Adem KARABAYIR Gen.Müd.Yrd. Maliye Bakanlığı 4 Şubat 2008 Ankara KAMU ALIMLARI Adem KARABAYIR Gen.Müd.Yrd. Maliye Bakanlığı 4 Şubat 2008 Ankara

SUNU PLANI Kamu Alımlarının Tarihsel Gelişimi Kamu Alımları Alanında 2000’li Yıllarda ortaya Çıkan Düzenleme Yapma İhtiyacının gerekçeleri 4734 ve 4735 sayılı Kanunların Temel Kabulleri AB ile Kamu Alımları Faslına İlişkin Sürecin Gelişimi AB ile Tam Uyum Amacıyla yapılması Planlanan Yasal Düzenlemeler 4734 ve 4735 sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı

Kamu Alımlarının Tarihsel Gelişimi-I Cumhuriyet Öncesi Dönem Kamu ihaleleri ile ilgili ilk düzenleme Osmanlı döneminde 1857 tarihli Nizamname ile yapılmıştır. 1914 yılında bir ek Nizamname düzenlenmiştir. 1921 yılında yürürlüğe girmiş olan Kararname ile merkezdeki kamu kuruluşları ve İstanbul’daki şubeleri ile İstanbul’daki askeri kuruluşların 500 lirayı aşan ihtiyaçlarının, Maliye Bakanlığı bünyesinde kurulmuş olan Tevhid-i Mübayaat Komisyonu aracılığıyla karşılanması öngörülmüştür.

Kamu Alımlarının Tarihsel Gelişimi-II 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunundan Önce Cumhuriyetin ilanından sonra 22 Nisan 1925 tarihinde 661 sayılı Müzayede, Münakaşa ve İhale Kanunu ile yasal çerçeve yeniden oluşturulmuş ve söz konusu düzenleme ile idarenin yapacağı her türlü satın alma, satma, kiraya verme, yapım, onarım, keşif, taşıma ve benzeri işlerin hangi yöntemle yapılabileceği hükme bağlanmıştır. Zaman içinde meydana gelen gelişmelere uyumlu hale getirilmesi için 1926, 1929, 1933 yıllarında 661 sayılı Kanunda bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu Kanunun yerine geçmek üzere 10 Aralık 1934 tarihinde 2490 sayılı Arttırma, Eksiltme ve İhale Kanunu Kabul edilmiştir.

Kamu Alımlarının Tarihsel Gelişimi-III 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu 2490 sayılı Kanunun katı kural ve formalitelere sahip olması ve yapılan değişikliklerin de çözüm getirememesi nedeniyle yeni bir Kanun hazırlanması ihtiyacı doğmuştur. Genel ve katma bütçeli kuruluşlarla, il özel idareleri ve belediyelerin alım ve satım usullerine ilişkin temel bir düzenleme niteliğindeki 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu 01.01.1984 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanunla birlikte 2490 sayılı Arttırma, Eksiltme ve İhale Kanunu tamamen yürürlükten kaldırılmıştır. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu; alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerini kapsamaktaydı. Ayrıca bu kanun, hem ihale işlemlerine ilişkin esas ve usulleri hem de bu ihaleler sonucunda imzalanacak sözleşmelerle ilgili hususları düzenlemekteydi.

Kamu Alımları Alanında 2000’lerin Başında Ortaya Çıkan Düzenleme Yapma İhtiyacı 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun Günümüzün değişen ve gelişen ihtiyaçlarına cevap verememesi, Uygulamada ortaya çıkan aksaklıkları gidermede yetersiz kalması, Kamu harcaması yapılmasını gerektiren işlerle kamuya gelir sağlayan işleri birlikte düzenlemesi, Alım yapan idarelerin hesap verebilirliklerinin arttırılması, Uluslararası rekabete açık, şeffaf ve denetlenebilir bir kamu ihale sisteminin oluşturulması,

