yönelik politikalara öncelik verilmesi Yerli girdi kullanımının ve yerlileşmenin artırılması

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (7) HEDEFLER: DIŞ TİCARET 2006 2012 2018 2014-18 İhracat, Milyar $ 85,5 152,5 277,2 11,9 İthalat, Milyar $ 139,6 236,5 404,3 9,9 Turizm Gelirleri, Milyar $ 1 17,5 25,7 40,9 7,8 Cari Açık / GSYH, % 6,0 5,2 5,8 DYY, Milyar $ 20,2 12,6 28,3 13,1 Dönemsel rakamlar yıllık ortalama yüzde artış olarak verilmiştir. (1) Ödemeler dengesi tanımlıdır.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (8) ENFLASYON VE PARA POLİTİKASI Son 10 yılda enflasyon hızlı bir şekilde tek haneli seviyelere indirilmiştir. Bu gelişmede, mali disiplin ve bununla uyumlu para ve gelirler politikalarının kararlı şekilde uygulanması etkili olmuştur. Açık enflasyon hedeflemesi rejimine geçilmesi Onuncu Plan: Amaç: Fiyat istikrarını sağlamak ve korumak Enflasyon hedeflemesi rejiminin sürdürülmesi Dalgalı döviz kuru rejiminin sürdürülmesi 2018 yılı TÜFE artışı hedefi: % 4,5

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (9) MALİYE POLİTİKASI Son 10 yılda kamu borç stokunun azaltılması hedefi Mali disiplin  Faiz dışı fazla politikası + yapısal reformlar AB Tanımlı Genel Devlet Borç Stoku / GSYH: 2002: % 74 2012: % 36,1 Onuncu Kalkınma Planı döneminde amaçlar: Ekonomik istikrarı destekleyici olması Yurtiçi tasarruf artışını destekleyici olması Vergi yükünün daha adil hale getirilmesi (verginin tabana yayılması) Kamu kesimi borçlanma gereğinin kontrol altında tutulması

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (10) HEDEFLER: KAMU MALİYESİ (GSYH’ya Oran, %) 2006 2012 2013 2018 Genel Devlet Harcamaları 33,4 38,7 39,7 38,4 Faiz Dışı Harcamalar 27,3 35,2 36,4 36,2 Cari Harcamalar 14,6 17,5 17,8 17,2 Yatırım Harcamaları 3,0 3,5 4,1 Diğer Transfer Harcamaları 9,8 14,2 15,0 14,9 Faiz Harcamaları 6,1 3,3 2,3 Genel Devlet Gelirleri 34,8 37,8 38,3 37,9 Vergi Gelirleri 18,7 20,2 20,9 21,2 Diğer Gelirler 16,1 17,6 17,4 16,7 Genel Devlet Dengesi 1,3 -1,0 -1,4 -0,5 Kamu Kesimi Faiz Dışı Dengesi (Program Tanımlı) 4,8 0,9 0,8 1,0

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (11) YATIRIM POLİTİKALARI Kamu yatırımları  Büyüme, Özel Yatırımlar, İstihdam ve Bölgeler Arası Gelişmişlik Farklarının Azaltılması Altyapı Yatırımları Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Teşvik Sistemi 2018 yılında Sabit Sermaye Yatırımları / GSYH Kamu: % 4,8 Özel: %19,3 Toplam: % 24,1 Önümüzdeki 5 yıllık süreçte 2013 yılı fiyatlarıyla 417 Milyar TL Kamu Yatırımı (2007-2013: 391 Milyar TL) 87,6 Milyar TL KÖİ 1 Yatırımı (2007-2013: 28,5 Milyar Dolar 2 ) (1) Yap-İşlet Devret ve Yap-Kirala modellerini kapsamaktadır. (2) Yetki verilen 46 projenin toplam yatırım tutarı .

