TASAVVUF II VII. YARIYIL GÜZ DÖNEMİ PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER

TASAVVUF II DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TASAVVUFİ KAVRAMLAR VE DEYİMLER 4. HAFTA Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir?

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Rüya, sözlükte kalp ve gözle bakmak, düş, uyku sırasında zihinde beliren görüntülerin bütününü ifade eden Arapça bir kelimedir. Tasavvuf ıstılahında rüya, bütün his ve şuur hallerinin tamamen yok olmadığı uykuda veya yakaza hâlinde insanların kalplerinde karar kılan şeyin tahayyül ve tasavvur yoluyla idrak edilmesidir

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Kur’an-ı Kerim’de Rüya İnsan doğasının bir parçası olan rüya, Kur’an’da ve hadislerde yer bulmuştur. Kur’an’da “rüya” altı, aynı anlamdaki “menam” kelimesi ise iki yerde geçmektedir.

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA İbrahim (a.s.)’ın rüyasında oğlunu kurban edişi, Yusuf (a.s.)’ın on bir yıldız ve güneşin kendine secde ettiğini görmesi, Hz. Yusuf’un zindan arkadaşlarının rüyası Mısır Melikinin rüyası,

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Allah Rasûlü (s.)’ne Bedir Savaşı öncesi Cenâb-ı Hakk tarafından düşmanların sayısının az gösterilmesi, Hudeybiye öncesinde Müslümanlarla birlikte Mekke’ye gireceğine dair rüyası gayba dair bilgi veren rüyanın ileride doğrulanması Kur’an’da geçen rüyalardandır

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Hadislerde Rüya Rüya Allah Rasûlü (s.)’nün hadislerinde de yer almıştır. Allah Rasûlü (s.)’ne nübüvvetinin ilk altı ayında vahiy, sâlih rüya şeklinde gelmiştir. Bu mânâda Allah Rasûlü (s.), “mü’minin sâdık rüyası nübüvvetin kırk altıda biridir” buyurmaktadır

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Yunus Sûresi’ndeki, “onlar (Allah’a karşı gelmekten sakınanlar) için dünya hayatında da âhirette de müjdeler vardır!” âyetinde geçen “dünyadaki müjde”yi Allah Rasûlü (s.) mübeşşirât, yani “Müslüman’ın gördüğü veya kendisine gösterilen sâdık rüyadır” diye tefsir etmiş, irtihali sonrası vahyin kesilmesine mukabil mübeşşirâtın devam ettiği bildirilmiştir.

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Rasûlullah (s.)’ın sabah namazından sonra gördüğü rüyaları Ashâbı’na anlatır ve onlara “içinizde rüya gören var mı?” diye sorar, varsa tabir ederdi. Bugünkü ezanın belirlenmesi Abdullah b. Zeyd b. Sa’lebe’nin rüyasıyla olup Hz. Ebû Bekr’in de rüyaları tabir ettiği nakledilmektedir. Hadis mecmualarında Kitabu’-rü’ya ve Kitabu Ta’biru’r-rü’yâ başlığı altında Allah Rasûlü (s.)’nün rüyalarına ve yorumlarına yer verilmiştir

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Rüyaların Çeşitleri Kur’an’da ele alınışından ve bu konuda Allah Rasûlü (s.)’nden nakledilen rivâyetlerden hareketle rüya, İslâmî ilimlerde rüyâ-yı sâdıka ve rüyâ-yı kâzibe şeklinde sınıflandırılmıştır. “Rüya-yı sâdıka”ya, “Rahmânî rüya” da denilmektedir

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Mübeşşirât denilen sâdık rüyalar, yoruma ihtiyaç duyma açısından üçe ayrılmaktadır: 1. Yoruma ve tabire ihtiyaç göstermeyecek kadar açık ve seçik rüyalar. Hz. İbrahim’in rüyası, 2. Kısmen yoruma ihtiyaç gösteren rüyalar. Hz. Yusuf’un rüyası, 3. Tamamen tabir ve yoruma ihtiyaç gösteren rüyalar. Mısır melikinin ve zindanda rüyalarını Hz. Yusuf’a anlatan iki mahkûmun gördüğü rüya gibi…

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Rüyanın Epistemik Değeri İlk zâhidler ve sûfîlerden itibaren rüyanın epistemik bir değere sahip olduğu ileri sürülmüştür. Peygamberlerin gördüğü rüyalar vahiy, takvâ sahibi mü’minlerle velîlerin gördüğü mübeşşirât türü rüyalar ilhâm mahiyetindedir

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Rüya, kalp âleminin akisleriyle doğru orantılıdır. Yani rüyalar, aynada yansıyan sûretler gibidir. Ayna temiz ve olduğu gibi yansıttığı takdirde berrak bir şekilde görüntüyü yansıtır.

