Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sosyo-Ekonomik Durumları ve Sosyal Güvenliği Oğuz KARADENİZ Pamukkale Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü oguzk@pau.edu.tr

Sunum Planı Çalışmanın Yöntemi Tarımda Mevsimlik Çalışan Tarım İşçilerinin Sosyo-Ekonomik Özellikleri Tarımda Mevsimlik Çalışan Tarım İşçilerinin Sosyal Güvenliği

Çalışmanın Yöntemi TÜİK Hane Halkı Bütçe Anketi ham verileri (2010) yararlanılarak tarımda mevsimlik çalışan tarım işçilerinin sosyo-ekonomik özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır İkinci kısımda ise sosyal güvenlik mevzuatının tarım işçilerini hangi ölçüde kapsadığı tartışılmıştır.

Yevmiyeli, Gündelik Mevsimlik Çalışan İşveren Kendi Hesabına çalışan İstihdam Şekli Ücretli Çalışan Yevmiyeli, Gündelik Mevsimlik Çalışan İşveren Kendi Hesabına çalışan Ücretsiz Aile İşçisi

Tarımda Çalışanların İşteki Duruma Göre Dağılımı

Yaşa Göre Dağılım (%)

Eğitim Durumu

Sosyal Güvenlik Kurumuna Kayıtlılık Durumları

Sağlık Güvencesi

Gelir Gruplarına Göre Dağılımı

Gelir Medyan Gelir ( transfer gelirleri dahil)=2649 TL

Tarımda Çalışanların Sosyal Güvenliği Kamuda ücretli, süreksiz çalışan Tarımda Kendi Hesabına Çalışan (Aylık Geliri 20 günlük asgari ücretin üzerinde Özel sekterde ücretli ve sürekli çalışan Özel sektörde yevmiyeli, süreksiz tarım işçisi SGK İsteğe Bağlı SGK Zorunlu SGK Zorunlu

Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılığı (Ek Madde 5) “4 üncü madde ile isteğe bağlı sigortalılık hükümleri ve 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamında sigortalı olmayan, kendi sigortalılıklarından dolayı bu kanunlara göre gelir veya aylık almayan ve 18 yaşını doldurmuş olanlardan; tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, örneği Kurumca hazırlanan ve Kurumca belirlenen ilgili muhtarlık, birlik, kuruluş, il veya ilçe tarım müdürlükleri tarafından usulüne uygun olarak düzenlenip onaylanmış belgeleri ile talepte bulundukları tarihten itibaren sigortalı sayılırlar.” “Bu madde kapsamındaki sigortalılık; 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi dâhil olmak üzere 4 üncü maddeye istinaden sigortalı olarak çalışmaya başlayanların çalışmaya başladıkları tarihten, sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunanların talep tarihinden, prim borcu bulunanlardan talepte bulunanların primi ödenmiş son günden, gelir ya da aylık talebinde bulunanların aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden ve ölen sigortalının ölüm tarihinden itibaren sona erer.”

Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılığı (Ek Madde 5) Bu madde kapsamındaki sigortalıların 4 üncü madde kapsamında çalışmaları halinde, bu madde kapsamındaki sigortalılıkları sona erer. 4 üncü madde kapsamındaki çalışmanın sona ermesi halinde, bu madde kapsamındaki çalışmasının devam etmesi kaydıyla çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren bu madde kapsamındaki sigortalılıkları kendiliğinden başlar. Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bunlar hakkında bu Kanunun kısa vadeli sigorta kolları bakımından yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, uzun vadeli sigorta kolları yönünden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Bu madde hükümlerine tabi sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmeleri için iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olmaları ve sigortalılıklarının sona ermemiş olması, bu Kanuna göre iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri ya da malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartı aranır. İş kazası ve meslek hastalığı halinde durum, kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma da en geç üç iş günü içinde bildirilir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar Mevsimlik tarım işçileri zorunlu sigortalı değiller Yoksullar ve prim ödeme güçleri yok. Primler çok yüksek (2013 itibariyle aylık =208,7 TL) Primler ile gelirin elde edilme zamanlı eş zamanlı değil

Mevsimlik Tarım İşçileri ve Sosyal Koruma Sistemi İş Kanunu, İş Sağlığı ve Güvenliği ve Borçlar Kanunu 51 ve üstündeki işçi çalıştıran işyerleri İş Kanunu’na tabi 50 ve altında işçi çalıştıran işyerleri açısından Borçlar Kanunu İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na tabi Genel Sağlık Sigortası Kişi başı gelir asgari ücretin üçte birinden az olanlar devlet tarafından Üstünde olanlar kendileri tarafından) Sosyal Sigortalar Kamuda ücretle (tüm sigorta kolları) Özel sektörde sürekli ve ücretli (tüm sigorta kolları) İsteğe bağlı sigorta (iş kazası ve meslek hastalığı, malullük, yaşlılık ölüm)

Konu ile ilgili yayınlar KARADENİZ, Oğuz, (2011) Türkiye'de Atipik Çalışan Kadınlar ve Yaygın Sosyal Güvencesizlik, Çalışma ve Toplum Dergisi, 2011/2, ss.84-127 KARADENİZ, Oğuz, (2007) “Social Security of Causal Agriculture Workers in Turkey”, 5th International Research Conference on Social Security, Warsaw, 5-7 March 2007, "Social security and the labour market: A mismatch?" International Social Security Association, Research Programme, http://www.issa.int/pdf/warsaw07/2karadeniz.pdf KARADENİZ, Oğuz (2006), “Türkiye’de Çiftçilerin Sosyal Güvenliği ve Sosyal Güvenlik Reformunun Çiftçiler Üzerine Olası Etkileri", Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 4, ss.90-127,