KATILIM ÖNCESİ YARDIM ARACI KIRSAL KALKINMA (IPARD) PROGRAMI (2007-2013) IPARD Programı Tanıtım/Danışmanlık Hizmetlerinde Sivil Toplum ve Üretici Örgütlerinin Rolü’ GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TarIm Reformu Genel Müdürlüğü KIRSAL KALKINMA PROGRAMI YÖNETİM OTORİTESİ Ankara

TARIM insanlar için güvenli gıda ve dengeli beslenme, çevre ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilir ekonomik kalkınma sağlayan önemli bir sektördür.

Tarım Politikasının Amaçları Tarımsal üretimin iç ve dış talebe uygun bir şekilde geliştirilmesi, Doğal ve biyolojik kaynakların korunması ve geliştirilmesi, Verimliliğin artırılması, Gıda güvenliği ve gıda güvenilirliğinin güçlendirilmesi, Üretici örgütlerinin geliştirilmesi, Tarımsal piyasaların güçlendirilmesi, Kırsal kalkınmanın sağlanması suretiyle tarım sektöründeki refah düzeyinin yükseltilmesidir.

Neden Türkiye’de Tarım? Nüfusun büyük bir bölümünün geçimini tarımsal faaliyetlerden sağlaması, İhracatta tarımın önemli bir pay sahibi olması, Endüstri tesislerinin büyük bir bölümünün hammadde olarak tarımsal maddeleri kullanması.

Türkiye’de Tarım Sektörü-1 Türkiye’deki; Tarımsal arazi büyüklüğü: 24.4 milyon ha Çayır ve mera büyüklüğü: 14.6 milyon ha Orman alanı: 21.5 milyon ha Tarımsal işletmelerin sayısı: 3 milyon İşletme başına ortalama büyüklük: 6 ha.

Türkiye’de Tarım Sektörü-2 Türkiye 1.525 ürün ile 184 ülkeye 15,3 Milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmiştir. Bugün itibariyle 72,5 milyon olan Türkiye nüfusunun yaklaşık %25’i geçimini tarımdan sağlamaktadır. Milli gelir içerisinde tarımın aldığı pay %7,8’dir.

Türkiye’de Tarım Sektörü-3 Türkiye tarımında temel destekleme araçları; Doğrudan gelir desteği, Fark ödeme uygulaması, Hayvancılık destekleri, Kırsal kalkınma destekleri, Telafi edici ödemeler (alternatif ürün programı), Ürün sigortası ödemeleri, Çevre amaçlı tarımsal alanların korunması (ÇATAK) program desteği ve diğer desteklerden oluşmaktadır.

Türkiye’de Tarım Sektörü-4 2011 yılında; 106 milyon ton tarla ürünü, 35 milyon ton hububat, 1.1 milyon ton baklagil, 23.5 milyon ton endüstriyel bitki, 4.1 milyon ton yağlı tohum üretilmiştir.

Türkiye’de Tarım Sektörü-5 Önemli ihracat ürünleri: fındık, incir, üzüm, kayısı, zeytinyağı, tütün, portakal (greyfurt, limon vb.), mercimek, nohut ve sebze- meyveler. Önemli ithalat ürünleri: yağlı tohum, bitkisel yağ, yağlı tohum küspesi ve pamuk.

Türkiye’de Tarım Sektörü-6 DÜNYA İHRACATINDA TÜRK ÜRÜNLERİNİN YERİ 1. sıra Kuru kayısı, incir, fındık (iç), kuru üzüm, ayva, buğday unu, İlk 5 Makarna, haşhaş, kayısı, kiraz, nohut, greyfurt, limon, mandalina, domates, İlk 10 Hıyar, zeytinyağı, tütün, yumurta, fındık (kabuklu), kestane, biber, üzüm, şeftali ve nektarin, patlıcan, pırasa, portakal, antepfıstığı, çilek.

Türkiye’de Hayvancılık-1 Kırmızı Et Üretimi 2002 yılında 421 Bin ton iken, 2010 yılında 781 Bin tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 86. Beyaz Et Üretimi 2002 yılında 726 Bin ton iken, 2010 yılında 1 Milyon 456 Bin tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 101. Süt Üretimi 2002 yılında 8,4 Milyon ton iken, 2010 yılında 13,6 Milyon tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 62. Su Ürünleri Yetiştiricilik Üretimi 2002 yılında 61 Bin ton iken, 2010 yılında 167 Bin tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 173.