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (12) Toplam Kamu Sabit Sermaye Yatırımlarında Gelişmeler ve Hedefler1 (2013 Yılı fiyatlarıyla) SEKTÖRLER 9. Plan Dönemi (Gerçekleşme) (2007-2013)2 10. Plan Dönemi (2014-2018) Milyon TL % Pay Tarım 39.947 10,2 50.087 12,0 Madencilik 8.483 2,2 12.522 3,0 İmalat 3.809 1,0 3.757 0,9 Enerji 28.655 7,3 15.026 3,6 Ulaştırma 146.123 37,4 141.914 34,0 Turizm 2.087 0,5 2.504 0,6 Konut 6.409 1,6 4.174 Eğitim 47.886 12,3 66.783 16,0 Sağlık 21.887 5,6 21.287 5,1 Adalet 5.072 1,3 6.261 1,5 Güvenlik 3.894 4.591 1,1 İçmesuyu 25.847 6,6 29.218 7,0 Kanalizasyon 21.746 24.209 5,8 Teknolojik Araştırma 6.889 1,8 10.435 2,5 Diğer 21.951 24.626 5,9 TOPLAM 390.684 100,0 417.393 (1)Mahalli idare yatırımları ve yatırım işçiliği tutarları dahildir. (2)2013 yılı gerçekleşmesi tahminidir.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (13) KAMU YATIRIM ÖNCELİKLERİ Kamu ve özel kesim yatırımları birbirlerini tamamlayacak şekilde bütüncül bir bakış açısıyla ele alınacaktır. Kamu yatırımları, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyecek ekonomik ve sosyal altyapı alanlarında yoğunlaştırılacaktır. Eğitim, sağlık, kentsel altyapı, bilim-teknoloji, ulaştırma ve sulama sektörlerine öncelik verilecektir. Kamu yatırımları, bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmayı ve bölgesel gelişme potansiyelini değerlendirmeyi hedefleyen alanlara yönlendirilmeye devam edilecektir. KÖİ uygulamalarına ilişkin strateji belgesi hazırlanacak, KÖİ mevzuatı çerçeve bir kanun ile tek çatı altında toplanacaktır.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (14) BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK Gelişmeler Ar-Ge kaynakları, bilim insanı sayısı, özel sektör Ar-Ge faaliyetleri, harcaması ve araştırmacı istihdamında artış, Kamu, Özel ve Üniversite araştırma altyapılarının yaygınlaştırılması. Hedefler, Politikalar Ar-Ge harcamalarının milli gelire oranının yüzde 1,8’e çıkarılması, Araştırma altyapılarının özel sektörle yakın işbirliği içinde çalıştırılması, Rekabetçi ve yüksek katma değerli yeni sektörler, ürün ve markalar için Ar-Ge ve yenilik programları, Araştırmacı sayısının nitelik ve nicelik olarak geliştirilmesi, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin etkinleştirilmesi. Kamu alımlarının Ar-Ge yi teşvik edecek şekilde düzenlenmesi.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (15) İMALAT SANAYİİNDE DÖNÜŞÜM Gelişmeler Rekabet gücü, ihracat, verimlilik, sektörel dönüşüm, markalaşma ve yenilik alanlarında ilerleme sağlanmıştır. 2002-2012 döneminde imalat sanayii katma değeri yıllık ortalama yüzde 5,6 oranında büyümüş, ihracat 33,7 milyar dolardan 143,2 milyar dolara çıkmıştır. Orta teknoloji sektörlerinin ihracat içindeki payı yüzde 47,1’den yüzde 66,3’e çıkmıştır. Hedefler, Politikalar İmalat sanayiinde; (i) yenilikçilik ve firma becerileri, (ii) bölgelerimizin üretime etkili katılımı, (iii) sektörler arası entegrasyon, (iv) yeşil teknoloji ve yeşil üretim ile (v) dış pazar çeşitliliği dönüşümün odaklarıdır. İmalat sanayii ihracatını 257 milyar dolara yükseltmeyi, ihracat içerisinde ortanın üstü ve yüksek teknoloji sektörlerinin payını artırmayı ve genel olarak üretimde katma değeri yükseltmeyi hedeflemekteyiz.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (16) GİRİŞİMCİLİK VE KOBİ’LER Gelişmeler Girişimcilere ve KOBİ’lere yönelik vergi, kredi, Ar-Ge ve proje destekleri, Girişimcilik destekleri, endüstri bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, OSB ve KSS yapımı, ihracata yönelik destekler, Son 10 yılda 83 adet OSB, 99 adet KSS, 45 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi ve 3 adet Endüstri Bölgesi kurulmuştur. Hedefler, Politikalar KOBİ’lerin büyümesi, yenilik kapasitelerinin geliştirilmesi, verimliliklerinin artırılması, daha rekabetçi ve ihracatçı yapıya kavuşmaları Girişimciliğin, esnaf ve sanatkârlar ile kooperatifçiliğin geliştirilmesi Yeni girişim ve KOBİ’lerin finansmana erişimlerinin kolaylaştırılması KOBİ’lerin Ar-Ge, yenilik ve ihracat kapasitelerinin geliştirilmesi