Kamu Alımları Alanında 2000’lerin Başında Ortaya Çıkan Düzenleme Yapma İhtiyacı Kamu alımlarında etkinliği bozan müdahaleleri kaldırarak saydam bir alım sürecinin oluşturulabilmesi, Avrupa Birliği (AB) Komisyonu tarafından hazırlanan Katılım Ortaklığı Belgesi ve AB Müktesabatının Üstlenilmesine ilişkin Türkiye Ulusal Programında Türkiye’nin kamu alımları konusundaki mevzuat uyumunun tamamlamasının sağlanması, Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşların uygulamalarına paralellik gösterebilmesi, gerekçeleri ile kamu ihaleleri alanında geniş kapsamlı bir reform gerçekleştirilerek, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhaleleri Sözleşmeleri Kanunu hazırlanmış ve her iki kanun 01.01.2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile ihalelerde: saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması, kaynakların verimli kullanılmasının en geniş şekilde sağlanması, kamu kurum ve kuruluşlarının kullanımlarında bulunan her türlü kaynaktan yapacakları ihalelerde tek bir yasal düzenlemeye tâbi olmaları, gibi temel ilkeler benimsenmiştir.

4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU Şeffaf, rekabete ve kamuoyu denetimine açık, kaynakların etkin kullanılmasını sağlayan bir ihale sisteminin oluşturulmasının hedeflendiği 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile özetle: Sadece harcamaya konu işler kapsama alınmıştır. Kanunun kapsamı, daha önce istisna tutulan kuruluşları kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Çevresel Etki Değerlendirme Raporu (ÇED) olmadan ihaleye çıkılamayacağı hükme bağlanmıştır.

4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU Tahmini bedel uygulaması kaldırılarak yerine yaklaşık maliyet uygulaması getirilmiştir. Mevcut kanunda yer almayan, ihaleye katılımda yeterlik kriterleri ayrıntılı olarak düzenlenmiş, müteahhitlik karnesi uygulamadan kaldırılmıştır. Şikayet süreci getirilmiştir.

KAMU İHALE KANUNU İLE GETİRİLEN YENİLİKLER Ekonomik açıdan en avantajlı teklifi seçebilme imkanı getirilmiştir. İhale sonucunun ilanı zorunluluğu getirilmiştir. Danışmanlık hizmet ihalelerine ilişkin özel hükümler getirilmiştir. Kamu İhale Kurumu kurulmuştur. Kamu İhale Bülteni yayınlanmaya başlanmıştır.

4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU 4734 sayılı Kanun ile Kamu İhale Kurumu kurulmuştur. Bu kurumun görevleri; İhalenin başlangıcından sözleşmenin imzalanmasına kadar olan süre içerisinde idarece yapılan işlemlerde 4734 Sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olmadığına ilişkin şikayetleri inceleyerek, sonuçlandırmak, 4734 Sayılı Kanun ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na ilişkin bütün mevzuatı, standart ihale dokümanlarını ve tip sözleşmeleri hazırlamak, geliştirmek ve uygulamayı yönlendirmek, İhale mevzuatı ile ilgili eğitim vermek, ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamak,

4734 SAYILI KAMU İHALE KANUNU Yapılan ihaleler ve sözleşmelerle ilgili Kurum tarafından belirlenen şekilde bilgi toplamak,istatistikler oluşturmak ve yayımlamak, Haklarında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilenlerin sicillerini tutmak, Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunmak, İhale ilanları ile ilgili esas ve usulleri düzenlemek, basılı veya elektronik ortamda Kamu ihale bültenini yayımlamaktır.