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Bununla birlikte kalbi temiz kişilerin gördükleri tüm rüyalar Rahmâni olmayacağı gibi sâdık rüyaları mü’min olmayanlar ve hattâ zalimler de görebilir. Bu ifadelerden kasıt, sâdık rüyaları kalb-i selim sahiplerine münhasır kılma değil, onların bu tür rüyalara daha fazla muhatap olacağıdır

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Tasavvufta rüya algısı, vahdet-i vücûd düşüncesindeki varoluşun mertebeleri ile doğrudan bağlantılıdır. Müşâhede âlemindeki insan, uykuya daldığında ruhu, varoluşun bir üst mertebesi kabul edilen misal âlemine gider. Rüyaların sembolik imgeleminin sebebi de budur. Hayırlı olanı dilemek anlamındaki istihare uygulamasının sebebi, Levh-i Mahfuz’un da bu âlemde bulunuşudur

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Sûfîlerin rüyaları bir bilgi edinme kaynağı şeklindeki genel kabulü, rüyalarla amel edilip edilmemesi yönünde fıkhî tartışmaları da beraberinde getirmiştir

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Tarikatlarda Rüyaya Verilen Önem Sûfî düşüncede rahmânî rüyalara muhatap olmak, seyr ü sülûkun meyvelerinden biridir

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Rüya, peygamberlerin dışındakiler için mutlak bir hüküm içermemekle birlikte, belli şartlarda bilgi kaynağı olarak kabul edilmekte, hattâ müridin manevî eğitiminde rüyadan faydalanılmaktadır.

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Sembolik âleme ait rüyaların yorumlanmasında iki usûl vardır. Biri “enfüsî” diğeri ise “âfâkî”dir. Enfüsî tabir, kulaktan duymak sûretiyle geçmişte ehil kimselerin yaptığı tabirleri çeşitli eserlerden toplayarak yapılanıdır

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Seyr ü sülûk esnasında görülen rüyalar ve onların yorumlanması Halvetilik ve Kâdirîlik gibi tarikatlarda müridin manevî gelişimine bir işaret ve delil sayılırken Nakşbendîler ve Melâmiler’in bu yönteme çok fazla başvurmadığı söylenebilir

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Sonuç olarak, Gündelik hayatın çok küçük bir anında gerçekleşen ama kimi zaman bireyin bütün hayatını etkileyebilecek derecedeki rüyalar rahmâni, nefsani ve şeytani şeklinde kategorize edilmiştir. Rüyanın sâdık mı yoksa hulm türünden mi olduğu konusundaki temel ölçütlerden biri, dini hükümlere uygunluğudur.

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Peygamberlerin gördükleri rüyalar vahiy niteliği taşımakta olup bağlayıcılık arz ederken diğer insanların gördükleri sâdık rüyalar değil başkaları, kendileri için bile bağlayıcılık arz etmez. Sâdık rüya için hüküm bu olunca dini hükümlere aykırı rüyalar ile hiçbir şekilde amel edilmez.

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Her ne kadar bilgi kaynağı olarak kabul edilse de rüyalar, şahsa özel olup sâdık rüya ile amel, kişinin tercihine bağlıdır. Bu tür rüyalar uyarı, yönlendirme, müjdeleme gibi fonksiyonlar icra edebilmektedir.

Rüyanın tasavvuftaki yeri nedir? 4. HAFTA Tarikatlarda rüyalara önem verilmesinin en önemli nedenlerinden biri, kişinin iç âlemini, bilinçaltını teşhis ile doğru manevî eğitim yönteminin uygulanmasıdır. Sâdık rüyaları, sahip olduğu kalbin temizliğine bağlı olarak herkes görebilmektedir. Tasavvuf açısından temel hedef sâdık rüyalara muhatap olmak değil, Kur’an ve Sünneti zahiren ve bâtınen yaşamaya çalışmaktır