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (17) BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ Gelişmeler Genişbant internet abone sayısı: 18 bin seviyelerinden 20 milyonun üzerine çıkmıştır (2003-2012) İnternetten gerçekleşen kartlı ödemeler tutarı: 2,4 milyar TL’den (2006) 30,7 milyar TL’ye (2012) çıkmıştır. Hedefler, Politikalar Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaştırılması, bu alanda yerli katma değerin yükseltilmesi ve bilgi tabanlı ekonomiye dönüşümün sağlanması amaçlanmaktadır.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (18) TARIM VE GIDA Gelişmeler Ülkemizde yaşanan kuraklık yanında dünya gıda piyasalarındaki sürekli ve hızlı değişimler ile fiyat artışları, ülkemizde gıda ithalatı artışına sebep olurken tarımsal üretime dönük yatırım ile istihdama olumlu katkıda bulunmuştur. Tarımsal desteklemeler miktar ve çeşit olarak artırılmış, et ve et ürünleri piyasasında istikrarın temini için tedbirler alınmış, bölgesel hayvancılık projeleri uygulamaya konulmuştur.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (19) TARIM VE GIDA Hedefler Toplulaştırılan arazinin yaklaşık ikiye katlayarak 8 milyon hektara çıkarılması İşletmeye açılan sulama alanının 2,9 milyon hektardan 3,8 milyon hektara çıkarılması Ağaçlandırılan toplam arazi miktarının 3 milyon hektardan 3,7 milyon hektara çıkarılması Politikalar Tüketici odaklı ve bilgiye dayalı üretim modellerine geçilmesi, Tarım arazilerinde çok parçalılığın önlenmesi ve işletme ölçeklerinin büyütülmesi Su başta olmak üzere doğal kaynakların verimli kullanımı Kaliteli, güvenilir ve özgün ürünlerin üretilmesi Ürün pazarlama imkanlarının geliştirilmesi Tarım ve gıda işletmelerinin modernizasyonu ve üretimde kayıt dışılığın azaltılması