4735 SAYILI KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİ KANUNU Bu Kanun ile,sözleşmelerin düzenlenmesi ve uygulanması ile ilgili esas ve usullerin tek bir yasa altında birleştirilmesi amaçlanmıştır. Uluslar arası normlara uygun olarak anahtar teslimi götürü bedel,götürü bedel,birim fiyat ve kısa sözleşme olmak üzere dört sözleşme türü belirlenmiştir ve sözleşmede bulunması zorunlu hususlar sayılmıştır. Bu Kanunda belirtilen haller dışında sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılamayacağı ve ek sözleşme düzenlenemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Bu Kanun kapsamında yapılan kamu sözleşmelerinin tarafları, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir. İhale dokümanı ve sözleşme hükümlerinde bu prensibe aykırı maddelere yer verilemez .

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ 22 Aralık 1995 tarihinde AT-Türkiye Ortaklık Konseyinin Gümrük Birliği'nin Son Dönemi'nin Uygulamaya Konmasına İlişkin 1/95 sayılı kararı yürürlüğe girmiştir. 1 Ocak 1996 tarihinde Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği süreci başlamıştır. Aralık 1999’da gerçekleştirilen Helsinki Zirvesi, Türkiye –AB ilişkilerinde dönüm noktası olarak adlandırılabilir. Zirvede, Türkiye’ye adaylık statüsü verilmiş, böylece Türkiye’nin AB’nin Yeni Genişleme Politikası çerçevesinde oluşturulan sisteme, diğer aday ülkelerle eşit statüde katılacağı teyit edilmiştir. 16-17 Aralık 2004 tarihlerinde gerçekleşen AB Devlet ve Hükümet Başkanları Konseyi Brüksel Zirvesinde Türkiye ile müzakerelerin açılmasına ilişkin karar verilmiş ve 3 Ekim 2005 tarihinde müzakerelerin ilk aşaması olan tarama sürecine resmen başlanması kararı alınmıştır.

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ Tanıtıcı tarama toplantısı Brüksel’de 7 Kasım 2005 tarihinde yapılmıştır. Tarama sürecinin ikinci aşaması olan Ayrıntılı Tarama Süreci 28 Kasım 2005’de yine Brüksel’de gerçekleşmiştir. Bu fasıla ilişkin açılış kriterleri 17 Mayıs 2006 tarihinde Dönem Başkanı Avusturya Büyükelçisi tarafından bir mektupla ülkemize bildirilmiştir. 16 Haziran 2006 tarihinde Komisyon temsilcileri ile Açılış Kriterleri ile ilgili bir toplantı gerçekleştirilmiş ve kriterler açıklanmıştır.

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ Kriter 1: Türkiye, müktesebata uyum sürecini ve bu fasılda yapılacak müzakereleri kolaylaştırmak üzere, katılım öncesi dönemde, kamu alımlarına ilişkin her alanda tutarlı bir politika izlemesini temin edecek ve uygulamayı yönlendirecek diğer bir deyişle kamu alımları politikalarını yeknesak (coherent) uygulanmasını temin etmek üzere bir kurumun/organizasyonun görevlendirilmesi hususunu teminat altına almalıdır. Kriter 2: Türkiye ilk olarak, mevzuatının “kapsamını” idareler ve sözleşmeler konusunda 2004/17/EC ve 2004/18/EC sayılı direktiflerin kapsamı ile uyumlu hale getirmeli ve Topluluk mevzuatı ile uyumlu olmayan istisnaları yürürlükten kaldırmalıdır.

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ Kriter 3:Kamu alımlarına ilişkin mevzuat uyumunun tam olarak sağlanması ve gerekli idari kapasitenin oluşturulması konusunda Komisyona takvim ve aşamaları içeren kapsamlı bir strateji sunulmalıdır. Bu strateji: Kamu-özel sektör ortaklığı konusunda yapılacak mevzuat çalışmaları ile uyumlu olarak ihale sözleşmeleri ve imtiyazlar da dahil olmak üzere direktiflerin mevzuata aktarılması, Direktiflere paralel olarak, “şikayetlerin incelenmesi” sisteminin uyumlaştırılması, Şikayetlerin incelenmesinden sorumlu kurumlar ve uygulayıcı kuruluşlar da dahil olmak üzere idari kapasitenin güçlendirilmesi.