Türkiye’de Hayvancılık-2 Destekler içinde hayvancılığın payı %4’ten 2011 yılında %26’ya çıkarılmıştır. 2003-2011 döneminde hayvancılığa toplam 7,3 Milyar TL destek verilmiştir. Hayvancılıkta faizsiz finansman dönemi başlatılmıştır. Kredi faizleri sıfırlanmıştır. Bu kapsamda, 2010 ve 2011 yıllarında toplam 6,2 Milyar TL faizsiz kredi kullandırılmıştır. GAP ve DAP kapsamında yer alan illerde 50 baş ve üzeri hayvancılık yatırımlarının desteklenmesine başlanmıştır (2010).

Türkiye’de Hayvancılık-3 Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde faizsiz, 7 yıl vadeli kredi uygulaması başlatılmıştır (2010). Büyükbaş hayvan besiciliğinde faizsiz, 2 yıl vadeli kredi uygulaması başlatılmıştır (2010). Damızlık süt sığırcılığı, büyükbaş hayvan yetiştiriciliği, küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine % 60 indirimli faiz uygulaması başlatılmıştır (2006). Büyükbaş besi hayvancılığında faizsiz işletme kredisi, büyükbaş besi, süt ve küçükbaş hayvancılık yatırımlarında % 50-60 oranlarında indirimli faizli kredi uygulaması başlatılmıştır (2010).

Türkiye’de Hayvancılık-4 Küçükbaş hayvancılığına destek verilmiştir (2006). Damızlık düve yetiştiriciliğine % 60 indirimli faiz uygulaması başlatılmıştır (2008). Anaç sığır ve manda desteklemesi uygulaması başlatılmıştır (2008). Hayvan başına destekleme ödemesi başlatılmıştır (2008).

Türkiye’de Hayvancılık-5 Hayvancılığın geliştirilmesine paralel olarak uygulanan suni tohumlama çalışmaları hız kazanmıştır. 2002 yılında 624 bin olan suni tohumlama sayısı, 2011 yılında 3.2 milyona ulaşmıştır. Son 5 yılda ortalama yıllık 2.5 milyonun üzerinde suni tohumlama yapılmıştır. Son 9 yılda yapılan suni tohumlama sayısı 5 kat artmıştır.

Kırsal Kalkınma-1 Kırsal Kalkınma Planı (2010-2013) 5 Ağustos 2010 tarihli YPK Kararı ile yürürlüğe konulmuştur. Kırsal Kalkınma Planı (2010-2013) kırsal nüfusun yaşama ve çalışma koşullarını iyileştirmek ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Kırsal alanlarda uygulanacak tedbir ve faaliyetler ve gereken kaynaklar ilgili 24 kurum ve kuruluş ile koordinasyon içinde belirlenmiştir.

Kırsal Kalkınma-2 Tarım-sanayi entegrasyonunu sağlayan % 50 hibe destekli Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı 2006 yılında başlamıştır. Programla, tarımsal ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi, ambalajlanması, depolanması ve makine-ekipman alımları gibi ekonomik yatırımlar desteklenmektedir. 2007-2012 yılları arasında, 180.171 adet makine-ekipman alımı için 714 milyon TL ödeme yapılmıştır.

Kırsal Kalkınma-3 Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Kapsamında; 2006-2011 döneminde 3.955 tesis tamamlanmıştır, 10 tesisin kuruluş çalışmaları devam etmektedir. Biten ve devam eden tesisler için 771 Milyon TL hibe desteği verilmiştir. Projeler kapsamında yaklaşık 42 bin kişiye iş imkânı sağlanmıştır. 2015’e kadar 3 bin yeni tarımsal tesisin tamamlanması, 30 bin yeni istihdamın sağlanması hedeflenmektedir.