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (20) ENERJİ Gelişmeler 2002-2012 döneminde birincil enerji talebi yaklaşık yüzde 50, elektrik talebi yüzde 87 oranında artmıştır. Doğal gazın ulaştığı il merkezi sayısı 72’ye yükselmiş, petrol ve doğal gaz aramaları için ayrılan kaynaklar önemli oranlarda artırılmıştır. Elektrikte yaklaşık 20.000 MW’lık yeni kapasite özel sektör eliyle hayata geçirilmiştir. Akkuyu’da bir nükleer santral yapılması için Rusya Federasyonu ile, Sinop’ta ikinci bir nükleer santral kurulması için de Japonya ile anlaşma imzalanmıştır. Enerji verimliliğinin artırılması ve yenilenebilir enerjinin teşviki için yasa ve yönetmelikler çıkarılmış, çeşitli programlar başlatılmıştır.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (21) ENERJİ Hedefler, Politikalar Plan döneminde enerji güvenliği gözetilerek dışa bağımlılık azaltılacaktır. Elektrikte kurulu gücün 58 bin MW'dan 78 bin MW'a çıkarılması hedeflenmektedir. Türkiye’nin jeostratejik konumu etkin bir biçimde kullanılarak enerjide transit ve terminal bir ülke haline gelinmesi hedeflenmektedir. Enerji talebi karşılanırken çevreye zararın en az düzeyde tutulması, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının en üst düzeyde değerlendirilmesi ve enerjinin üretimden tüketime kadar her safhada verimli kullanılması sağlanacaktır.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (22) MADENCİLİK Gelişmeler Madencilik sektörümüzün ihracatı son 10 yılda 382 milyon dolardan 3,2 milyar dolara yükselmiştir. 2002-2013 yılları arasında petrol, doğal gaz, maden ve jeotermal kaynak aramalarına ayrılan yatırım ödenekleri önemli oranda artırılmıştır. Hedefler, Politikalar Madencilikte aramaları yoğunlaştıracağız. Bu çerçevede, sondaj metrajını 1,3 milyon metreden 3 milyon metreye yükseltmeyi hedefliyoruz.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (23) LOJİSTİK VE ULAŞTIRMA Gelişmeler Türkiye Lojistik Performans Endeksine göre 155 ülke arasında 2007 yılında 34’üncü sıradayken 2012 yılında 27’nci sıraya yükselmiştir. Kamu tarafından yapımı devam eden 19 adet lojistik merkezden 3’ü işletmeye açılmıştır. Bölünmüş yol ağı uzunluğu otoyollar dâhil 22.253 km’ye ulaşmıştır. Ankara-Eskişehir, Ankara-Konya ve Eskişehir–Konya yüksek hızlı tren hatları işletmeye alınmış, Çandarlı Limanının yapımına başlanmıştır. Havayolu taşımacılığında toplam yolcu trafiği 131 milyona, aktif hava meydanı sayısı ise 49’a yükselmiştir. Kamu-özel işbirliği modeli, havalimanlarının yanında otoyol, tünel ve köprü yapımlarında da uygulanmaya başlanmıştır. Posta hizmetleri ile demiryolu ulaştırmasında serbestleştirmeye dönük hukuki düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (24) LOJİSTİK VE ULAŞTIRMA Hedefler, Politikalar Türkiye’nin lojistikte bölgesel bir üs olması ve lojistik maliyetin düşürülmesi amaçlanmaktadır. Büyük ölçekte liman kapasiteleri hayata geçirilecek, limanların demiryolu ve karayolu bağlantıları tamamlanacaktır. Havayolu sektöründe İstanbul’un uluslararası bir aktarma ve bakım-onarım merkezi olması desteklenecektir. Bölünmüş yol ağı otoyol dahil yaklaşık 30 bin km’ye ve BSK’lı yol ağı ise 40 bin km’ye çıkarılacaktır. İşletmeye açılacak hızlı tren hatları yanında sinyalizasyon ve elektrifikasyon yatırımları hızlandırılacaktır.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (25) HİZMETLER Hizmetler sektöründe katma değeri yüksek alanların payının artırılması, bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımının yaygınlaştırılması, hizmet ihracatının artırılması ve çeşitlendirilmesi amaçlanmaktadır. Ticaret faaliyetlerinde verimliliğin ve hizmet kalitesinin artırılması, rekabetin ve tüketicinin korunması ile ticarette farklı kesimler arasında dengeli gelişmeyi sağlayan bir ortamın tesis edilmesi sağlanacaktır. Turizmde daha üst gelir grubuna hitap edecek şekilde turizm ürün ve hizmetlerinin çeşitlendirilmesine ve sağlık turizmi başta olmak üzere alternatif turizm türlerinin gelişimine önem verilecektir.

2. Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Yüksek Büyüme (26) HİZMETLER Turizmde yabancı ziyaretçi sayısının 31,8 milyon kişiden 42 milyon kişiye ulaştırılması, turizm gelirinin ise 29,4 milyar dolardan 45 milyar dolara çıkarılması hedeflenmektedir. İnşaat sektörünün üretim ve hizmet kalitesinin uluslararası standartlara ulaştırılması ve sektörde teknik müşavirlik hizmetlerinin etkinleştirilmesi önceliklidir. Yurt dışı müteahhitlik sektöründe dünyanın en büyük 225 müteahhitlik firması listesinde Türkiye 33 firmayla ikinci sırada yer almıştır. Müteahhitlik hizmetlerinin yurtdışı taahhüt tutarının yıllık 30 milyar dolardan 50 milyar dolara çıkarılması hedeflenmektedir.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (1) BÖLGESEL GELİŞME VE BÖLGESEL REKABET EDEBİLİRLİK Gelişmeler: Bölgesel Gelişme Yüksek Kurulu / Bölgesel Gelişme Komitesi Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi Mekânsal gelişme ve sosyo-ekonomik politikalar arasında uyumu güçlendirmek, alt ölçekli plan ve stratejilere genel çerçeve oluşturmak Kalkınma Ajansları (2008-2013 dönemi) Tüm bölgelerde bölge planları / stratejiler Mali ve teknik destek programları Proje başvuru sayısı / desteklenen proje : 34.000 / 8.400 Projelere yapılan kaynak tahsisi : 1,6 milyar TL Eş finansman dahil projelerin toplam bütçesi : 3 milyar TL 81 İlde yatırım destek ofisleri