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ d) Fiyat dışında yerli isteklilerin lehine hükümlerinin ortadan kaldırılması için, ekonomik ve istatistiki veriler içeren, yerli istekliler lehine mevcut doğrudan ya da dolaylı tüm tedbirlerin listesinin de bulunduğu, bunların ortadan kaldırılması için aşamaların ve takvimin de sunulduğu bir “eylem planı” sunulması.

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ Kamu alımları alanına ilişkin tarama toplantıları sonrasında bu fasılda getirilen kriterlerin karşılanması çerçevesinde kamu alımları alanını düzenlemek amacıyla hazırlanan üç adet kanun tasarısı taslağının AB Müktesebatı’na azami düzeyde uyum sağlamak amacıyla AB Komisyonu’nun ilgili uzmanları ile birlikte ele alınarak tartışılmasının faydalı olacağı düşünülmüş ve 13 Kasım 2006 tarihinde Komisyon’a bu amaçla iletilmiş olan taslaklar Brüksel’de bir araya gelecek iki taraf uzmanları tarafından 17 Ocak 2007 tarihinde birlikte ele alıp tartışılmıştır. Komisyon uzmanları mevzuat taslağı çalışmalarının çok olumlu gelişme olarak algıladıklarını, ancak bu fasla dair açılış kriterlerinin içinde yer alan mevzuatın “kapsam, tanımlar ve istisnalar” konusunda AB mevzuatı ile paralel hale getirilmesi ve açılış kriterinde belirtilen hususlara dair bir “strateji belgesi hazırlanması” konularının öncelikleri olduğunu vurgulamıştır.

AB İLE KAMU ALIMLARI FASLI SÜRECİ “Kamu Alımları” faslında AB Müktesebatının bütünüyle üstlenilip uygulanması için gerekli mevzuatın hazırlanarak yürürlüğe konulması ve idari kapasitenin geliştirilmesine yönelik yapılacak çalışmalar ve buna ilişkin takvimi de içeren bir “Strateji Belgesi” Taslağı Başbakanlık tarafından oluşturmuş ve ilgili kurumlardan görüş istenmiştir. İlgili kurumlarla birlikte belli bir aşamaya getirilmiş olan Strateji Belgesi Taslağı öncelikle ele alınacaktır.

31/12/2008’e kadar aşağıda belirtilmiş olan düzenlemelerin AB İLE TAM UYUM AMACIYLA YAPILMASI PLANLANAN YASAL DÜZENLEMELER VE HEDEFLER 31/12/2008’e kadar aşağıda belirtilmiş olan düzenlemelerin yapılması planlanmaktadır: “Bazı Sektörlerde Faaliyet Gösteren Kuruluşlar ile Kamu Teşebbüsleri İhale Kanunu” Hedeflenen:Su, enerji, ulaştırma ve posta hizmetleri sektörlerinde faaliyet gösteren kurum veya kuruluşların tabi oldukları hukuki rejime bakılmaksızın (kamu şirketi veya özel şirket) gerçekleştirdikleri alımların AB mevzuatıyla uyumlu bir şekilde düzenlenmesi amaçlanmaktadır. Bu alanlarda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların klasik kamu alımları kurallarından daha esnek bir rejime tabi olmaları sağlanmış olacaktır.

AB İLE TAM UYUM AMACIYLA YAPILMASI PLANLANAN YASAL DÜZENLEMELER VE HEDEFLER “Kamu İhale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun “ Hedeflenen:AB Direktiflerine ve diğer çağdaş normlara uyum çerçevesinde mevzuatımızdaki eksikliklerin giderilmesi ve uygulamada görülen aksaklıkların giderilmesi, ayrıca kamu ihale mevzuatımızın kapsamı ve istisnalar konusunda AB mevzuatına uyum sağlanması amaçlanmaktadır.