Ekonomik Yatırım Konuları Kırsal Kalkınma-4 Ekonomik Yatırım Konuları Yeni yatırımların tesisi, Mevcut tesislerin kapasitelerinin artırılması ve teknolojilerinin yenilenmesi, Yarım kalmış yatırımların tamamlanmasına yönelik yatırımlar

Kırsal Kalkınma-5 Proje Konuları Bitkisel ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi, Hayvansal ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi, Su ürünleri işlenmesi ve paketlenmesi, Tarımsal ürünlerin depolanması (Silo), Soğuk hava deposu, Alternatif enerji kullanan seralar, Alternatif enerji kullanan üretim tesisleri, Hayvansal orijinli gübre işlenmesi ve paketlenmesi, Koyun,keçi-manda konularında sabit yatırım tesisleri.

Kırsal Kalkınma-6 Kimler Başvurabilir? Bakanlığın oluşturduğu çiftçi kayıt sistemi veya diğer kayıt sistemlerine kayıtlı ; Bireyler Şirketler Tarımsal amaçlı kooperatif, birlik ve üst birlikler kendi aralarında ortaklık yaparak başvurabilir.

Proje Katılım Oranları Kırsal Kalkınma-7 Proje Katılım Oranları % 50 Proje Sahibi % 50 Hibe Desteği

Bakanlığımızın Hedefleri Nüfusunu yeterli, kaliteli ve güvenilir gıda ile besleyen, Tarım ürünlerinde net ihracatçı konumunu daha da geliştiren, Rekabet gücünü artırmış, bir tarım sektörü ve

Bakanlığımızın Hedefleri İş ve yaşam koşullarının kentsel alanlarla uyumlu olarak yöresinde geliştirildiği ve sürdürülebilir kılındığı, bir Türkiye Kırsalı temel hedeflerimiz arasında yer almaktadır.

KIRSAL KALKINMA (IPARD) PROGRAMI

IPA nedir? IPA (Katılım Öncesi Yardım Aracı) aday ve potansiyel aday ülkelere yardımın ulaştırılmasına yönelik olarak geliştirilmiş bir araçtır. IPA’nın V. Bileşeni olan Kırsal Kalkınmanın amacı ise Topluluğun Ortak Tarım Politikasının uygulanması ve yönetimi yanında hazırlık ve politika geliştirme konusunda yardımcı olmaktır.

IPA ( KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI ) ADAY ÜLKELER İÇİN IPA IPA ( KATILIM ÖNCESİ MALİ YARDIM ARACI ) BİLEŞENLER Geçiş Yardımı ve Kurumsal Yapılanma Sınır Ötesi İşbirliği Bölgesel Kalkınma İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Kırsal Kalkınma 27

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanmıştır. IPARD PROGRAMI IPARD Programı; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanmıştır. www.tarim.gov.tr 28

IPARD PROGRAMININ ONAYI IPARD Programı,19 Aralık 2007 tarihinde, Avrupa Komisyonu Kırsal Kalkınma Komitesi tarafından kabul edilmiştir. Komite’nin kararı, 25 Şubat 2008 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından onaylanmıştır. IPARD Programı kapsamında 29 Ağustos 2011 tarihinde 3 tedbir ve 17 il için Yetki Devri Kararı alınmıştır. 29 Ocak 2012 tarihi itibari ile kalan 3 İl de tamamlanmıştır. 29

IPARD’IN AMACI

IPARD Programında yer alan konu başlıkları Desteklenecek tedbirler ve sektörler Uygulanacak iller Faydalanıcılar Uygun yatırım alanları Mali dağılımlar

UYGULAMA İLLERİ

IPARD ÖNCELİKLERİ ve TEDBİRLERİ EKSEN-1: Tarım sektörünün Pazar etkinliğinin artırılması ve AB standartlarının uygulanması 1- Tarımsal işletmelerin yeniden yapılandırılması ve AB Standartlarına ulaştırılmasına yönelik yatırımlar 2- Tarım ve balıkçılık ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması EKSEN-2: Tarım-çevre ve yerel kalkınma stratejilerinin uygulanması için hazırlık 3- Çevre ve kırsal peyzajın geliştirilmesine yönelik faaliyetlerin uygulanmasına hazırlık 4- Yerel kalkınma stratejilerinin hazırlanması ve uygulanması EKSEN-3: Kırsal ekonominin geliştirilmesi 5- Kırsal ekonomik aktivitelerin çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi 6-Teknik Destek Tedbiri 34