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (2) BÖLGESEL GELİŞME VE BÖLGESEL REKABET EDEBİLİRLİK Gelişmeler: GAP Eylem Planı (2008-2012) Toplam harcama : 14,7 milyar TL Hizmete alınan ana kanal : 610 km Toplulaştırma çalışmaları : 1,1 milyon hektar alan Eylem Planının 2014-2018 dönemini içerecek şekilde yenilenmesi çalışmaları devam etmektedir. Yeni Bölge Kalkınma İdareleri (DAP, KOP ve DOKAP BKİ) Kurumsallaşma çalışmaları ve eylem planı hazırlıkları yürütülmektedir.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (3) BÖLGESEL GELİŞME VE BÖLGESEL REKABET EDEBİLİRLİK Gelişmeler: Yatırım teşvik sistemi: bölgesel boyutun güçlendirilmesi Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı (2008-2012) Aktarılan kaynak 215 milyon TL KÖYDES Kaynak tahsisi (2005-2013) : 8,5 milyar TL İnşa edilen köy yolu : 181.500 km Onarılan köy yolu : 32.000 km Kilit parke döşemesi : 2.600 km İçme suyu alan yerleşim birimi sayısı : 47.461 Asfalt-beton yol oranı yüzde 33’ten yüzde 45’e ulaşmıştır. Suyu yeterli ünite oranı ise yüzde 81’den yüzde 91’e yükselmiştir. Katılım Öncesi Mali İşbirliği Aracı (IPA)

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (4) BÖLGESEL GELİŞME VE BÖLGESEL REKABET EDEBİLİRLİK Hedefler: Yeni bölgesel gelişme yaklaşımı Bölgesel farkların azaltılması Tüm bölgelerin potansiyellerinin değerlendirilmesi, rekabet gücünün desteklenmesi ve kalkınmaya katkısının güçlendirilmesi Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi çerçevesinde tüm bölgelerde kalkınma stratejileri geliştirilip uygulanmasına devam edilecektir. Bölgesel niteliklere göre farklılaşan, çeşitlenen politikalar oluşturulacaktır. Metropollerimizin Ar-Ge kapasiteleri ile yeniliğe dayalı yüksek teknolojili ürün ve nitelikli hizmet üretme, kaliteli yaşam ve çalışma imkânları sunma kabiliyetleri artırılacaktır.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (5) BÖLGESEL GELİŞME VE BÖLGESEL REKABET EDEBİLİRLİK Hedefler: Anadolu’daki endüstriyel merkezlerimizin yenilik, üretim ve ihracat kapasiteleri geliştirilecektir. Orta gelirli bölgelerde üretim yapısının dönüşümü, sektörel çeşitliliğin artırılması, girişimciliğin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Düşük gelirli bölgelerde ekonomik faaliyet kolları çeşitlendirilecek, KOBİ ve mikro işletmeler geliştirilecek, tarımsal verimlilik artırılacak, beşeri ve sosyal sermaye güçlendirilecektir. Düşük gelirli bölgelerin ulusal pazarla ve diğer bölgelerle bütünleşme düzeyi yükseltilecek; eğitim, sağlık, iletişim ve yerel yönetim hizmetlerinin kalitesi ve erişilebilirliği artırılacaktır. Bölgesel büyüme odaklarının geliştirilmesine devam edilecektir.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (6) MEKANSAL GELİŞME VE PLANLAMA Gelişmeler: Şehirleşme oranı 2012: % 72,3 2018: % 76,4 Sosyal uyum, şehir bütünlüğü ve estetiği ile kentlilik kültürü açısından çok boyutlu bir politika yaklaşımı İmar planlama sisteminin yapısal ve işlevsel iyileştirilmesi Gayrimenkul talebinin, özellikle metropol alanlarda, uluslararası düzeye taşınması