AB İLE TAM UYUM AMACIYLA YAPILMASI PLANLANAN YASAL DÜZENLEMELER VE HEDEFLER “Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yaptırılması İçin Verilen İmtiyazlara İlişkin Kanun ” Hedeflenen:Dünyada giderek yaygın bir kullanım alanına sahip olan imtiyazların verilmesinde uygulanacak ihale usullerine ilişkin düzenleme yapılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, imtiyaz ihalelerinde AB ve diğer çağdaş normlara uygunluk sağlanacaktır. “Elektronik İhaleye İlişkin Esas ve Usuller Yönetmeliği” Hedeflenen:4734 sayılı Kamu İhale Kanununda elektronik ihale konusunda yapılan düzenlemenin hayata geçirilmesi amaçlanmaktadır. “Bazı Sektörlerde Faaliyet Gösteren Kuruluşlar ile Kamu Teşebbüsleri İhale Kanunu Uygulama Yönetmeliği”

4734 ve 4735 Sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı Başbakanlığa henüz gönderilmiş olan söz konusu tasarı esas itibari ile; 2007 Yılı Üç Aylık Eylem Planında yer alan hususlara ilişkin düzenlemeleri, AB Direktiflerine Uyum Amaçlı Yapılan bazı düzenlemeleri, Şikayet Sisteminin İyileştirilmesine Yönelik düzenlemeleri, Alım Sisteminin İyileştirilmesine İlişkin düzenlemeleri, Kurumun yetki ve görevlerine ilişkin düzenlemeleri içermektedir.

4734 ve 4735 Sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı Öngörülen değişiklikler arasında; İlan sürelerinin kısaltılması, Belli istekliler arasındaki ihale usulünün uygulama alanının genişletilmesi, Aşırı düşük tekliflerin tespiti ve sorgulanmasına ilişkin KİK tarafından objektif kriterlerin belirlenmesi ve idarelerin bu kriterleri esas alması yükümlülüğü, Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesinde fiyatla birlikte fiyat dışı unsurların da dikkate alınabilmesi hususunda idarelere takdir yetkisi verilmesi,

4734 ve 4735 Sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı Bildirim ve tebligatlarda yaşanan zaman kaybını önlemek amacıyla, işin niteliğine uygun olarak daha hızlı ve etkin bildirim araçlarının kullanılması, Dinamik alım sistemi, çerçeve anlaşma ve elektronik eksiltme gibi elektronik araçların yaygın olarak kullanıldığı sistemlerde teknolojik yeniliklerden yararlanılarak elektronik ortamda tekliflerin alınması, İhale sürecindeki işlemlerin elektronik araçlar kullanılmak suretiyle gerçekleştirilmesi, Kurum tarafından Elektronik Kamu Alımları Platformunun kurulması ve işletilmesi ile ihale sürecinde elektronik araçların kullanımına ilişkin esas ve usullerin Kurum tarafından belirlenmesi,

4734 ve 4735 Sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı Çerçeve anlaşma yapabilecek kuruluşların kapsamının genişletilmesi, İdarelerin sürekli biçimde ihtiyaç duydukları mal ve hizmet alımlarının yanında yapım işlerini de çerçeve anlaşmaya taraf olan istekli veya isteklilerden temin etmelerine imkan sağlanması, Dinamik alım sistemi ve elektronik eksiltme gibi yeni alım usulleri getirilmesi ve idarelerin finansal kiralama suretiyle yapacakları mal alımlarında uygulanacak esas ve usullerin Kurum tarafından belirlenmesi gibi hususlar yer almaktadır.

KÖO İle İlgili Kanun Tasarısı DPT tarafından hazırlanmış olan tasarı kurumlardan gelen görüşler çerçevesinde yeniden ele alınmış ve son hali ile Başbakanlığa gönderilmiştir.

Teşekkürler…