101-1 Süt Üreten Tarımsal İşletmeler 101 TARIMSAL İŞLETMELERİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI VE TOPLULUK STANDARTLARINA YÜKSELTİLMESİNE YÖNELİK YATIRIM 101-1 Süt Üreten Tarımsal İşletmeler 101-2 Et Üreten Tarımsal İşletmeler

Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması 103-2 103 TARIM VE BALIKÇILIK ÜRÜNLERİNİN İŞLENMESİ VE PAZARLANMASININ YENİDEN YAPILANDIRILMASI VE TOPLULUK STANDARTLARINA ULAŞTIRILMASINA YÖNELİK YATIRIMLAR 103-1 Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması 103-2 Et ve Et Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması 103-3 Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Pazarlanması 103-4 Su Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması

302 KIRSAL EKONOMİK FAALİYETLERİN ÇEŞİTLENDİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ

SAĞLANACAK MALİ DESTEĞİN ŞEKLİ-KAYNAĞI

YARDIM ORANI

YARDIM ORANI Kamu Katkısı %50 (%25 TC+%75 AB) YARDIM ORANI %50 İstisnalar: Süt ve Et Üreten Tarımsal işletmeler için 40 yaşın altında olması ve yatırımın dağlık alanda olması kriterlerini sağlayan başvuru sahipleri % 65 oranında yardım alabilir.

KIRSAL KALKINMA (IPARD) BÜTÇE KIRSAL KALKINMA (IPARD) 874 Milyon € PROJELER İÇİN YETERLİ BÜTÇEMİZ VAR !!!!!!!! Bu rakama faydalanıcı katkısı da ilave edildiğinde yapılacak toplam yatırım 2,5 Milyar Avroyu bulacak. 41

Destek verilecek uygun yatırım alanları nelerdir? YATIRIM ALANLARI Destek verilecek uygun yatırım alanları nelerdir? Makine ve ekipman alımı/Bilgi Sistemleri Alımı Yapım İşleri Hizmet Alımı Proje Görünürlüğü 42

IPARD’IN UYGULAMA BİRİMLERİ Yönetim Otoritesi (YO) İzleme Komitesi Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK)

YÖNETİM OTORİTESİ GÖREVLERİ 1. Yönetim Görevleri İzleme Değerlendirme Raporlama Koordinasyon (İzleme Komitesi Sekreteryası) Program Değişikliği

YÖNETİM OTORİTESİ GÖREVLERİ 2-Uygulama Görevleri: Program hakkında bilgilendirme ve tanıtım

Çalıştayın Amacı IPARD Programına yapılan proje müracaatlarının sayısının ve kalitesinin arttırılması, Bakanlığımız tarafından yapılmakta olan tanıtım faaliyetleri ile gerçekleştirilmektedir. Bu tanıtım faaliyetlerinden beklenen faydayı arttırabilmek için büyük ölçüde potansiyel faydalanıcıların imkânlarını ve ihtiyaçlarını bilen tarımsal örgütlerin deneyimlerinden yararlanılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.

KAYNAKLAR AB Komisyonu, 2006. IPA Çerçeve Tüzüğü (1085/2006) AB Komisyonu, 2007. IPA Uygulama Tüzüğü (718/2007) TBMM, 2008. IPA Çerçeve Anlaşması (2008/14450) BM FAO, 2009. Başarıya Giden Yollar - Tarımsal Üretim ve Gıda Güvenliğinde Başarı Öyküleri” Raporu. OECD , 2011. Tarımsal Politika Reformlarının Değerlendirilmesi Türkiye Raporu. GTHB, 2011. Kırsal Kalkınma Planı (2011-2013) GTHB, 2012. IPARD Programı (2017-2014) (2012 Motifikasyonu) GTHB, 2012. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı Kapsamında Makine Alımlarının Desteklenmesi ve Ekonomik Yatırımların Desteklenmesi Tebliğleri 2012/26, 2012/64) http://www.tarim.gov.tr/tarımbültenleri. http://www.tarim.gov.tr/veriler/istatistikler , 2012. http://www.tuik.gov.tr/AltKategori.tarimistatistikleri , 2012.

TEŞEKKÜRLER… Ali Ergin ali.ergin@tarim.gov.tr