FELSEFE İLE DÜŞÜNME 2. ÜNİTE

Akıl yürütme

Doğru kabul edilen yargılardan, yeni yargılar çıkarma işlemidir… Akıl yürütme Doğru kabul edilen yargılardan, yeni yargılar çıkarma işlemidir…

Akıl yürütme Akıl yürütmenin, yaygın üç türü vardır…

Tümdengelim (Dedüksiyon) Tümevarım (Endüksiyon) Benzeşim (Analoji)

Tümdengelim (Dedüksiyon) Tümel bir önermeden tümeli veya tümelden tikel bir önermeyi çıkaran akıl yürütme biçimidir. Günlük hayatta sıkça kullanılan pek çok akıl yürütmede tümdengelimden yararlanılır.  İlk Çağ düşünürlerinden Aristoteles'e göre, zihin hakikati bu yol ile arar…

Tümdengelim (Dedüksiyon) Örneğin Bütün işçiler üretkendir. Kemal bir işçidir. O halde Kemal üretkendir.

Tümdengelim (Dedüksiyon) Örneğin Bütün kuşlar kanatlıdır. Bütün kartallar kuştur. O halde bütün kartallar da kanatlıdır.

Tümevarım (Endüksiyon) Tek tek olgulardan genel önermelere geçmek için izlenen düşünme yoludur. Diğer bir deyişle özelden genele, tikelden tümele ulaşmaktır. Sonuçları kesin olmamakla birlikte güvenilirdir.

O hâlde tüm canlılar beslenir. Tümevarım (Endüksiyon) Örneğin 1.Öncül Önerme: İnsan canlıdır ve beslenir. 3.Öncül Önerme: Hayvan canlıdır ve beslenir. 2.Öncül Önerme: Bitki canlıdır ve beslenir. Sonuç Önermesi: O hâlde tüm canlılar beslenir.

Tümevarım (Endüksiyon) Örneğin 1.Öncül Önerme: Metal olan demir ısıtılınca genleşir. 2.Öncül Önerme: Metal olan bakır ısıtılınca genleşir. 3.Öncül Önerme: Metal olan alüminyum ısıtılınca genleşir. Sonuç Önermesi: O hâlde bütün metaller ısıtılınca genleşir. 

Benzeşim (Analoji) Aklın, bazı nesnelerin birbirine benzeyen özelliklerinden yola çıkarak özelden özele doğru izlediği yoldur. Benzeşimde ( Analojide ), genelleme yapılamaz. Analojide( Benzeşim) olgu veya nesnelerle ilişkin yargılardan yine olgu veya nesnelere ilişkin sonuçlara varılır…

Dünya ve Mars kendi çevresi etrafında döner. Benzeşim (Analoji) Örneğin 1.Öncül Önerme: 2.Öncül Önerme: Dünya ve Mars kendi çevresi etrafında döner. Dünya’da gece ve gündüz oluşur. Sonuç Önermesi O hâlde Mars’ta da gece ve gündüz oluşur.

Yeryüzünde atmosfer vardır ve burada canlılar Benzeşim (Analoji) Örneğin 1.Öncül Önerme: 2.Öncül Önerme: Yeryüzünde atmosfer vardır ve burada canlılar yaşar. Merih’te (Mars) de atmosfer vardır Sonuç Önermesi Öyleyse Merih’te de canlıların bulunması gerekir.

Tutarlılık ve Çelişiklik Tutarlılık, düşüncelerin ortak bir ilkeyle; bağıntı, düzen, kavram yada fikirle bir birine bağlanmış olması durumu; mantıklı bir bütünün parçaları, ögeleri arasında karşılıklı bağlantı ve uyumun bulunması halidir. Çelişiklik Birinin olumlanması, ötekinin yadsınmasını ve birinin yadsınması ötekinin olumlanmasını gerektiren kavramlardır.

Tutarlılık Tutarlılık Ders çalışmak bir sorumluluk işidir. Örneğin Ders çalışmak bir sorumluluk işidir. Tutarlılık Tutarlılık, düşüncelerin ortak bir ilkeyle; bağıntı, düzen, kavram yada fikirle bir birine bağlanmış olması durumu; mantıklı bir bütünün parçaları, ögeleri arasında karşılıklı bağlantı ve uyumun bulunması halidir. Bunu diyen kişinin ders çalışması gerekmektedir…

Koşul: Felsefe okudum. Tutarlılık Koşula Bağlı Olan: Örneğin Koşullu Öncül: Felsefe okursam sorgulayıcı olurum. Koşul: Felsefe okudum. Koşula Bağlı Olan: O hâlde sorgulayıcı oldum. 

Renkli Çelişiklik Çelişiklik Renksiz Birinin olumlanması, ötekinin yadsınmasını ve birinin yadsınması ötekinin olumlanmasını gerektiren kavramlardır. Renksiz Çünkü bir şey renkliyse mutlaka renksiz değildir, renkli değilse mutlaka renksizdir Bunların arasında üçüncü bir olanak yoktur…