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (7) MEKANSAL GELİŞME VE PLANLAMA Hedefler: Üst standartlarda yaşanabilir mekanlar elde edilecektir. Mekânsal planlama sistemi merkezin düzenleyici ve denetleyici rol üstlenecek, planlama ve uygulama ise yerinde gerçekleştirilecektir. Fırsat eşitliğini ve hakkaniyeti gözeten mekânsal planlama ve kentsel tasarım uygulamaları hayata geçirilecektir. İmar planları ve revizyonlarıyla ortaya çıkan değer artışları temel sosyal altyapı ve ortak kullanım alanları oluşturması amacıyla kullanılacaktır.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (8) KENTSEL DÖNÜŞÜM VE KONUT Gelişmeler: Şehirlerde yapıların ve alanların dönüşüm ihtiyacı artmıştır. 2013 yılı Mayıs ayı itibarıyla 19 ilde 46 farklı alanda 97.300 adet yapıyı içeren ve yaklaşık 610.000 kişinin yaşadığı 3.876 hektar alan dönüşüm alanı olarak ilan edilmiştir. Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde konut ihtiyacının yaklaşık 3,5 milyon olacağı tahmin edilmiştir. Dönem sonu itibarıyla yapı kullanma izni alan konut sayısının 3,2 milyona ulaşması beklenmektedir. Konut açığı, plan döneminde önemli oranda azaltılmıştır.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (9) KENTSEL DÖNÜŞÜM VE KONUT Hedefler: Büyüme ve kalkınmaya katkı sağlayan, mekân ve yaşam kalitesini yaygın şekilde artıran dönüşüm projelerine öncelik verilecektir. Kentsel dönüşüm projeleri sosyal bütünleşmeyi destekleyen bir yaklaşımla gerçekleştirilecektir. Kentsel dönüşüm projelerinde yenilikçi ve katma değer yaratan sektörleri, yaratıcı endüstriler ile yüksek teknolojili ve çevreye duyarlı üretimi destekleyen uygulamalara öncelik verilecektir. Dar gelirliler başta olmak üzere, barınma sorununa sağlıklı ve alternatif çözümler geliştirilecektir.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (10) KENTSEL ALTYAPI Gelişmeler: Belediyeli nüfusta altyapıya erişim İçme suyu hizmeti: %99 Kanalizasyon şebekesi: %88 Atıksu arıtma: %62 Düzenli depolama: %60 İstanbul, Adana, Antalya, Bursa, Gaziantep, İzmir, Kayseri ve Samsun’da raylı sistem projeleri (Toplam uzunluk 477 km, 2013) Hedefler Sağlıklı ve güvenilir içme-kullanma suyuna erişim; atıkların etkin yönetimi, Atıksu hizmeti verilen belediye nüfusu % 80, Düzenli depolamadan yararlanan belediye nüfusu %85 Trafik sıkışıklığını azaltan, yakıt verimliliği yüksek, güvenli, çevre dostu ve sürdürülebilir ulaşım altyapısı

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (11) KENTSEL ALTYAPI SU VE KANALİZASYON ALTYAPI PROGRAMI (SUKAP) Amaç: Belediyelerin acil nitelikli olan içme suyu ve kanalizasyon projelerinin hayata geçirilerek insan ve çevre sağlığını tehdit eden sorunların çözülmesi Kapsam: Nüfusu 25.000 ve altı belediyelere %50 hibe + %50 İLBANK koşullarında kredi Nüfusu 25.000 üstünde olan belediyelere İLBANK kredisi 16 Büyükşehir Belediyesi dışında kalan 28,5 milyon belediyeli nüfus programdan faydalanabilmekte Program kapsamında toplam maliyeti 7,5 milyar TL olan 2.392 proje 2011-2013 döneminde toplam 1,4 milyar TL kaynak tahsisi

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (12) ÇEVRE VE AFET YÖNETİMİ Gelişmeler: Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda çevre sorunlarına duyarlı politika ve stratejiler uygulanarak, Kurumsal ve teknik yapı, mevzuat ve standartlar iyileştirilmiş, Çevrenin kirliliği azaltılmış, kalitesi iyileştirilmiş, Kaynakların sürdürülebilir kullanımı konusunda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Korunan alanların oranı artırılmıştır. (2006: %4,99, 2012: % 7,24). Yerel yönetim sayıları azaltılmış, genel bütçe vergi payları artmıştır. AFAD ve Afet ve Acil Durum Müdürlükleri oluşturulmuştur. 2012 yılında Afet Sigortaları Kanunu çıkarılmıştır. Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı ile Ulusal Afet ve Acil Durum Müdahale Planı hazırlanmıştır.

3. Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre (13) ÇEVRE VE AFET YÖNETİMİ Hedefler: Toplumun çevre bilincinin artırılması ile çevrenin korunması ve kalitesinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Onuncu Kalkınma Planı döneminde Çevre yönetimi güçlendirilecek, Çevre dostu uygulamalar desteklenecek, Doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir kullanımı sağlanacak, İklim değişikliği ile mücadele ve uyum çalışmaları sürdürülecektir. Bilinç düzeyi ve yerleşimlerin afetlere karşı dayanıklılığı artırılacaktır. İmar planlaması süreçlerinde afet riskleri dikkate alınacaktır. Kritik önemdeki altyapıların güçlendirilmesine öncelik verilecektir. Afet bilgi yönetim sistemi kurulacaktır.

4. Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği Ülkemizin ikili, bölgesel ve çok taraflı zeminlerde etkinliği artırılmıştır. Dış ekonomik ilişkilerimiz çeşitlendirilmiştir. Yakın coğrafyamız ile birlikte kalkınma perspektifi dış politikanın merkezine alınmıştır. Son on yılda komşu ülkeler ve bölge ülkeleriyle ticarette önemli ölçüde artış sağlanmıştır. Onuncu Plan döneminde dönüşüm sürecindeki bölge ülkeleri başta olmak üzere yakın işbirliği içinde olduğumuz ülkelerin kalkınma çabalarına destek verilecektir.

B) ÖNCELİKLİ DÖNÜŞÜM PROGRAMLARI 25 adet program Öncelikli alanlarda Temel yapısal sorunlara çözüm olabilecek Dönüşüm sürecine katkıda bulunabilecek Kurumlar arası koordinasyon ve sorumluluk gerektiren Sektörel ve sektörler arası bir yaklaşımla Birden çok alanı kesen Hedefleri belirgin Planın kabulünü müteakip, mali boyutu ve tedbirlerini içeren YPK Kararıyla uygulamaya geçirilecek.

Öncelikli Dönüşüm Programları Üretimde Verimliliğin Artırılması, Tarımda Su Kullanımının Etkinleştirilmesi, İthalat Olan Bağımlılığın Azaltılması, Yurtiçi Tasarrufların Artırılması ve İsrafın Önlenmesi, Sağlık Endüstrilerinde Yapısal Dönüşüm, İstanbul Uluslararası Finans Merkezi, Sağlık Turizminin Geliştirilmesi, Kamu Harcamalarının Rasyonelleştirilmesi, Taşımacılıktan Lojistiğe Dönüşüm, Temel ve Mesleki Becerileri Geliştirme, Kamu Gelirlerinin Kalitesinin Artırılması, Nitelikli İnsan Gücü İçin Çekim Merkezi, İş ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi, Sağlıklı Yaşam ve Hareketlilik, İşgücü Piyasasının Etkinleştirilmesi, Ailenin ve Dinamik Nüfus Yapısının Korunması, Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması, İstatistiki Bilgi Altyapısını Geliştirme, Yerelde Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi, Öncelikli Teknoloji Alanlarında Ticarileştirme, Rekabetçiliği ve Sosyal Uyumu Geliştiren Kentsel Dönüşüm, Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji Geliştirme ve Yerli Üretim, Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği Altyapısının Geliştirilmesi, Yerli Kaynaklara Dayalı Enerji Üretimi, Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi,

İzleme ve Değerlendirme Orta vadeli programlar, yıllık programlar, stratejik planlar, bölgesel gelişme ve sektör stratejileri, Kalkınma Planı esas alınarak hazırlanacaktır. Öncelikli dönüşüm programları hazırlanacak eylem planı çerçevesinde hayata geçirilecektir. Yıllık programlarda, eylem planlarından ilgili yılda uygulamaya geçirilecek tedbirlere yer verilecektir. Kalkınma Planı İzleme ve Yönlendirme Komitesi. Her yıl Bakanlar Kuruluna bir rapor sunumu.

Arz ederiz.